Þjóðviljinn - 08.11.1955, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVTLJINN — Þriðjudagur 8. nóvember 1955
Útg'efandi:
Sameiningarflokkur alþýðn
— Sósíalistaíiokkurinn —
V---------------------------/
Misbeiting SÍS
Það hefur vakið furðu margra
samvinnumanna að Samband
íslenzkra samvinnufélaga. skuli
nú stefna að því að hefja smá-
söluverzlun í Reykjavík í stór-
um stíl og fara þar inn á fleiri
og fleiri svið þess verzlunar-
reksturs sem eitt sambands-
kaupfélagið, Kaupfélag Reykja-
víkur og nágrennis, hefur að
aðalverkefni. Hefur þessi af-
staða Sambandsins hvað eftir
annað komið til umræðu á aðal-
fundum Kaupfélagsins, og hafa
menn þar yfirleitt verið sam-
mála úm að hér væri óeðlilega'
og óheilbrigt að farið gagnvart
einu sambandsfélaganna.
Segja má að ekki væri óeðli-
legt að Sambandið hefði for-
göngu um nýjungar í verzlun-
arháttum sem mikið fjármagn
"þarf til, svo sem um stórar
sjálfsöiuverzlanir, hitt virtist
liggja nærri að slíkar fram-
kvæmdir væru-gerðar í fyllsta
samráði við sambandskaupfé-
Jagið á hlutaðeigandi stað eða
því beinlínis veitt sú aðstoð og
fyrirgreiðsla sem þyrfti til að
færast slíkt í fang. Á síðasta
aðálfundi Kaupfélagsins skýrði
oinn fulltrúanna, kunnur Fram-
sóknarmaður, frá því að sá
háttur hefði verið hafður í Svi-
|jjóð, að þar lét Samband
sænsku samvinnufélaganna
reisa mikla sjálfsöluverzlun í
Stokkhólmi en afhenti hana
síðan kaupfélagsskap borgar-
innar til reksturs. Slík af-
staða heildarsamtaka samvinnu-
manna virðist áreiðanlega
flestum samvinnumönnum til
fyrirmyndar.
Það er samvinnuhreyfingunni
í landinu fyrir beztu að ekki
sé þannig haldið á málum af
þeim sem fara þar með æðstu
vold, að heildarsamtökunum sé
beitt til óheilbrigðra og óvið-
eigandi samkeppni við deildir
þeirra, sambandskaupfélögin.
Valdamenn Sambandsins hafa
fyrir nokkrum árum gengið
langt í því að reyna að skipta
Kaupfélagi Reykjavíkur uop
eftir pólitískum línum í fulltrúa-
kosningum til aðalfundar. Það
mistókst, en svo gæti litið út
sem einmitt eftir þá ráðningu
hafi vissir ráðamenn Sambands-
ins lagt sterkan hug á að efla
samkeppni af hálfu SÍS gegn
þessu sambandsfélagi, enda
þótt slíkt hlyti að teljast hin
freklegasta misbeting samtak-
anna og víðs fjarri anda sam-
vinnustefnunnar.
Samvinnumenn hljóta að
fylgjast vel með þessum mál-
um. Það er alþýða Reykjavík-
ur sem eflt hefur kaupfélags-
skap höfuðborgarinnar og það
er áreiðanlega vilji verkalýðs-
hreyfingarinnar að tengsl sam-
vinnuverzlunar og alþýðusam-
takanna verði enn nánára. Því
mun það ekki vinsælt né vel
séð af þorra reykvískra sam-
vinnumanna ef pólitískir of-
stækismenn hyggjast misnota
heildarsamtök íslenzkra sam-
vinnumanna til óheilbrigðrar
samkeppni við kaupféíagsskap
reykvískrar- alþýðu.
Flóttinn írá framleiðslunni,
II
Alvarlegasta hættan
sem þjóSin á vi8 aS etja
A grundvelli vís-
indanna
Fyrir nokkrum árum, þegar
okkur barst sendingin Benja-
mín Eiríksson, upphófu stjóm-
arvöldin mikinn söng um það,
að efnahagslífið skjddi skipu-
leggja á vísindalegan hátt.
Vísindin skyldu vera grund-
völlur að stéfnu stjórnarvald-
anna. Og auðvitað var Benja-
mín ninn mikli vísindamaður.
Hann var sjálf þjóðfélagsvís-
indin holdi klædd. Bjarni
Benediktsson lýsti á áhrifa-
mikinn hátt þeirri stund, er
hann fyrir vestan haf hitti
þennan mann og settist við
hinn mikla Mímisbrunn vizku
hans. Nú lágu málin Ijóst fyr-
ir. Benjamín var fluttur hingað
og gerður að æðsta ráðgjafa
í efnahagsmálunV Og ekki leið
á löngu áður en við uppgötv-
uð.um,. að við höfðum átt mik-
inn spámann hér heima, sem
við ekki höfðum kunnað að
meta, Ólaf Björnsson, nú
prófessor í hagvísindum. Þessir
menn báðir lögðu nú saman
vizku sína og ekki stóð á
stjómarvöldunum að tryggja
framkvæmd vísindanna. Síðar
hefur einn vísindamaðurinn enn-
þá komið fram á sjónarsviðið og
honum fengin hin ákjósanleg-
asta staða til að færa vísindi
sín út í lífið, það er Jóhannes
Nordal, aðalhagfræðingur
Landsbankans.
Nú um nær átta ára skeið
hafa þessir vísindamenn verið
leiðarljós stjórnarvaldanna,
sem hafa talið kenningar þeirra
jafn óbrigðular og sjálft þyngd-
arlögmálið. þ>að mætti því
ætla, að ef við værum ekki
þegar búnir að ná hinu lang-
þráða marki, hreinvísindalegu
þjóðfélagi, þá væri það alveg
á næstu grösum.
Hvað segir reynslan okkur
um það?
Frá einni villu til
annarrar
Staðreyndir eru duttlunga-
fullir hlutir. Það er engu lík-
ara en þær hafi beinlínis tek-
ið sig saman um að gera gys að
stjórnarvöldunum og spámönn-
um þeirra. Allt efnahagsástand
okkar er líkara því, að þar
væri stjórnað af brjáluðum
mönnum en mönnum með fullu
viti, hvað þá vísindamönnum.
Á þessum umtöluðu árum
hefur hver syndin boðið ann-
arri heim, hver villan tekið
við af annarri og sú síðari ávallt
reynzt argari hinni fyrri. Eft-
ir þyí, sem lengra hefur liðið
hefur ástandið fjarlægzt alla
skynpemi venjulegra manna og
nú er syo komið, að allir eru
sammála um, að nú verði ekki
lengur haldið áfram á sömu
braut.
Hvað er þá að? Eru stjórn-
arherrarnir og vísindamenn
þeirra þá brjálaðir eða eru
þeir svona fávísir? £>eir eru
•sannarlega hvorugt. En þeir
eru undir þá ;sök seldir, að
mega ekki gera uppská hin
raunverulegu markmið sín í
stjórnmálunum. Þeir eru
neyddir til að segjast ætla í
austur þegar þeir ætla í vest-
ur, þeir eru neyddir til að
segjast vera að bæta kjör
fólksins þegar þeir eru að
skerða þau, þeir verða að segja
að þeir séu að efla sjálfstæði
þjóðarinnar þegar þeir eru að
vinna að því að farga því.
þæir eru neyddir til þess af
því að ef þeir segðu sannleik-
ann, þá væru hin pólitísku
völd þeirra úr sögunni.
Herfilegur blekk-
ingaleikur
I efnahagsmálum okkar
hefur verið settur á svið hinn
herfilegasti blekkingaleikur.
Markmiðið með þessum leik
er tvíþætt. Annarsvegar er að
fela hinn raunverulega' arð
framleiðslunnar til að fólkið,
sem að henni vinnur, geri
síður kröfur til hans. Það er
farin sú leið, að sleppa lausri
„taumlausri gróðafíkn allskon-
ar aðilja, sem reyta fé af
framleiðslunni. Útflutnings-
framleiðslan er mergsogin úr
ótal áttum“, eins og Morgun-
blaðið komst svo vel að orði
28. júlí i sumar. Hinsvegar
er tilgangurinn sá, að með því
að sýna stöðugan taprekstur
atvinnuveganna, þá er auðveld-
ara að sætta fólk við erlent
hernám, sem dregur þúsundir
vinnandi manna frá íslenzkum
framleiðslustörfum.
Afleiðing þessa blekkinga-
leiks verður í reyndinni hraður
flótti fjármagns og vinnuafls
frá framleiðslunni. Og það er
einmitt það, sem hefur ein-
kennt þessi síðustu ár.
Tvískipt
efnahagsástand
Skulum við lítillega athuga
hvaða afleiðingar þessi flótti
frá framleiðslunni hefur haft.
Er þó aðeins hægt að telja fátt
eitt.
Fyrir nokkru birti Tíminn
forystugrein úr framsóknar-
blaðinu Degi á Akureyri, þar
sem vakin er athygli á þeirri
staðreynd, að nú er hægt að
tala um tvískipt efnahags-
ástand í landinu, þar sem hér
sunnanlands er t.d. um að ræða
skort á vinnuafli á sama tíma
og verul. atvinnuleysis gætir á
mörgum stöðum úti á landi.
Um fátt hefur verið meira
rætt á undanförnum árum en
þá röskun, sem orðið hefur
í byggð landsins. Hafa þar
verið ýmsar kenningar á lofti.
En hvernig sem því er velt
fyrir sér, þá er það flóttinn
frá framleiðslunni, sem er und-
irrótin. Staðir þeir, sem búa
við hið illa atvinnuástand, eru
margir hverjir þeir ákjósan-
legustu til hinnar margvís-
legu framleiðslu, en það segir
sig sjálft, að þegar þróuninni
er beint í þá átt, að hverfa
frá framleiðslunni, en taka
upp snikjulifnað hjá erlendu
heimsveldi, þá hljóta þeir. stað-
ir. sem byggt hafa upp á
grundvelli framleiðslu, að
verða útundan.
Flestum eru nú Ijósar afleið-
ingarnar af röskuninni i byggð
landsins, hvemig hinir miklu
fólksflutningar hafa haft í för
með sér glötun verðmæta á
einum stað, en húsnæðisvand-
ræði og dýrtíð á öðrum. Þetta
hefur líka í för með sér hina
hróplegu vanrækslu í að nytja
gæði landsins.
Stækkandi hópur,
sem ekki framleiðir
Vegna flóttans frá fram-
leiðslunni hefur^á hópur farið
ört stækkandi á síðari árum,
sem Iifir á allskonar þjónustu,
milliliðastarfsemi, braski og
okri. Þetta þýðir í fyrsta lagi,
að hin lífræna framleiðsla, sem
ein skapar verðmæti, verður að
bera sífellt stækkandi hóp
manna sem ekki skapa nein
verðmæti. Og þegar þess er
gætt, að innan þessa hóps er
að finna eina fjölmennustu og
þurftarfrekustu afætustétt, Sem
um getur, miðað við fólks-
fjölda og allar aðstæður, þá
er hér hreint ekki svo lítill
baggi lagður á framleiðsluna.
Stækkim þessa hóps er einn
liðurinn í því að spilla hugar-
fari þjóðarinnar. Stefnt er að
því, að gegnsýra allt við-
skiptalíf hugsunarhætti brasks
og fégræðgi. Fólk, sem nálægt
þessu kemur elst upp í því, að
allar aðferðir séu leyfilegar
til að græða peninga, „to make
money“ er mikilvægasta lífs-
reglan í Bandaríkjunum, hinni
miklu fyrirmynd stjórnarvalda
okkar. Það. er engin tilviljun,
að nú vex með geigvænlegum
hraða fjöldi allskonar auðg-
unarafbrota, fjárdráttur, gjald-
eyrissvik, peningaokur, þjófn-
aðir, líkamsárásir, innbrot o.
s. fr\r., og samkvæmt þessum
hugsunarhætti telzt það engin
hneysa heldur sniðugheit, að
selja atkvæði sitt og sannfær-
ingu, og ó slíku byggir stærsti
stjórnmálaflokkur landsins nú
aðalvonir sínar um þingmeiri-
hluta.
Flóttinn frá framleiðslunni
hefur í för með sér stöðnun
í tæknilegum framförum. Eink-
um á þetta við um útflutnings-
framleiðsluna. Ef bornar eru
saman verzlunarskýrslur nú og
frá- því fyrir aldarfjórðungi
síðan, þá kemur í Ijós, að freð-
fiskurinn er eina nýjungin,
sem nokkuð kveður að. Niður-
suðu og annarrar fullvinnslu
á afurðum okkar, sem er stór
liður í útflutningi annarra
fiskveiðiþjóða, gætir ekki svo
nefnandi sé.
Sjómenn vantar á
bátana
Eitt þeirra vandamála, sem
við hefur verið að fást hér og
raunar víðar, er það, að erfitt
hefur verið að fá menn til
.: starfa á fiskiskipunum. Jafn-
vel þótt sæmilega gott kaup
hafl verið boðið, sem því mið-
ur hefur sjaldan verið um að
ræða, hefur stundum ekki
reynzt unnt að fó menn á
skipin og orðið að flytja inn
Færeyinga til þeirra starfa.
Fyrir fiskveiðiþjóð er fátt
alvarlegra en að menn gerist.
afhuga sjómennsku. Það hef-
ur verið lán okkar til þessa
að við höfum átt eina dug-
mestu sjómannastétt heimsins,
og mun fljótlega síga á ó-
gæfuhlið ef þetta breytist, svo
sem nú er ástæða til að ótt-
ast. En þetta er bein afleiðing
af viðhorfi stjórnarvaldanna
til þessa atvinnuvegar eins og
annarrar framleiðslu. Hér er
flóttinn frá framleiðslunni að
verki. Bæði er það, að þegar
svo er látið líta út sem sjávar-
útvegurinn sé baggi á þióð-
arbúinu og þeir, sem að honum
vinna séu ölmusumenn, þá
freistar það ekki ungra manna
að leggja þar hönd að verki.
Það er ungum mönnum ekki
eðlilegt að leggja það fyrir
. sig að vera ölmusumenn. ís-
lenzkur almenningur hefur til
þessa litið með virðingu til sjó-
mannastéttarinnar, en hve lengi
verður það, þegar sá atvinnu-
vegur er orðinn hornreka hjá
stjórnarvöldum landsins?
Hringlið með sjó-
mannastétina
Hér kemur einnig annað til.
. Enginn meiriháttar atvinuveg-
ur getur þrifizt nema þeir sem
að honum vinna geri sér það
að lífsstarfi að vinna að hon-
um. Sjávarútvegúr verður að
byggjast á því, að nægiiega
margir menn vilji gera sér
það að Ufssjtarfi, að vera sjó-
menn. En það er aftur bund-
ið því skilyrði, að kjör sjó-
manna jafnist á við það bezta,
sem þekkist og að þeir fái að
stunda þá atvinnu eins og þeir
vilja. En hvernig hefur ástand-
ið verið hérna hjá okkur und-
anfarið? Það hefur varla kom-
ið sú vertíð, að ekki hafi verið
einhverskonar stöðvun af ein-
hverjum Sstæðum. Óstjórnin
hefur verið slík og skeytingar-
leysið af hálfu stjórnarvald-
anna, að þau hafa látið sér
það vel líka, að skipin lægju
í höfnum vikum og mánuðum
saman í stað þess að draga
björg í þjóðarbúið. Hringlið
með sjómannastéttina og það
öryggisleysi, sem hún hefur átt
við að búa með atvinnu sína
hefur verið svo mikið, að við
getum alls ekki vænzt þess,
að eiga til langframa dugandi
sjómenn, ef slíku fer fram.
Lágmarkskrafan til forystu
þjóðarbúsins er, að hún leggi
alúð við aðalatvinnuvegi þess.
En það er öðru nær en að hér
hafi verið því að heilsa.
Þá er það enn ótalið, að
það hlýtur að koma einhvers-
staðar við, þegar margar þús-
undir manna vinna utan hins
eðlilega atvinnulífs þjóðarinn-
ar. Manneklan í framleiðslunni
er því ekkert annað en eðlileg
afleiðing af viðhorfi ráðandi
manna til atvinnulífsins.
Breytt viðhorf gagn-
vart landinu
Ein afleíðing flóttans frá
framleiðslunni og ekki sú
meinlausasta eru hin sálrænu
áhrif hans, það , breytta við-
TiVomb i 1H cíftii