Þjóðviljinn - 18.09.1955, Qupperneq 7

Sunnudagur 18. september 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
i
1
j
Komdu nú á krókinn minn,
■ kjaftabeinagráni.
í>ó ég sé r .jór og magur
á kinn,
mana ég þig sláni.
Þessi gamla vísa heyrist
kveðin meðan rennt er færum
af Norðfjarðarbátnum Reyni II
við Langanes k) 5 að morgni
1. júní s.l. í sól og logni. Og
það er óþarfi að ítreka áskor-
unina; hann kjaftabeinagráni
lætur ekki ragmana sig i þetta
sinn.
: Áður en sakkan hefur alveg
náð botni, slaknar á færinu.
og maður kippir í, og sá fyrsti
er kominn á, síðan annar kipp-
ur, og það eru tveir á, og mað-
ur fer að draga, og enn þyng-
ist á færinu, og brátt er átakið
að neðan orðið svo mikið að
marrar í vaðbeygjunni við
hvert handtak og nælonið
skerst inn i gúmmívettlingana,
— og það grípur mann sú gleði
sem er kannski upprunaleg.ust
allrar gleði mannsins og þó
eflaust enn jafn fersk og hríf-
andi okkur íslenzkum færa-
mönnum um miðja 20. öld
eins og hún var hinu loðna
forföður okkar þegar hann
veiddi sinn fyrsta fisk með
tæki sem honum tókst að gera
fyrir mátt þeirra vitsmuna
sem hann hafði öðlazt umfram
allar skepnur láðs og lagar,
þetta er veiðigleðin.
Við höfum raðað okkur á
stjómborðssíðuna. Fremst
stendur stýrimaður, Guðmund-
ur Vestmanna, 19 ára gamall,
og axlirnar á honum ganga
eins og stimplar í stórri vél,
um leið og hann dregur færið,
enda varþaði hánn kúlunni
16,48 metra 15 ára gamalí á
skólamóti á Eiðum, og mun
það vera annar bezti árangur
sem náðst hefur í kúluvarpi
drengja hérlendis. Næst hon-
um stendur Ágúst Bjamason,
2. vélstjóri, fertugur maður,
Seyðfirðingur að ætt og upp-
runa, húmoristi mikill og
reyndur sjómaður sem hefur
kynnzt við margt fólk t>g
margar bækur, enda getur
hann endalaust miðlað manni
•skemmtilegum fróðleik um ó-
líkustu efni, allt frá sérkenni-
legum mönnum í verstöðvum
•viðsvegar um ísland til kólí-
brifuglsins i Suður-Ameríku
sem slær vængjunum 50 sinn-
um á sekúndu. Næst Ágústi
stendur Björn Guðjónsson, há-
seti, 63 ára gamall Mjófirðing-
ur sem reri forðum á þeim
góða bát Val frá Brekku og
vann einnig um skeið við aðra
hvalstassjón Norðmanna í
Mjóafirði og bregður þessvegna
gjaman fyrir sig norskri tungu,
sérstaklega þegar honum
blöskrar eitthvað, og það er
æði oft sem honum blöskrar,
enda eru vinnubrögð á mótor-
bátum nú orðin önnur og verri
en þau voru á Brekku-Val í
dentíð. Næst Birni stendur ann-
ar háseti, Jónas Ámason, sem
dregur upp blað og blýant í
hvert sinn sem hann heyrir
Bjöm segja eitthvað merki-
legt, af því hann treystir sér
ekki til að muna það, og . er
þetta óhugnanlegt merki þess
hvað minnisgáfu íslendinga
hefur hrakað i þessum -siðustu ; þau rehiiá l bótn, blóðgum við
og verstu tímum, því að þegar
Björn Guðjónsson fór kaup-
staðarferðir til Seyðisfjarðar
á sínum yngri árum, var hon-
um eitt sinn falið að rækja 47
erindi, og glejmndi engu þeirra,
þó hann hefði þau reyndar
öll í kollinum, en ekki krotuð
með blýanti á blað. Næst mér
stendur Eiríkur Ásmundsson,
1. vélstjóri, 32 ára gamall, en
aftast stendur formaður báts-
ins, Stefán Ásmundsson. 30
ára gamall, og er þetta sam-
kvæmt fomri hefð, að á færa-
skaki skuli formaður jafnan
standa aftast á skipi. Þeir Ei-
ríkur og Stefán erú bræður og
eiga bátinn, sem er 39 tonn að
stærð. Enn eru svo ónefnd-
ir tveir hásetar, Sigurjón Valdi-
marsson, 16 ára unglingur, og
Hans Pauli Danielsen, þrítugur
maður. Þessir tveir haía rennt
bakborðsmegin, vegna þess að
ekki er pláss fyrir fleiri færi
en sex á stjómborðssíðunni.
Það hefur dæmzt á Hans Pauli
að annast matseld, þvi að hann
var einu sinni kokkur á skonn-
ortunni Tinganes í siglingum til
Miðjarðarhafslanda; hinsvegar
hefur hann megnustu óbeit á
því starfi og heyrist oft segja
,,Pinadoj“, þegar hann setur
pottinn á kabyssuna. Hans
Pauli er nefnilega frá Þórs-
höfn í Færeyjum.
„Kemur einn.
„Kemur annar.
„Gráseilað.
„Stendur stro!lan,“ segir
Guðmundur Vestmann, sem
hefur orðið fýrstur til að ná
upp sínu færi.
Síðan kemur upp hjá okkur
hverjum af öðrum; færin
standa ofturlitið út í sjó, svo
að maður getur talið fiskana
um leið og þeir birtast í ljós-
málinu; þeir snúast um sjálfa
sig á færinu og kviðurinn sýn-
ist grænn í bláum sjónum;
einn, tveir, þrir, fjórir, á einu
færinu fimm fiskar, á öðru
jafnvel sex, á engu þeirra færri
en þrír. Við tökum fiskana inn-
fyrir og losum þá aí krókunum,
flýtum okkur síðan að koma
færunum út aftur, og meðan
fiskana og köstum þeim inn í
hólf það sem við höfum af-
markað með plönkum milli
stunnanna á miðju dekki og
köllum kássann; Þetta er á
heldúr ' djúpu vatni, nær 40
föðmum, svo að fiskarnir
sprikla ekki mikið, en þeir eru
þó vel lifandi, og sporðurinn
sveigist upp og uggarnir titra,
fallegir fiskar, ekki mjög stórir,
um 23 tommur þeir stærstu,
en feitir og stinnir og sumir
skjannahvítir á kviðinn og
einnig mjög ljósir á bakið, af
því það er svo stutt síðan
þeir komu úr hafinu hingað
upp í gróðurinn á grunninu
sem gerir þá með tímanum
dökka.
Við höldum honum undir í
rúmar tvær klukkustundir;
hann er jafn ljúfur allan tím-
ann, raðar sér á krókana áður
en maður er búinn að taka
grunnmálið, stendur aðeins á
höndunum. Það trúir því eng-
inn, sem ekki hefur reynt það,
hvað fiskurinn getur orðið
gráðugur við Langanes og hvað
hægt er að draga hann ört á
nælonfærin. Á fyrstu bátunum
sem fóru írá Neskaupstað norð-
ur um páskaleytið i vor, drógu
þeir stundum níu fiska í einu.
Þá kom það fyrir að 5 menn
BrðgU 15 skippund á einum sól-
arhring, og fyrir slíkan afla
upp úr bátnum eru greiddar
um 10 þúsund krónur; en til
að ná honum verða menn líka
að vinna mikið og hvíla sig
lítið, og sofa helzt ekki neitt.
Það er alltaf öruggastur vilji
á fiskinum fyrst eftir að hann
gengúr upp, en er frá líður
fara að detta i hann dintirnir,
og erfiðara að hitta á hann;
og þegar sumarið kemur með
heitari sjó og rauðátu og ann-
að góðgæti við yfirborðið, og
menn eru kannski búnir að
skaka dauðúm' færum langa
lengi og liðið að kvöldi, þá
vita þeir ekki fyrr til en sjór-
inn morar af þorski allt í
kringum bátinn, bakuggarnir
upp úr, sporðaköst og læti, en
það þýðir ekki að renna fær-
um fyrir þertnan fisk, því að
þorskur sem veður tekur yfir-
leitt ekki; hinsvegar er ekki
vonlaust að ná einhverju af
honum ef menn eru snarir með
gogginn. Eitt sinn í hittifyrra
gogguðu þeir á Reyni rúmt skip-
pund af þorski sem óð i kring-
um bátinn. Hann nuggaði sér
við síðuna og gapti framan í
þá. En ekki á færi; þegar hann
veður er ekki mikil von til að
ná honum á færi, ekki einu
sinni nælonfæri, og er þá mik-
ið sagt.
Nælonfærin hafa verið notuð
hér við land í ein þrjú ár, en
veruleg mun notkun þeirra ekki
hafa orðið fyrr en í fyrra
sumar. Þau eru mjög grönn
miðað við gömlu færin, gild-
leikinn ekki meiri en á. vel
sveru seglgarni, en styrkleikinn
geysilegur, og munu þess dæmi,
þegar nælonfæri hefur festst
í botni, að orðið hafi að setja
það fast i klussholtj og keyra
bátinn unz undan lét og er þá
tíðara, þegar svona stendur á,
að hnútur rakni heldur en fær-
ið sjálft slitni.
Ég var á skipi ‘ í hittifyrra-
sumar þar sem nokkrir yngri
mannanna höíðu haft með.sér
nælonfæri í tilraúnaskyni, en
C
Höfundur greinarinnar

Jónas Árnason:
Komdu nú á
króbion
mmn

eldri mennirnir héldu fast við
sín gömlu færi og hæddust að
nýungagirni hinna yngri.
„Það er hörmung að sjá
hrausta menn með þessar punt-
græjur", sögðu þeir. „Norð-
rrienn hafa þetta handa vitlaus-
um túristum að leika sér með
i fjörðunum. Má maður þá
heldur biðja um gamla góða
ballansinn. En er ekki allt að
verða upp á þetta nælon nú-
orðið? Gott ef þeir fara ekki
bráðum að framleiða nælon-
skip, og þá vantar ekkert nema
gervikarla úr næloni til að róa
í staðinn fyrir okkur þessa
gömlu, sem yrðum þá auð-
vitað hífðir í land eins og hvert
annað ónýtt skran, af þvi við
erum ekki úr næloni. Nei,
þetta er ekki að verða neio
sjómennska lengur. Þetta er að
verða tómt punt og húmbúkk
og helvítis nælon“.
En hvað um það, þróunin
hefur orðið sú síðustu tvö árin.
að nú munu gömlu ballans-
færin varla notuð á nokkru ís-
lenzku skipi, nælonfærin hafa
algjörlega leyst þau af hól.mi.
Enda hafa þessi nýju færö
marga og mikla kosti umfram'
þau gömlu. Vegna þess hver
grönn þau eru, fara þau tíl;
dæmis betur í sjó og eru miklú
léttari, bæði strengurinn sjálf-
ur og svo sakkan, sem er silf*
urlituð og svangsar í sjónum
eins og glitrandi síld og veg-
ur að jafnaði 750 grömm eðá
í hæsta lagi tvö pund; gild-
leiki gömlu færanna gerði þáu
hinsvegar mjög þung, auk þess
sem sakkan varð að vera 4—-5
pund, ef sæmilega átti að fafá
á þeim, og gátu þau því orðið
mönnum ærið erfið ef íehgi
þurfti að skaka eftir fiski, tiðá
keipa, eða bráka, eins og þeir
kalla það hér fyrir áustari;
Hitt munar þó mestu, að n 'hi-
onfærin eru fisknari. Til dsrm-
is kom færeysk skúta eitt siftji
í sumar inn á Norðfjörð, o'g’
þar um borð var 12 ára strátt-
ur og kej’pti skipstjóri nælorí-
færi handa honum að leiká
sér með; mannskapurinn notaði
annars allur ballansfæri; en
þegar út á miðin kom, brá :.vo
við að strákur dró mun me'ra
á nælonfæri sitt heldur en
reyndustu skakmyllur skipSiná
á gömlu ballansana; og sigldi
þá skipstjóri fljótt inn á Novð-
fjörð aftur og pantaði næiöfi-
færi halda öllum mannskáifri-
um.
Þessir yfirburðir nælonfær-
anna urðu sérstaklega áber-
andi eftir að menn fóru að
setja á þau aukakrókana tii
viðbótar þeim þríhúkk sem ér
neðst á sökkunni. Þessfcrra
krókum, sem eru að jafn. ðí
4—5, en stundum þó 8—9, er
komið fyrir á sigurnöglum treð
tæplega meters millibili upp
frá sökkunni — þetta er svip -ð
fyrirkomulag og lengi heiúr
tíðkazt með slóða fyrir ufsa —
og eru krókarnir fyrir þá sök
sérlega fisknir, að á þeim er
gervíbeita sem þorsknum virð'
ist lítast mjög vel á. Þetta erú
Framhald á 8. síðu.