Þjóðviljinn - 15.12.1955, Qupperneq 4

__ ÞJÖÐVILJINN — Fimmtudagur 15. desember 1955
Samvinna og samkeppni
* Nú- eru sannarlega upp-
gangstímar fyrir samkeppnis-
stefnuna. Hún er raunveru-
léga byggð á hnefaréttinum,
t>ar sem þeir sterkustu og að-
gangshörðustu halda velli og
, J)eir máttarminni eru felldir
í svaðið eða verða að standa
í' skugganum. Á þeim víg-
Stöðvum gildir sú regla, að
þeir, sem vinna erfiðustu
Verkin, bera að jafnaði
minnst úr bjd;um, en millilið-
irnir, sem láta aðra vinna
fyrir sig, vaða. í peningum.
Nú á tímum er erfitt fyrir
menn að verða ríkir af vinnu
; shmi einni saman, því að ó-
faglærðir verkamenn og einn-
jg margir aðrir eni það lágt
launaðir, að Túrðu"sæflr,''áð
1 þeir skuli gera sér að góðu
að fá ekki stærri hlut af þjóð-
! artekjunum heldur en þeim er
! skammtaður. Það orkar ekki
‘ tvímælis, að þeirra hiutur
ætti að vera betri en hann er,
j miðað við hlut þeirra, sem
i fá að skammta sér sjálfir.
í Þeir verkamenn, sem ekki
; hafa aðstöðu til að vinna eft-
j jrvinnu, búa nú við mjög
! kröpp kjör og eiga fullt í
1 fangi með að komast af, enda
j jþótt mestu varfærni sé gætt
! í peningamálunum. Síðan
! verkamenn voru neyddir til að
■ gera verkfall í vor til þess
! að bæta sér að nokkru það
1 tjón, er þeir höfðu beðið
. vegna auldnnar dýrtíðar r.nd-
•anfarin ár, hefur verðlag
hækkað gegndarlaust. Sú
verðhækkun hefur orsakað
\ .stóraukna dýrtíð fyrir lág-
.launafólk, enda þótt kaup-
.gjaldsvísitaia hafa að sjálf-
•sögðu hækkað nokkuð. En sá
•hluti framfærslukost.naðarins,
sem ekki kemur fram í hækk-
1 :aðri verðlagsuppbót, kemur
! .niður á almenningi sem auk-
I rin dýrtíð. Þó mun liækkun á
! ihúsaleigu vera einna tilfinn-
j anlegust. Húsaleiga er nú
i ;hærri en nokkru sinni áður
' og mun það líka teljast til
----------------------------------
undantekninga, ef unnt er að
fá leigða íbúð án þess að
greiða verulega upphæð fvrir-
fram, jafnvel þó að um gaml-
ar íbúðir sé að ræða. Sama.
er að segja um söluverð í-
búða, það hefur stórhækkað
á þessu ári og allt virðist
benda til þess að framhald
verði á þeirri hækkun. Allt
virðist stefna að því að gera
peningana verðlausa og veikja
trú almennings á gildi þeirra.
Fjármálamennimir sjá, að
það borgar sig ekki að stunda
heiðarlega vinnu. Ýmis konar
brask og söiumennska borg-
ar sig betur og er ábatasam-
ara. Réttvísi samkeppnisstefn-
unnar löghelgar líka ýmsar
gróðaaðferðir ög fésýslu sem
grandvörum og heiðarlegum
mönnum stendur stuggur af.
Á þessum tímum fégræðgi og
kaupsýslu flökrar mönnum
ekki við ýmsum viðskipta-
brellum, sem áður voru tald-
ar til undantekninga. Fé-
græðgi og sölumennska virð-
ast sífellt færast í aukana,
svo að menn vilja allt selja,
sem hægt er að selja, ef ein-
hver von er til að geta grætt
á því. Það er kannske ekki
nema mannlegt meðan það er
talið eðlilegt ástand að stór
hópur manna græði á því að
selja fólki nauðsynjar s.s.
mat og fatnað. í stað þess að
ríkið eða samtök neytenda
eins og samvjnnufélpgin flytji
inn állar nauðsynjar inaiina,
er storum hóp heildsala leyít
að dunda við að kaupa inn
ca. helraing þeirra vara sem
fluttar eru til landsins (lík-
lega heldur meira), og græða
svo mikið á því, að þeir geta
lifað í vellystingum praktug-
lega, enda þótt sumir þeirri
fiytji inn aðeins lítið magn
af vörum.
Samtök smákaupmanna eru
veik og lítils megnug sem
fulltrúar neytendanna gagn-
vart heildsölunum. Auk þess
eru margir kaupmenn háðir
þeim félagslega, þar sem
heildsalarnir hafa nú gerzt
stórir Jánveitendur, en það
er önnur saga. Eitt dæmi um
máttleysi kaupmannanna er
það, að þeir láta bjóða sér
lélegt islenzkt hvítkál í haust
og frameftir vetri fyrir 10
krónur hvert kíló, enda þótt
hægt væri að fá miklu betra
kál erlent fyrir 4 krónur kíló-
ið, eins og nú hefur komið á
daginn þegar farið var að
flytja inn kái frá Hollandi.
Framleiðendumir verða að
sætta sig við að lægra verð
sé á lélegri vöru en góðri og
svona okur gæti ekki átt sér
stað nema i skjóli innflutn-
ingshafta, og það gæti heldur
ekki átt sér stað, ef kaup-
mennirnir væru starfi sínu
vaxnir og skildu sitt hlutverk
i þjóðfélaginu og miðuðu ekki
allt við sitt gróðasjónarmið.
Að vísu eiga neytendurnir
þarna nokkra sök. Þeir láta
bjóða sér flest, en þeir hafa
líka erfiða aðstöðu vegna^
þess hve mikinn tíma það tek-
ur að ganga búð úr búð í leit
að vörum og bezta verði. Það
vita húsmæðurnar gerst. Þær
eiga margar það annríkt, að
þeim finnst þær verða að
kaupa í næstu búð flestar sín-
ar nauðsynjar og liafa ekki
tíma. til að gera verðsaman-
burð. Verðmunur er tiltölu-
lega lítill í matvörubúðum
kaupfélagsins hér, KRON, og
búðum kaupi.iarma, af því að
þeir miða sína álagningu í
mörgum tilfellum við verðlag
í búðum kaupfélagsins, þó að
undantekningar séu að sjálf-
sögðu frá því að því er snert-
ir einstakar vörutegundir. Yf-
irleitt er álagning á matvör-
um ekki há og á heldur ekld
að vera það. Á þessu sjáum
við, að kaupfélagið okkar er
og á að vera nokkurs konar
verðlagseftirlit. En þá mega
menn ekki segja sem svo, að
verðið sé eins hjá kaupmönn-
um og kaupfélaginu og því
gildi einu fyrir þá, hvar þeir
Ömurlegur „morall" — Símtal um drukkið og ó-
drukkið brennivín — Vantar heilbrigðara almenn-
ingsálit — Umskráning biíreiða í Kópavogi
i;ATÓL skrifar: „Einn daginn
J jinú í vikunni varð ég vitni að
J atburði, sem mér finnst lýsa
J vel „móralnum" meðal alltof
i'margra af ungu kynslóðinni.
; • Svo er mál með vexti, að ég
J var staddur i verzlun einni,
J'.þegar piltungur, á að gizka
J: 16-18 ára gamall, kemur inn
J.pg fær lánaðan síma. Hann
J velur númer og þegar svarað
J .er, spyr hann hvort hann geti
J'fengið að tala við einhvern
!,S.... Síðan hófst samtalið og
1; þeir sem staddir voru í verzl-
j.uninni komust ekki hjá því að
!; heyra umræðuefnið, svo hátt
talaði pUturinn. Var bersýni-
J;legt að hann ætlaðist til að
! viðstaddir heyrðu það sem
!; hann segði og færu þá kannski
••að dást að „hetjunni“ og
' „hreystiverkum“ hennar, en
• allt hans tal var um brennivín
! og drykkjuslark, hvort S.....
• væri ekki timbraður, hvort
! hann ætti nokkuð heima,
■ hvernig bezt væri að útvega
• áfengi o.s.frv. o.s.frv. samtal-
i ið á enda. Drengstaulinn rar
( eem sagt að stæra sig .af ó-
reglu sinni og vildi að sem
flestir heyrðu. Finnst mér
þetta litla atvik, eins og ég
sagði áður, gefa nokkra mynd
af tíðarandanum“.
VIÐ BRÉF Atóls vill Bæjar-
pósturinn aðeins bæta því, að
það er áreiðanlega nokkuð
glögg mynd af tíðarandanum
í þessu efni, sem þar er sagt
frá. Segjum, að það sé ekki
nema mannlegt, þótt ungling-
ar falli fyrir freistingum
Bakkusar. En það er tæplega
heUbrigt, þegar almenningsá-
litið virðist líta á þá sem því
meiri mannsefni, því meira
sem þeir drekka. Það er ekki
snefill af hetjuskap eða karl-
mennsku fólginn í drykkju-
slarki unglinganna, miklu
frekar stafar það af tilfinn-
anlegum skorti á þessum á-
gætu eiginleikum. Það er mik-
ið rætt um, hvað gera skuli
til að ráða bót á áfengisbölinu,
og þó einkum drykkjuskap
unglinga. Yrði það ekki eitt
sterkasta vopnið í þeirri menn-
ingarbaráttu, ef almenningsá-
litið hætti að líta á drukkinn
ungling sem hetju, en sýndi
honum þess í stað sama vork-
verzla. Menn verða jafnframt
að gera sér ljóst, að með því
að skipta sem mest við eitt
kaupfélag, styrkja þeir að-
stöðu þess og gera því mögu-
legt að færa út kvíarnar og
bæta reksturinn og afkomuna.
Geti verzlunin afgreitt meira
magn af vörum með sama
starfsliði, þá þýðir söluaukn-
ingin hlutfallslega lækkun á
kostnaði. Þetta þarf fólkið að
skilja, að hagur kaupfélags-
ins þeirra er einnig þeirra
hagur. Því meiri viðskipti, því
minni kostnaður hlutfallslega
og því meiri möguleikar á
lækkun .álagningar og fjölgun
búðanna. En það er hægt að
verða við óskum fólksins með
fleiru móti en þvi, að lcoma
upp búð nálægt því, og ný-
tízku búðir kosta mikið fé.
Til að létta undir með hús-
mæðrunum og auðvelda við-
skipti við kaupfélagið, hafa
verið gerðar ráðstafanir til að
liægt sé að senda vörur heim
til manna með litlum fyrir-
vara um allan bæinn. Hús-
mæður þurfa ekki annað en
hringja eða leggja inn pönt-
unarlista og þá fá þær um-
beðnar vörur heimsendar sam-
dægurs, allar þær vörur, sem
fást í matvörubúðunum. Þetta
er einmitt það sem fólkiS
óskar eftir. Stórir bæjarhlut-
ar hafa enga kaupfélagsbúö,
s.s. Holtin, Smáíbúðarhverfið
o. fl. En heimsending var-
anna bætir nokkuð úr þessari
vöntun. Að sjálfsögðu þarf þó
að fjölga búðunum og þáð
verður vafalaust gert eftir
þvi sem möguleikar leyfa. ;
Ekkert er eðlilegra en það,
að neytendurnir sjálfir bind-
ist um það samtökum að út-
vega sér sem flestar af nauð-
sýnjum sínum með beztu
kjörum sem um er að ræða
hverju sinni. Og þá er auð-
vitað mikilsvert fyrir slik
’ samtök sem heild, og jafn-
framt hvern einstakling imian
samtakanna, að allir geri sin
viðskipti við verzlun síns fé-
lags, en fari ekki með hana
til annarra, sem þarna eru
keppinautar. Minnumst þess,
að því meiri viðskipti, sem
kaupfélagið fær, því ineiri
möguleika kefur það til að
læklca vöruverðið og bæta
hag sinn, sem aftur á inóti
gerir mögulegt að færa út
kvíarnar, sem er því nauðsjTi-
legt.
Samvinnumaður.
Öskammfeilnar árásir
á leiðtoga yerkamanna
Morgunblaðið og Alþýðublað-
ið ráðast nýlega harkalega á
Sigurð Guðnason fyrrv. for-
mann Ðagsbrúnar. Vilja þessi
blöð telja fólki tiú um að han'n
sé einhver erkifjandmaður op-
inberra starfsmanna, hvað
launakjör snerti. Má sannar-
lega segja að óskammfeilnin
eigi sér lítil takmörk. Væri
þeim mönnum er svona skrifa
sannarlega sæmra, að benda
heldur opinberum starfsmönn-
um á þá staðreynd, að það eru
einmitt verkamenn og það
lengst af undir forystu Sigurð-
ar 'Guðnasonar, sem jafnan
hafa brotið ísinn í kjarabar-
áttu launastéttanna.
Það er sannarlega hneyksli,
þegar forystumenn opinberra
unnlæti og allir góðir menn
sýna vesalingum, sem eiga
bágt? —
EN SVO vikið sé að öðru efni:
Nú er hafin umskráning bif-
reiða í Kópavogi, og þar að
lútandi auglýsing frá bæjar-
fógeta kaupstaðarins hófst á
þessum orðum: „Með reglu-
gerð nr. 109, 29. ágúst 1955,
um breyting á reglugerð um
gerð og notkun bifreiðá' o.s.
frv. Síðar í auglýsingunni er
þess getið, að númer, sem tek-
in hafi verið frá, skuli skrá-
sett fyrir ákveðinn dag, ann-
ars verði þau afhent öðrum.
í því sambandi má geta þess,
að Bæjarpósturinn hefur
heyrt, að ýmsir gæðingar
hægri aflanna þar í Kópavogi,
hafi sótzt mjög eftir að fá
lág númer á bifreiðar sínar,
eða þá að númerin stæðu á
heilum tug, t.d. 10, 20, o.s.frv.,
og hafi látið taka frá fyrir sig
slík númer. En þessi bifreiða-
umskráning er eitt af því fáa
(ef ekki það eina), sem hægri
öflin hafa til umsýslunar þar í
sveit. .
starfsmanna, eins og Ólafur
Björnsson, 3áta auðmannastétt-
ina nota sig til að reka rýting
í bak verkamanna þegar þeir
heyja sína barátt.U, en svo
þegar verkamenn hafa unnið
sigra þá koma þessir menn á
eftir. En þó keyrir um þverbak,
þegar þeir, sem vilja telja sig
málsvara opinberra starfs-
manna, hefja hatursárásir á
einn ástsælasta leiðtoga verka-
manna um ái’atugi.
Sigurður er vel sæmdur af
því, að Morgunblaðið ráðist á
hann, en meðan Alþýðublaðið
kennir sig við alþýðu þessa
lands, þá ætti það sjálfs sín
vegna að forðast slík asna-
spörk. Afstaða Sigurðar Guðna-
sonar til kjaramála launa-
manna er allt of kunn bæði
p
fyrr og síðar til þess að nokk-
ur geti vaðið uppi með óhróð-
ur um hann.
Við afgreiðslu launalaga-
frumvarpsins kom skýrt frara
sú afstaða Sósíalistaflokksins,
að hann er eindregið meðmælt-
ur launaliækkunum til allra
þeirra starfsmanna ríkisins,
sem eiga svipaða sanngirnis-
kröfu til kjarabóta eins og
verkamenn. Og því fór fjarri,
að Sigurður hefði þar neina
sérstöðu. Hinsvegar vildi hann
og margir aðrir ekki bera á-
byrgð á samþykki þeirra gífur-
legu hækkana til liátekju-
manna, sem nú standa fyrit
dyrum.
Treflar
Verð kr, 26.00 og
Hanzkar
I •
Verð krónur 95.00
T0LED0 I
Flschersundi :