Þjóðviljinn - 30.10.1955, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 30.10.1955, Blaðsíða 7
Sunnudag'ur 30. október 1955 — ÞJÓÐVILJINN —- (7 ’ látursleikir hafa löngum verið eftirlæti Leik'é- _ lags Reykjavíkur, sumir lagrar ættar og iítilla sanda. : Að |5essu sinni Iiefur félagið kosið hið rétta hlutskipti — sýndur er spánnýr gamanleik- ur eftir Agnar Þórðarson, hið góðkunna leikskáld, skemmtir legur og girniiegur til fróð- .leiiís á ýmsa .lund, og gerist í dag eða á morgun hér sýðra; það er hverju leikhúsi auðsær ávinningur að fá að tefla frarn innlendu nútímafólki, lýsa sínu eigin þjóðlífi. Þó að nafnið kunni að minna á Arn- old og Bach og þeirra líka er leikrít Agnars anuað og meira en meiningarlaust grín, þar felst margvísleg aivara að baki. Leikurinn er nærfærin og sannorð lýsing á íslenzku nútiðarlífi, gædd heilbrigðu og góðlátlegu háði. Vísindamann af íslenzkri rót ber að ströndum landsins vestan úr Ameríku, dr. Alfreðs að nafni, hann er sannur af- springur kjarnorkualdar og finnur úraníum í íslenzku fjalli, dýrmætasta málm kom- andi daga — og þarf þá leng- ur að sökum að spyrja? Spá- kaupmennirnir sjá opnast dýr- legar og ginnandi leiðir til nýrrar fjáröflunar og ofsa- gróða, þar er sjálfur forsætis- ráðherrann í fvlkingarbrjósti ásamt flokksbróður sínum, hinum listfenga þingmanni; þeir vefja vísindamanninn örmum, slátra alikálfinum, færa honum gull og græna s.kóga. Og hið fagra kyn læt- ur ekki sitt eftir liggja, áhugi kvenþjóðarinnar á þessum töframanni verður að bloss- andi báli. Kornungar stúlkur og ráðsettar frúr elta vesal- ýmsa grunar, og sannast það : á þessum leik. „Kjarnorka og kvenhylli" er mörgum kostum búin en alls ekki lýtalaus smíö — höfundurinn missir að vísu ekki þræðina úr hönd- um sér, en fléttar þá ekki samán af nægri rökvísi og snilli, og verður minna úr sögunni en efni standa til. Sjálfur höfuðpaurinn, svika- Sigmundur bóndi ( Brynjólfitr Jóhannesson). ings manninn á röndum, láta hann aldrei í friði — það iætur hann sér raunar vel líka. En dýrðin er skamm- vinn, vísindamaðurinn reynist hinn versti svikagreifi, enda fyrrum óknyttastrákur og sæigætisþjófur úr skugga- hverfi hinnar íslenzku höfuð- borgar, hann er endursendur vestur um haf og ríkisstjórn- in þaggar málið niður. Nánar rek ég ekki söguna, en enginn skyidi halda að liöfundurinn lýsi eintómri spillingu, hann hampar um leið fulltrúa heilbrigðs þjóðlífs, kjarnyrt- um sveitabónda gömlum sem telur heiðarlegt fólk öll- um vísindum og auðlindum æðra; til hans flýr dóttir þingmannsins í nauðum sín- um, þunguð af völdum hins kvenholla svikara. Smíði gamanleikja er tor- veld íþrótt og vandasamari en brigði snögg og sannfærandi, tilsvörin mergjuð og skýr — hún lýsir vægðarlaust og ó- hikað ástleitni og afbrýðisemi hinnar fullorðnu en unglegu og girnilegu konu, hégóma- dýrð hennar, ofríki, uppgerð og falsi. Verulega dramatísk- ur og innfjálgur er leikur hennar í lokin þegar frúin sér að spilið er tapað og lífi Leikfélag Reykjavílair Kjnrnorkn 09 Agnar Þórðarson Leikstjóri: Gunnar R. Hansen greifinn, hverfur af sviðinu í miðjum leik með ærið til- komulitlum hætti; fornkunn- ingi hans sjómaðurinn virðist ekki eiga erindi inn í leikinn; þingmaðurinn og ráðherrann sleppa klaklaust út úr öllu saman og liggja þó óneitan- lega vel við höggi; sjálf leik- lausnin þolir vart nákvæma jfcy gagnrýni, og svo mætti lengur telja. Skáldið snertir við hin- um féiagslegu átumeinum en stingur ekki á kýlunum, flettir ekki til neinnar hlítar ofan af fjármálaspillingu og póli- tískum óheilindum; þegar einkalíf borgaranna og kyn- ferðismál ber á góma er ádeil- an markvissari og þróttmeiri. Engu að síður ber leikurinn ljóst vitni þroskaðri kímni- gáfu og mannþekkingu, og næmu auga fyrir grátbrosleg- um fyrirbrigðum mannlegs lífs; skáldið er maður nú- tímans, lifir og hrærist í sinni eigin samtíð. Samtölin eru eðlileg og víða fjörlega sam- in, og orðfæri fólksins miðað við aldur, stétt og stöðu; þar syngur hver með sínu nefi. Einstök tilsvör, mergjuð og fyndin, eru aðal leiksins, þau^ koma áheyrendum á óvart, leysa hláturinn úr læðingi á svipstundu. „Kjarnorka og kvenhylli" er eflaust merkur áfangi á höfundarferli Agnars Þórðarsonar. Sýningin er leikhúsinu til mikils sóma. Þar má glöggt þekkja handbragð Gunnars R. Hansens, hins gerhugula, fjöl- hæfa og vandvirka leikstjóra; svo heilsteyptur og samhæfð- ur er leikurinn allur að vart fer eitt einasta tilsvar for- görðum. Leikstjórinn leggur ekki mikla áherzlu á hraða eða ærslafullan gáska, en því meiri á aldarfarslýsingu og hæðni skáldsins, og seiðir fram allt það bezta í leikn- um, bæði gaman og alvöru. Guðbjörg Þorbjarna,rdóttir vinnur mest afrek leikend- anna allra, mikilhæf leikkona á stöðugri braut til þroska. Mynd sú er hún dregur upp af þingmannsfrúnni er harla eftirminnileg og næstum ó- hugnanlega raunsönn og lif- andi, svipbreytingar og geð- herinar til einskis eytt, hún situr eftir dótturlaus, von- svikin og sárgröm sjálfri sér og öðrum og er allt í einu orðin gömul kona — þannig geta hlutverk stækkað og Hjá Alpingisliúsinu (Brynjólfur Jóhannesson og Steindór Hjörleifsson). dýpkað í höndum góðra leik- enda. Brynjólfur Jóhannesson og Þorsteinn Ö. Stephensen eru sínum hnútum gagnkunnugir og vart við nýungum að búast af þeirra hendi, en hinum þrautreyridu leikurum fatast hvergi tökin. Brynjólfur skap- ar einn smábóndann enn, rammíslenzkan, fjörmikinn, sérlundaðan og nokkuð stríð- an í skapi, og vekur ósvikna kátinu með bráðfyndnu gervi og látbragði og hressilegum orðsvörum. Ágæta vel lýsir Brynjólfur gamla manninum þegar þingmanninum tekst að ala upp í honum metorða- girndina, og enginn þarf að efast um ráðvendni hans og hjartahlýju. — Þorsteinn er helzti hlédrægur, en lýsir forkunnar vel innantómu orðagjálfri og fagurgala þing- mannsins, máttvana uppreist og klaufalegu gróðabrálli, ger- ir það lýðum ljóst að þessi föndrari hefur ekki hafizt til auðs og virðinga af eigin ramleik — látlaus og sönn mannlýsing. Árni Tryggvason sómir sér prýðilega í sporum svikagreif- ans, framsögnin er hnittileg og skýr að vanda og gervi og látbragð vel við hæfi og að ýmsu ólikt fyrri hlutverkum leikarans. Hann er kostulegur í vísindabúningnum i upphafi leiksins, en ef til vill beztur þar sem hann situr í hópi auðtrúa og hrifinna kvenna og lýgur upp einni sögunni annarri fáránlegri af afrek- um sínum og frægð — verð- ur gagntekinn af sínum eígin heilaspuna og talar eins og skáld. Tveimur lítt reyndum léik- urum er lagður allmik'll vandi á herðar, Einari Þ. Einars- syni og Helgu. Bachmann. Helga leikur hina kornungu dóttur þingmannsins sem lendir á villigötum, en skáldið bjargar á síðustu stundu á dá- lítið vafasaman og rómantísk- an hátt: hún heldur upp í dalinn til að sitja lömb og spinna ull. Hin unga leikkona er búin mörgum góðum kost- um: fallegu útliti og æsku, mjög geðfeldri framgöngu og þýðri röddu, en leik hennar skortir stundum tilbreytingu og fjör, hún lýsir ekki nógu skýrt þróun stúlkunnar frá lífsleiða og vandræðafálmi til heilbrigðs og nýs lífs, og er raunar að nokkru sök höfund- Slæmar fréttir (Guðbjörg Þorbjarnardóttir og Nína Sveinsdóttir). ariris. Forsætisráðherrann er hlutverk ofvaxið kröftum Éin- Þi Einarssonar,' hins gervilega og geðfelda leikara, honum tekst ekki að sýna aldur, ^ífs- reynslu og bragðvísi þessa pólitíska refs og valdamanns svo vel að á verði trúað, og gervi hans er ekki gott og minnir freniúr á síðustu öld en okkar daga. Af aukapersónum vekur Steindór Hjörleifsson mesta athygli, hann hefúr áður lýst öldruðum mönnum mætavel, en aldrei betur en í þetta sinn. Við könnumst öll við þingvörðinn hans, hann er ó- svikinn fulltrúi gamla tímaris, ellilegur, fornfálegur, barna- legur og laundrjúgur. og ótrú- legt hversu vel Steindóri tekst á fáum mínútum að bregða ljósi yfir skapferli hnns og liðna æfi. Vinkonur og spila- félagar þingmannsfrúarinriar eru vel dregnar háðsmyndir allar þrjár, samvaldar og ó- líka.r í senn : Nína Sveinsdót.t- ir er sannur fulltrúi uppskafn- ingsháttar og illgjarns slúðurs, Sigríður Hagalin naut.nasýkin og menntunarskorturinn holdi klædd — og Áróru Halldórs- dóttur þekkjum við úr útvarp- inu. Knúti Magnússyni bregð- ur aðeins fyrir í gervi drukk- ins sjómanns, framganga hans er hressilegri en áður, en ekki nægilega tamin; Valdimar Lárusson er japanskur vís- indamaður, talar þýzku og er hinn spaugilegasti; loks er Margrét Magnúsdóttir snotur vinnustúlka. Frh. á 10. síðu. Sagan aí Trístan og Isól Sagan af Trístan og Isól eftir Jriseph Bédier. — 1. bók í 4. bókaflokki Máls og menningar 1955. — Pýðaiuli Einar Ól. Sveinsson. Sagan af Trístan og ísól er eitt af fegurstu ævintýrum þjóðsögunnar. Það hefur náð alþjóðlegri útbreiðslu eins og ljúft tónverk, og síðan á mið- öldum hefur hver söngvarinn af öðrum numið það og gefið það aftur þjóð sinni í nýju formi. Blær listaverksins fer eftir flytjendum og hljóðfær- um þeirra, en flestir syngja þeir harmljóðið um Trístan og ísól lágum, angurværum rómi. Og það býr undarlegt seið- magn í þessu ævintýri. Raun- sæir menn verða að börnum af að hlusta á það: Þeir liverfa heim til æsku sinnar eftir langar fjarvistir og falla í stafi hjá bæjarlæknum — við klið einfalds trega í vatn- inu. Hér á íslandi höfum við heyrt ævintýrið fyrr í ýms- um búningi — og nú heyrum við það flutt af nýjum söngv- ara. Þegar ég las ævintýrið um Trístan og Isól á ný í búningi Frakkans Bédier var eins og ég fyndi glataðan dýrgrip sem ég hafði lengi saknað. Þrátt fyrir hretviðri síðustu ára- tuga hafði ekki fallið á þetta silfurhvíta víravirki ljóðrænna kennda. Þvert á móti: aldrei hefur stafað af því bjartari ljómi. Þó er erfitt að finna skynsamleg rök fyrir töfrun- um. Málið á þýðingu Einars Ólafs Sveinssonar er að vísu fagurt, þýðingin afrek — og þó er sú skýxúng ein ekki nægileg. Sjálft ævintýrið er í ósamræmi við raunsæi nútírn- ans, og það er ekki óhugs- andi að lesandinn vakni stutta andrá af seiðnum í miðjum lestri og segi: — Mikið er þetta barnalegt' En hann flýtir sér að gefa sig á vald töfrunum á ný, og að loknum lestri þykir honum sem hann hafi dvalið í veröld jafn raun- verulegri þeirri sem hann ,á að venjast á virkum dögum — aðeins margfalt yndis- legri og sannari. Þar á æfin- týrið sammerkt ljóðinu sem segir sig úr lögum við skyn- semina og fer leiðir hjartans. Mál og menning á þakkir skildar fyrir þessa fögru bók. Snilldarleg þýðing og ljóðræn frásögn sameinast. um að gera hana að pei'lu meðal islenzkra bóka. Hannes Sigfússon.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.