Þjóðviljinn - 25.09.1955, Blaðsíða 7

— Sunnudagur 25. september 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (7
MyndíEn til vinstri er af þeim mæðgum Bríett Bjarnhéðinsdóttur og Laufeyju V aldimarsdóttur.
Til hægri er mynd af Bríeti á unga aldri.
Ragnheiður Möller:
10 áru starfsafmæli Menningar
eg minningar sj ó ðs kvenna
Á þessu hausti eru 10 ár frá
því :að fyrst var hafin söfnun í
Menningar- og' minningarsjóð
kvenna. Kvenréttindafélag Is-
lands og samstarfsfélög þess
beittu sér fyrir stofnun sjóðs-
ins, en hann Var stöfnaður með
dánargjöf Bríetar Bjamhéðins-
dóttur 27. sept. 1941 en tók
ekki til starfa fyrr en úthlutað
var úr honum svimarið 1946.
Um 40 félög,sendu gjöf í
sjóðinn til minningar um Brí-
eti Bjarnhéðinsdóttur.
Á fulltrúaráðsfundi Kvenrétt-
indafélagsins 1945 var lögð
fram mjög ýtarleg, f jölþætt og
vandlega hugsuð skipulagsskrá,
sem þær Laufey Valdimarsdótt-
ir og Inga L. Lárusdóttir gengu
siðan frá til staðfestingar. 4.
gr. hennar segir til um tilgang
sjóðsins. Tilgangur sjóðsins er
að vinna að menningarmálum
kvenna:
a. með því að styðja konur
til framhaldsmenntunar við
æðri menntastofnanir, hérlend-
ar og erlendar, með náms- og
ferðastyrkjum. Ef ástæður
þykja til. svo sem sérstakir
hsef-ileikar eða efnaskortur, má
einriig styðja stúlkur til byrj-
unamáms, t. d, í menntaskóla.
b. með þvi að styðja konur
til framhaldsraqnsókna að af-
loknu námi, og til náms og
ferðalaga til undirbúnings
þjóðfélagslegum störfum, svo
og tii sérnáms í ýmsum grein-
um og annarra æðri mennta.
c. með því að veita konum
styrk til ritstarfa eða verðlauna
ritgerðir, einkum um þjóðfé-
lagsmál, er varða áhugamá!
kvenna. Þó skulu námsstyrkir
sitja í fyrirrúmi meðan sjóður-
inn er að vaxa. Komi þeir tím-
ar, að konur og karlar fái sömu
laun fyrir sömu vinnu og sömu
aðstæður til menntunar, efna-
lega, lagalega og samkvæmt al-
menningsáliti, þá skulu bæði
kynin hafa jafnan rétt til
styrkveitinga úr þessum sjóði.
Eins. og sjá má af þessari
grein er verkefnið fjölþætt
enda hafa verið veittir styrkir
á þessum árum til eitthvað á
milli 70 og 80 stúlkna til há-
skolanáms erlendis og hérlend-
is, til margskonar Verklegs
náms og til listnáms. T.d. hafa
Nína Tryggvadóttir listmálari,
Gerður Helgadóttir mynd-
höggvari, Þórunn Jóhannsdótt-
ir píanóleikari, Guðrún Á Sí-
monar söngkona, og Ólöf Páls-
4tx-
dóttir myndhöggvari hlotið
styrki svo nokkrar af yngri
■ listakonum okkar séu nefnd-
ar. Og til vísindastarfa hefur
Ólafía Einarsdóttir fengið nokk-
urn styrk til að rannsaka hand-
ritin í sambandi við verzlunar-
sögu okkar.
Samtals hafa verið veíttar úr
sjóðnum á þessum árum rösk-
Sýning
IVínn
Það er reyndar bölvað klúð-
úr að láta abstraktmálara
skrifa um málverkasýningar.
Þótt maðurinn sé hleypidóma-
laus vill sónninn verða sá
sami hjá listspakvitringum
sem hér eru eflaust „fjölmenn-
astir í heimi miðað við fólks-
fjölda". Sé dómurinn neikvæð-
ur springa þeir í loft upp af
vandlætingu og bombardéra
ritstjórnarskrifstofur með svar-
greinum um dásemdir viðkom-
andi sýningar og vonsku
„abstraktkommúnista", sem
hafi það að lífsstarfi að gera
grín að fólki. Venjulegast
byrja þeir á því að lýsa því
yfir að þeir hafi ekkert vit
á list en „frá mínu leikmanns-
sjónarmiði —“ o.s.frv. Sé dóm-
urinn aftur á móti jákvæður
er því venjulega slegið föstu
að það sé ekkert, að marka
abstraktkommúnista o.s.frv.
Því miður eru hér ennþá
sárafáir leikmenn glöggir á
myndlist, borið saman við
t.d. bókmenntir. Meðan svo
er verður myndlistargagnrýni
aldrei bam í brók, því að það
er hvorki ;_þeppilegt né æski-
legt að listamenn skrifi gagn-
rýni um starfsbræður sína.
lega 200.000,00 (tvö hundruð
þúsund krónur) eða sem svar-
ar 20. þús. krónum til jafnaðar
á ári.
Hæsta upphæð sem úthlutað
hefur verið á einu ári er kr.
^^32.500,00.
f skipulagsskránni segir í 5.
gr. um tekjur sjóðsins að það
séu dánar- og minningargjafir,
áheit og aðrar gjafir og tekjur
af ýmsri starfsemi í þágu sjóðs-
ins.
Gjafir allar skulu leggjast
við höfuðstól sjóðsiris. Af öðr-
um árlegum tekjum, merkja-
sölu, minningarspjöldum o. s.
frv. skal heimilt að verja allt
að % samkvæmt 4. grein.
Vextir allir skulu lagðir við
höfuðstólinn, þangað til sjóð-
urinn nemur kr. 150.000. Skal
þá heimilt að verja helmingi
árlegra vaxta til styrkveit-
inga.
Þegar sjóðurinn tók til
starfa var stofnfé hans tæplega
27 þús. kr. en nú er hann 213
þúsund krónur.
Sjóðurinn hefur haft ýmsa
starfsemi með höndum, t.d. gaf
hann út safn úr ritVerkum
Laufeyjar Valdimarsdóttur og
hét bókin* „Úr blöðum Lauf-
eyjar Valdimarsdóttur“ og mun
sú bók vera nær þvi uppseld
en af henni var 13 þús. kr. á-
góði og hefur þvi fé verið varið
til úthlutunar jafnóðum. Sjóðn-
um barst 5.000,00 kr. gjöf frá
Guðrúnu Pálsdóttur en það
var ágóði af b.ók Valdimars
Ásmundssonar, föður þeirra
systkina Laufeyjar og Héð-
ins Valdimarssonar. Fleiri gjaf-
ir hafa borizt í sama skyni. Ný-
lega hefur sjóðnum borizt stór-
gjöf sem renna á beint til út-
hlutunar. Þá hefur verið haklin
skemmtun til ágóða fyrir sjóð-
inn .o fl.
Sjóðnum skal fylgja sérstök
bók og skal, ef óskað er, geyma
í henni nöfn, myndir og helztu
æviatriði þeirra, sem minnzt er
með minningar- og dánargjöf-
um. Æviminningar þeirra og
handrit, bréf eða ritverk, sem
eftir þær (eða þá) liggja, læt-
ur sjóðurinn geyma á tryggum
stað, t. d. í handritasafni
Landsbókasafnsins. Minninga-
bókin skal geymd á sama stað.
Æviminningabók þessi er
væntanleg um áramótin og er
það fyrsta heftið en í því eru
æviágrip 60 kvenna víðsvegar
af landinu auk mynda.
I boðsbréfi sem sent hefur
verið út varðandi bókina segir:
„Mun bók þessi verða merkileg
heimild um líf og starf þeirra
kvenna er hún fjallar um. Því
að hvarvetna mun leitast við
að byggja á réttum heimildum,
svo sem frekast hefur verið
unnt“.
Verð bókarinnar er kr. 100,00
til áskrifenda.
Ágóðinn af Æviminningabók-
inni rennur til úthlutunar.
Stjórn sjóðsins er skipuð
fimm konum kosnum á lands-
fundi kvenna og skulu stjórn-
arkonur allar vera félagar í
Kvenréttindafélagi íslands.
Kosnar eru á víxl 2—3 konur í
einu. Núverandi stjórn sjóðsins
skipa Katrín Thoroddsen lækn-
ir formaður, Auður Auðuns
varaformaður, Svava Þorleifs-
dóttir, Ragnheiður Möller og
Lára Sigurbjörnsdóttir.
Á þessum tímamótum er
ríkast í huga okkar þakklæti
til brautryðjendanna og þakk-
læti til Kvenréttingafélags ís-
lands og sambandsfélaga þess
víðsvegar um landið fyrir ötult
starf þeirra í þágu þessa mikla
menningarstarfs. Sameiginleg-
ur vilji og atorka hefur komið
fram í þessu starfi á undan-
förnum árum og þess er að
vænta að þær fjölmörgu ungu
stúlkur á öllum sviðum þjóð-
lífsins sem notið hafa þessa
stuðnings til náms og frama á
undanförnum árum muni er
þeim vex fiskur um hrygg,
hugsa um og hafa áhuga á að
veita öðrum hjálp með því að
efla sem mest sjóðinn.
Sjóðurinn er í stöðugum
og örum vexti, þörfin er brýn
og |félagshyggjan hefur enn
reynzt nægilega öflug til þess
að halda uppi því þróttmikía
starfi sem með þarf til að afla
fjár í sjóðinn á hinum ár-
lega söfnunardegi 27. sept,
Og almenningur er vís til að
taka okkur vel á söfnunardag-
inn í ár eins og endranær.
Þó skal hér stungið niður
penna í tilefni sýningar Nínu.
Sagt er að enginn verði spá-
maður í sínu föðurlandi og á
þar víst við að hann verði
ekki metinri að verðleikum.
En í þau orð má líka leggja
þá merkingu að maðurinn
öðlist ekki'fyrr fullan þroska,
en hann hefur setið við nægt-
arbrunn erlendrar menningar,
fjarri föðurlandi sínu. Virð-
ist það að minnsta kosti eiga
við urn Nínu. flenni hefur
fleygt fram þessi ár sem hún
hefur verið utan, Það er svo
með hina erlendu menningar-
strauma að annaðhvort
“drukknar listamaður þeim
eða þeir verða honúm iíýr' 'áfl-
gjafi og Nínu liggur engan veg-
inn við drukknun.
Lengi vel átti hún all erf-
itt með olíuliti, enda þótt hún
sé fæddur kóloristi. Það var
eins og efnið félli henni ekki,
verkin vildu verða þung og ó-
hrein í lit og laus i byggingu.
En svo tók hún til við klipping-
ar og vatnsliti og þá var eins
óg olíuliturinn færi að skýrast
og er er það eflausf reynslu af
klippingunum að þakka að nú
eru olíumyndir hennar tærar,
einfaldar og: kraftmiklar. Á
tveim myndum á endayegg (nr
18 og 21) örlár enn á gömlu ó-
sættinni við þetta efni. Þó rís
hún líklega hæst í litlu mynd-
'"triftý' bjEðh olíu, klippingum og
vatnslitum. líugmýndaflugi eru
lítil takmörk sétt' iriýndirnar
darisa af litagleði. Hún er
skemmtilega óhefðbundin í
efnismeðferð og ég hugsa að
hún gæti málað með sóti ef
hún hefði ekki annað. Hún
hefur haft náin kynni af ýms-
um frönskum „grúbbum", sem
eru eins og ströngustu klaust-
ur hver með sitt viðhorf og
kenningar, með látlausan
magapínusvip af heilögum
sanrifæringarkrafti. En hún er
of mikil óhemja til þess að
falla inn í nokkra ákveðns
grúbbu, þvi list hennar stend-
ur nær hjartanu en höfðinu.
Það væri hreint ekki svo gal-
ið fyrir þá sem ekki hafa séð
þessa sýningu að leggja leið
sína niður í Listamannaskála.
K.iartan Guðjónssoh