Þjóðviljinn - 30.10.1955, Blaðsíða 1

<í>
Suimudagur SO. október 1953 — 20. árgangur — 246. tölublað
Frásagnir og greinar-;
kaflar hér á síðunni eru '
teknir úr Morgon-1
Tidningen, aðalmálgagni \
sœnskra sósíaldemðkráta, \
daginn eftir að Halldóri
Kiljan Laxness var út-
lilutað nöbelsverðlaunun-1
um. Leturbreytingar og
millifyrirsagnir eru Þjóð-
viljans.

»G jöí til róttækra manna alls staðar«
■i
Sósíalismi Halldórs Kiljans Laxness er tekinn í fullri
alvöru og birtist hvarvetna í verkum hans sem fram-
tíðarsýn og sannmannlegur mœlikvarði"
Eins og Þjóöviljinn skýrö'i frá í gær birti eitt kunnasta
skáld og bókmenntafræöingur Svía, Artur Lundkvist,
grein um Halldór 1 Morgon-Tidningen, og kemst hann
svo aö oröi m.a.:
Artur
Luhdkvist
„Eftir hið sárleiðinléga und-
hald fyrir Churchill og Maur-
iac er eins og létt hafi af
manni fargi er nóbelsverðlaun-
in eru veitt framsæknum
höfundi sem
stendur undir
nafni. Brecht
og Neruda eru
miklir höfund-
ar og sama
sinnis, en nor-
rænum manni
er Laxness að
sjálfsögðu hug
stæðastur. Á
þessum tímum
þegar afturhaldsöflin láta ó-
venjulega mikið að sér kveða
(þótt það séu ef til vill eins
konar dauðateygjur) er heið-
ur sá sem Laxness er vottaður
fc
gjöf til róttækra manna um
allan heim.
Á fjölmörgum sviðum
Sem höfundur einskorðar
Laxness sig ekki við sköpunar-
verk sitt án þess að láta að sér
kveða að öðru leyti. Hann birt-
ist okkur á fjölmörgum sviðum:
boðberi eyjunnar sinnar í Norð-
uratlanzhafi, rithöfundur og
ræðumaður sem lætur vanda-
mál samtíðar sinnar til sín taka
af dirfsku, hjartahlýju og
glöggskyggni. Hvar sem hann
kemur birtist hann á hinn eðli-
legasta hátt sem fslendingur og
heimsborgari I senn. Hann er
bráðlifandi nútímamaður og sér
fyrirbæri samtíðar sinnar í heild
og samhengi. Hann er enginn
blindingi sem einskorðar sig
við hreina. iist eða setur Sér fá-
víslega ókleif markmið.
„Kommúnismi“ Halldórs
Hafi Laxness fyrirlitningu á
nokkru er það hin kalda fag-
urfræði. Hann lítur ekki sízt á
listina sem hlýju og manniega
blóðrás og baráttu fyrir hug-
sjónum, ástríðufulia aðferð til
að skynja heiminn og taka af-
stöðu til vandamála hans.
Kommúnismi sá sem homun er
borinn á brýn er hreinlega sós-
íalismi sem tekimi er í fullri al-
vöru og hvarvetna birtist í
skáldverkum hans sem framtíð-
arsýn og sannmannlegur mæli-
kvarði“.
Alþjóðahyggja í verki
Síðan ræðir Lundkvist m.a.
einstök skáidverk Halldórs, en
niðurlag greinar hans er á þessa
leið:
„Rúmlega fimmtugur hefur
Laxness annað furðulega miklu.
Samhliða skáldsögum sínum
hefur hann stráð um sig smá-
sögum, ferðasögum, leikritum,
ljóðum, greinum. Hann er einn
helzti forustumaður í menning-
armálum á íslandi, en þar sinn-
ir hann bókaútgáfu, leikhúsmál-
um listmálum, tímaritum og f jöl
Framhald á 5. síðu.
Hefurðu lesið Atórastöðina og
greinar H. K. L. í Þjóðviljanum?
John Forsslund, ritstjóri vikublaös sænsku samvinnu-
félaganna Vi, sem dvalizt hefur hér á landi og ritaö bók
um dvöl sína, kemst m.a. svo aö oröi:
„Gátu ekki til lengdar látið sem
sæju þeir eklii H. K. L.“
Erwin Leiser, bókmennta- og leiklistargagnrýnandi
Morgon-Tidningen ritar eftirfarandi grein um „Laxness
og De aderton“.
„Undarlegur maður, Halldór
Kiljan Laxness. Eða kannski
maður ætti að segja að stjórn-
málalífið á íslandi verki undar-
lega á framandi ferðamann
sem lendir í þessu heillandi en
andstæðufulla litla landi þarna
langt í burtu við yztu þröm
íshafsins. Sá sem þangað kem-
ur með hugann vermdan af
hinum nndursamlega og auð-
uga skáldskap Laxness á á
hættu að stundum verði reynt
að draga úr hrifningunni.
„Hefurðu lesið Átömstöðina ?“
Langflestir Islendilagar telja
að vísu að Laxness sé mjög
mikið skáld, mesta skáld þeirra
á seinni timum, en oft hnýta
þeir aðvörun aftan í viðurkenn-
inguna. Bara að hann vieri ebki
að skipta sér af stjórnmálum.
Hefurðu lesið greinar lúins í
Þjóðviljanum, blaði kommún-
istanna? Og hefurðu lesið At-
ómstöðina?
Núnú, en maður hittir líka
fólk sem ekki slær neina var-
nagla. Ég gleymi aldrei, rak-
aranum á Akureyri. Hann sagði
mér að hann hefði lesið Atóm-
stöðina sex sinnum og væri nú
að lesa Gerplu, sem var ný-
komin út, í þriðja sinn. Hann
lýsti og lagði út af öllum verk-
um Laxness með logandi hrifn-
ingu, og var með skærin á lofti
yfir höfði mér.
Hvað sem stjórnmálum líður
Mér lærðist smám saman að
rata. meðalstíginn milli snúð-
ugrar gagnrýni og undirgefinn-
M>md þessi er tekin af Halldóri
Kiljan Laxness í ræðustól á
þingi Heimsfriðarhreyfingar-
innar í Stokkhóhni, en hann er
einn af fulltrúum íslands í
Heimsf riðar ráði nu.
ar aðdáunar. Og ég skildi áö
langt hafinn yfir allar stjórn-
málaerjur var skáldið Laxness,
sem á ólgutímum er hætta
steðjar að hinni fornu rót-
föstu arfleifð, endurnýir hana
og auðgar og sýnir í björtu
ljósi heiminum öllum lítið land,
furðulega fegurð þess og
menningu, sem er svo sérstæð
og stórfengleg að hún getur
ekki eyðzt; um þetta geta allir
Islendingar orðið sammála hvað
sem stjómmálum líður.“
Kvikmyndun á Sjálfstæðu fólki
ráðgerð í Austur-Þýzkcdandi
SilfurtungliB sýnf vicSa um lönd, alþýSu-
útgáfa á AtómstöSinni i Svíþ'ióS
Það eru líkur á því aö gerð veröi kvikmynd eftir Sjálf-
stœðu fólki, Silfurtunglið verður sýnt í ýmsum Evrópu-
löndum, Atómstöðin er aö koma út á þýzku og í nýrri
alþýðuútgáfu á sænsku.
„Val sænsku akademíunnar
kom ekki á óvart. Það er á-
stæða til að fagna því að nó-
belsverðlaun ársins falla í
skaut magnþrungnum og frum-
legum höfundi, sem hefur ekki
þurrausið brunn sinn, hlédræg-
um söngvara og safaríku
sagnaskáldi sem enn er í miðju
fjölbreyttu og frjósömu starfi.
Akademían hefur valið Lax-
ness og það ber að þakka, en
það er ekki lengra síðan en í
fyrra að svonefndir innan-
garðsménn þóttust vita að hin-
ir átján hefðu nær geispað
kjálkann úr liði yfir lestri
þeirra bóka sem þeir hafa
verðlaunað nú sem litauðug
epísk verk er hafi endumýjað
hina miklu íslenzku sagnalist.
Akadeinian fékk ekki að gert
Menn eru valdir í akademí-
una án tillits til þess hvort
þeir bera skyn á bókmenntir,
enda þótt úthlutun bókmennta-
verðlauna Nóbels sé eina verk-
efni þeirra sem augu heims-
ins hvíla á. Margir þeirra hafa
íýst yfir skilningsleysi sínu á
Framhald á 5. síðu.
Þetta eru nokkrar af þeim
fréttum sem borizt hafa í
fyrstu erlendu blöðunum sem
hingað hafa komið eftir að nó-
belsverðlaununum var úthlutað.
Kvikmynd eftír Sjálf-
stæðu fólki
I Morgon-Tidningen skýrir
Arne Mattsson, sem tók kvik-
myndina um Sölku Völku, frá
því að samningar standi nú
yfir um töku ltvikmyndar eft-
ir Sjálfstæðu fólki í Austur-
Þýzkalandi og sé ætlunin að
hann sjái um hana fyrir kvik-
myndafélagið ÐEFA.
Silfurlunglið á inörgiun
leiksviðum
Silfurtunglið verður sýnt á
ýmsum leiksviðum í Evrópu í
vetur og jafnvel á fleirum en nú
er vitað um. Sýningar munu
þegar hafnar á því í Helsinki,
það verður sýnt í Búdapest áð-
ur en langt líður, leikhús Bert-
olds Brecht í Austur-Berlín
hefur tekið það til sýningar, og
Det ny teater í Kaupmanna-
höfn hefur fengið þýðingu af
því á dönsku; hana gerði Helgi
Jónsson, Helgasonar próf-
essors.
„tand tíl sö!u“ í alfiýðu-
útgáfu
Eins og áður hefur verið
skýrt frá, hefur Halldór feng-
ið tilboð um útgáfu á bókum
hans í Argentinu og á ítalíu
og fyrirhuguð er útgáfa fyrri
bóka hans á forlagi Gyldendals
í Kaupmannahöfn.
Auk þess er Þjóðviljanum
kunnugt um að Sjálfstætt fólk
kemur út á ungversku inn«
an skamms og Atómstöðin £
þýzku. I næstu viku kemur At«
ómstöðin út í alþýðuútgáfu S
Sviþjóð í mjög stóru upplagj
og er þar kölluð Land tíl sölU0
HflPPBRfETTI PJflflllllJftllS
SkiJadagurinn í gær gekk vel,
enda fer mi öðum að stytfast tiB
fyrra <1 ráttar, 12. nóv. Og það
skal tekið frarn einu sinni
að drætti verður ekki frestað.
Útsöluniaður í litlu þorpi úti tfc
iandi heíur þegar gert upp fyrir
meginhluta þcirra miða, seiBi
hann fékk eða Iiátt á fjórða
þúsiuid krónur, einnig barst okk-
ur í gær uppgjör frá tveimur
einstaklingum hér í bænum 1000
krómir frá hvorum.
Láturn þetta verða uppbaj?
glæsiiegs lokaátaks fyrir fyrrS
dráttiun.