Þjóðviljinn - 20.12.1955, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 20. desember 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (9
París í desember.
Akvörðun franskra sósíal-
demókrata um að neita sam-
vinnu við kommúnista í kosn-
ingunum sem fram eiga að
fara annan janúar gerir að
engu, i bili, von vinstri manna
um nýja Alþýðufylkingu. Hún
gæti jafnframt verið fyrirboði
þess að kosningar þessar muni
valda fáum og smáum breyt-
ingum á franska þjóðþinginu.
Stjómmálabaráttan í nóvem-
bermánuði tók á sig all kyn-
legan blæ á þinginu. f stuttu
máli má segja að flestir flokk-
arnir virtust ekki stefna að
því að vinna sér hylli sem
mests kjósendafjölda, heldur
að því að fá, með nýjum laga-
setningum, sem flesta þing-
menn fyrir sem fæsta kjós-
endur.
Svo sem kunnugt er var
kosningalögunum breytt í
Frakklandi fyrir kosningarnar
1951, í þeim tilgangi að svipta
Kommúnistaflokkinn nokkru af
þingmönnum sínum. Árið 1946
hafði verið kosið hlutfallskosn-
ingum í landinu, en nú var
komið á svonefndu apparente-
mentskipulagi, sem mætti
kannski kalla klíningsskipulag
á íslenzku. Höfuðeinkenni
þessa skipulags er það að tveir
eða fleiri flokkar geta lýst
yfir samstöðu sinni í hverju
kjördæmi út af fyrir sig, án
þess þó að bjóða fram sameig-
inlegan lista. Ef klíningslist-
amir fá 50% eða meira af
greiddum atkvæðum hljóta
þeir allá þingmenn kjördæmis-
ins. Þessi skipun kom að sjálf-
sögðu hart niður á Kommún-
istaflokknum, einmitt í þeim
kjördæmum þar sem hann var
fjölmennastur, án þess þó að
hafa hreinan meirihluta, og
fékk hann ekki nema rúmlega
100 þingmenn móti um það bil
160 sem honum hefði borið
eftir hlutfallskosningum. —
Hins vegar gildir hlutfallsregl-
an eftir sem áður í þeim kjör-
dæmum þar sem klíningslistar
koma engir fram, svo og þar
sem þeir ná ekki hreinum
meirihluta.
Enda þótt hægriöflin ásamt
sósíaldemókrötum (sem höfðu
oftast nær samvinnu við M.
R. P.-menn í kosningunum
1951) mættu þannig hrósa
sigri yfir kommúnistum, var
svo komið undir lok núverandi
kjörtímabils að flestir voru ó-
ánægðir með þessa skipun.
Sósíalistar og gaullistar voru
í tölu þeirra óánægðu: gaull-
istar höfðu alltaf verið and-
stæðir þessum kosningalögum,
en sósíalistar töldu sig nú ekki
lengur geta haft samvinnu við
Pirre Mendes-France
M.R.P.-menn sem gerzt hafa
æ afturhaldssamari og kirkju-
sinnaðri siðustu árin. og allt
útlit var fyrir að kommún-
istar, sem lögunum var upp-
haflega stefnt gegn, mundu nú
vinna að minnsta kosti nokkur
þeirra sæta sem þeir voru
rændir 1951. Mendes-France og
sá hluti radíkala sem honum
fylgir voru þó áhugasamastir
um að fá kosningalögunum
breytt — og að vísu í það
horf sem þau voru fyrir 1939
— með einmenniskjördæmum.
Það áhugamál mendesista
verður skiljanlegt þegar þess
er gætt að með svipuðum kjós-
endafjölda og 1951 mundu
kommúnistar fá aðeins 55 þing-
menn ef kosið væri í einmenn-
ingskjördæmum, 150—160 eftir
hlutfallskosningum. (Þessar
tölur eru miðaðar við Frakk-
land sjálft, án hjálendna; mis-
munurinn er ekki mikill.
Kommúnistaflokkurinn hlaut
5 milljón atkvæði í kosningun-
um 1951.) Radíkalar og sam-
starfsflokkar þeirra („Sam-
band vinstrisinnaðra lýðveldis-
manna“, sem nú hefur klofn-
þágu hlutfallskosningaskipunar
né í þágu einmenningskjör-
dæma. Hins vegar mundi
meirihluti þingmanna í hjarta
sínu hafa verið mótfallinn því
að flýta kosningum, og það
er ástæðan fyrir því að um
það bil helmingur þingmanna
greiddi atkvæði með því að
taka á dagskrá tillögu mend-
esista um einmenningskjör-
dæmi, í þeirri von að umræð-
ur málsins mundu tefja kosn-
ingar svo mjög að þær færu
Guy Mollet
Kosningar í
Frakklandi
að milli Mendes-France og 1
Edgars Faures) hefðu, með
svipuðu atkvæðamagni og 1951
(2,400,000), hlotið 115 þing-
menn í einmenningskjördæmum,
en aðeins 55 eftir hlutfalls-
kosningum. Fyrir sósíalista
skipti ekki miklu máli hvor
skipunin yrði ofan á, svo fram-
arlega sem dagar klínings-
skipulagsins væru taldir, en
hins vegar hefðu einmennings-
kjördæmi orðið mjög óhag- 1
stæð M.R.P.-mönnum, sem
hefðu aðeins fengið 55 þing-
menn gegn 85 sem þeir hafa
nú.
Þegar Edgar Faure bar fram
tillögu sína um að flýta kosn-
ingum um hálft ár, var það
ef til vill að miklu leyti þátt-
ur í persónulegri valdabaráttu
hans við Mendes-France inn-
an Radíkalaflokksins. Með því
vildi hann koma í veg fyrir
að Mendes-France ynnist tími
til að auka enn völd sin í
flokknum, en það var lýðum
Ijóst að hann reri að því öll-
um árum að ná öllum stjórnar-
taumunum í sínar hendur. Til
þess hafði hann hins vegar
reiknað sér meiri tíma, og
kosningaáróður hans var varla
hafinn; dagblaðið L’Express,
sem skyldi verða málgagn á-
róðurs hans, var ekki stofn-
að fyrr en um miðjan októ-
ber. Barátta hans á þingi fyr-
ir breytingu kosningalaganna
hafði því tvennan tilgang, í
fyrsta lagi að auka þingmanna-
fjölda flokks hans, í öðru lagi
að seinka kosningum með mál-
þófi.
í rauninni var hvorki til
meirihlutl ó þesu þingi i
að lokum ekki fram fyrr en
á venjulegum tima. En Edgar
Faure lét hér krók koma á
móti bragði: rauf þingið, þó
að sú ráðstöfun væri talin
á takmörkum þess að vera
lögleg, og ákvað kosningar
2. janúar.
í tvö til þrjú ár liefur hug-
myndin um nýja alþýðufylk-
ingu í Frakklandi sem tæki
upp aftur þráðinn frá árun-
um 1934—38 valdið auðvaldi,
ihaldi og verjendum amerísks
frelsis þungum áhyggjum. Hún
hefur jafnframt verið hin stóra
von ekki aðeins kommúnista
og annarra róttækra vinstri-
manna heldur einnig margra
óbreyttra liðsmanna sósíal-
demókrata og' vinstriarms
radikala. Enda hlyti alþýðu-
fylking að saman standa af þess-
um þrem flokkum: kommún-
istar og sósíalistar einir hefðu
varla nægilegt afl til að koma
henni á. í kosningunum 1951
höfðu kommúnistar og sósíal-
istar til samans tæplega átta
milljónir atkvæða af um það
bil tuttugu milljón greidd
um atkvæðum í landinu. Radí-
kalar höfðu hins vegar 2,400,
000 atkvæði. Enda þótt nokk-
ur hluti þeirra kjósenda radí-
kala mundi aldrei greiða at-
kvæði sitt alþýðufylkingu, þá
er ekki óvarlegt að áætla að sú
alda sem ný alþýðufylking
kæmi af stað i landinu mundi
gera meira en bæta upp það
tap, og þessir þrír flokkar,
kommúnistar, sósíaldemókratar
og vinstrisinnaður Radíkala-
flokkur næðu þannig meiri-
hluta á þingi.
Þegar sýnt var að kosning-
ar yrðu i byrjun næsta árs
bauð Kommúnistaflokkurinn
sósíaldemókrötum að gera við
þá kosningabandalag. Með
þvi móti skyldi afturhaldið
verða fellt á sjálfs sín bragði,
klíningsskipulaginu yrði nú
stefnt gegn því sjálfu, komm-
únistar fengju 150 þingmenn
i stað 100 og sósialistar 130 í
stað 104. Guy Mollet, foringi
sósíalista var þó ekki á þeirri
skoðun að taka bæri þessu til-
boði. Hann var á sama máli
og Pineau, annar foringi í
flokki sósíalista, sem lýsti yf-
ir því án þess að blikna að
hann kysi heldur að sósíalist-
ar töpuðu 25—30 þingmönnum
í kosningunum en þeim bætt-
ust nokkrir þingmenn í sam-
vinnu við kommúnista. Á
flokksþingi 6. desember tókst
Guy Mollet að láta fordæma
alla kosningasamvinnu við
kommúnista, þó eftir að tillaga
um að láta flokksfélögin í
hverju kjördæmi fyrir sig
sjálfráð um hvar þau leituðu
samvinnu hafði'verið felld með
tiltölulega litlum meirihluta.
Guy Mollet og þeir sem hon-
um standa næstir í Sósíalista-
flokknum hefðu sjálfsagt ekk-
ert á móti því að endurnýja
samvinnuna við M.R.P.-menn.
En bæði er að talið er víst
að fylgi þess flokks hafi
minnkað að mun í landinu, og
hitt líka að foringjum sósíal-
ista yrði erfitt að verja fyrir
almenningi slíka samvinnu
við flokk sem er nú orðinn hin
tryggasta skjaldborg hverskon-
ar afturhalds. Óbreyttir sósíal-
demókratar tækju slika sam-
vinnu ekki góða og gilda, og
ekki bætir úr skák að Sósíal-
istaflokkurinn var mjög klof-
inn í Evrópuhersmálinu, bæði
utan þings og innan. Fyrir sós-
íalista var því, eins og málum
var komið, varla kostur á að
taka upp samvinnu við annan
flokk en radíkala. Enda varð
sú raunin á að sósíalistar og
radíkalar undir forustu Mend-
es-France mynduðu með sér
samlag sem þeir kalla Lýð-
veldisfylkinguna, en hitt geng-
ur mörgum illa að skilja að
þeir bundu um leið trúss sitt
við gaullista undir forustu
Chaban-Delmas hershöfðingja.
Sá flokkur er þó ekki nema
miðlungi hlynntur lýðveldinu
og að sjálfsögðu með öllu and-
stæður þjóðfélagsumbótum
þeim sem standa á stefnuskrá
sósíalista. Enda hafa gaullist-
ar ekki aðeins kosningasam-
vinnu við radikala og sósíal-
ista heldur á hinn bóginn einn-
ig við hina gamalgrónu í-
haldsflokka (modérés, indép-
endants).
Mendes-France, sem stutt
hafði stjóm flokksmanns síns
Faures allt þar til hinn síðar-
nefndi gerði að tillögu sinni
að flýta kosningunum, heldur
nú uppi hinni harðvítugustu
baráttu gegn honum og' þeim
hluta Radíkalaflokksins sem
honum fylgir að málum. Mið-
stjórn flokksins, á valdi Mend-
es-France, hefur nú eins og
kunnugt er gert Faure rækan
úr flokknum, svo og nokkra
aðra af afturhaldssömustu
f lokksf oring j unum: f asistann
Jean-Paul David og René May-
er sem bar að miklu leyti á-
byrgð á falli stjórnar Mendes-
France. Hins vegar hefur
Mendes-France lagt blessun
sína yfir framboð sumra ann-
Maurice Thorez
arra af hinum afturhaldssöm-
ustu radíkölum, svo sem André
Morice, sem áreiðanlega mun
aldrei ljá atkvæði sitt neinskon-
ar vinstripólitík. Það er ekki
laust við að offors Mendes-
France gegn Faure geti virzt
nokkuð kátlegt þegar þess er
gætt að stjóm Faures hélt í
flestum atriðum sömu stefnu
og stjórn Mendes-France hafði
haft, bæði i utanríkismálum og
fjármálum, enda var Faure að
vísu fjármálaráðherra í stjórn
Mendes. Þess má líka geta að
kosningastefnuskrá Mendes-
France er mjög ófröm og loð-
in um allt það er iýtur að
þjóðfélagsmálum.
Þegar Mendes-France og blað
hans hamrar á því sí og æ að
barátta hans gegn Faure sé
barátta vinstri afla gegn hægri-
öflum þá fer ekki hjá þvi að
þær yfirlýsingar veki tor-
tryggni. Hitt mun sönnu nær
að Mendes-France hefur alltaf
þann metnað að verða ein-
hverskonar nýr De Gaulle. Til
þess þurfti hann í fyrsta lagi
flokk. í stað þess að stofna nýj-
an flokk valdi hann þann kost-
inn að ná undir sig Radikala-
flokknum. Aðalkeppinautur
hans innan flokksins var vin-
ur hans Faure, og kann það
að vera nokkur (skýrihg á
hinum nýtilkomna fjandskap
þeirra, sem nú síðast hefur
valdið klofningu flokksins.
Ótti þeirra manna er því
ekki ástæðulaus sem álíta að
eftir kosningar muni vinstri-
stefna þeirra Mollet og Mendes
þokast allnokkuð til hægri, og
þeir muni taka saman höndum
við M.RP.-menn og gaullista
um „vinstri-mið“-stefnu. Hætt
er við að slik stefna reikaði
nokkuð langt til hægri, og yrði
þá Frakklandi stjórnað með
svipuðu móti á' árunum 1956
—1960 og því var stjórnað
1951—1955.
Tvö atriði einkum gera að
Edgax Faure
V