Þjóðviljinn - 01.02.1957, Síða 6

6) — ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 1, febrúar 1957
SiióÐViumN
Útgefandi:
Sameiningarflolckur alþýðu — SósíaMstaflokkurinn
Tiúmennska Inffólfs
r
r
f
i »
J
íhaldið hefur undanfarnar
* vikur haft í frammi mikinn
liávaða í sambandi við olíumál-
in. Úr þessu hefur þó dregið
síðustu daga af eðlilegum á-
etæðum. Ingólfur á Hellu varð
fyrir því óhappi á Alþingi í
B.l. viku að skýra frá raun-
verulegum áhuga íhaldsins fyr-
ir því að tryggja landsmönn-
tim hagkvæma og ódýra flutn-
inga á olíu til landsins. Þessi
fyrrverandi viðskiptamálaráð-
berra ihaldsins lýsti því yfir
að hann hefði í ráðherratíð
Binni haft möguleika á að
»emja um leigu á oliuflutn-
ingaskipum til langs tíma fyr-
ir 60 shillinga á tonnið. Þessu
hefði hann hins vegar ekki
einnt vegna kaunanna á
Hamrafelli og ráðagerða um
kaup á öðru olíuskipi.
Þessi játning Ingólfs á Hellu
hefur komið íhaldinu afar
illa í sambandi við áróður þess
í oliumálunum. Flokkur olíu-
okraranna og braskaranna
hafði brugðið sér í gerfi um-
hyggjunnar fyrir hagsmunum
almennings svo auðvelt sem
það er eða hitt þó heldur. 1
erfiðri aðstöðu í umræðum á
Alþingi varð Ingólfur á Hellu
til ]>ess að svifta af því dul-
argervinu með því að játa á
sig þessi afglöp. Hann átti
sem ráðherra kost á að
tryggja landsmönnum ódýra
og hagkvæma flutninga á olíu
til landsins en notaði ekki
tekifærið, að eigin sögn af
umhyggju fyrir Hamrafellinu
og fyrirhuguðu olíuskipi í-
haldsins. Það voru hagsmunir
olíufélaganna en ekki fólksins
í la idinu eða framleiðslunnar
eem réðu gerðum Ingólfs og
íha’dsins. Þá hagsmuni varð
að varnda burt séð frá því
hvr- ð hagkvæmast var fyrir
alm —ining og þjóðina í heild.
Með þessari afhjúpun á
þjónustunni við olíuhring-
ana hefur íhaldið afvopnað
sjálft sig í áróðrinum sem það
hefur rekið að undanförnu.
Málflutningur þess var að vísu
aldrei sannfærandi eða líkleg-
ur til árangurs. Hvað eftir
annað höfðu blöð íhaldsins
jrokið upp og varið af mestu
hörku verðlag olíusalanna þeg-
ar á það hafði verið deilt og
færð fram óygggjandi rök
fj’rir okurstarfseminni. Aldr-
©i hafði íhaldið staðið reiðara
en þegar efast var um rétt-
mæti olíuverðsins og þjóðholl-
ustu olíufélaganna. Var jafn-
an áuðfundið að í þeim um-
ræðum og blaðskrifum var
komið við olíuhjarta íhalds-
ins.
Eigi að síður virðist íhaldið
hafa verið þeirrar skoðun-
ar að hægt væri að blekkja
almenning með því að látast
berjast fyrir lágum olíufarm-
gjöldum og lágu olíuverði. Sú
won er nú rokin veg allrar
veraldar. Afglöpin sem Ingólf-
ur á Hellu hefur játað á sig
sjá fyrir því. Að vísu má
segja að þessi tilraun íhalds-
ins hafi verið vonlaus frá
upphafí. Enginn sem fylgzt
hefur með deilunum um olíu-
verð á undanförnum árum
þarf að efast um hvaða af-
stöðu íhaldið hefur haft til
málanna. Það hefur aldrei
gleymt því að það er flokkur
olíusalanna. Helztu áhrifa-
mienn ihaldsins eru um leið
eigendur og stjórnendur olíu-
félaganna.
¥^að er af þessum ástæðum
sem íhaldinu hefur þótt
það fyrirmyndar þjónusta við
Islendinga að selja olíu á allt
að helmingi hærra verði en
gilt hefur í nágrannalöndun-
um. Gróðinn lenti hjá skjól-
stæðingum þess en var tekinn
af landsfólkinu og framleiðsl-
unni. Enginn hefur flett eins
rækilega ofan af olíuokrinu og
Lúðvík Jósepsson í deilunum
við íhaldsblöðin og oliufélögin
á s. 1. vori. Hann hefur sem
sjávarútvegs- og viðskipta-
málaráðherra fylgt skoðunum
sínum eftir með því að styðja
að því að halda . olíuverðinu
óbreyttu í sex mánuði þrátt
fyrir stórkostlega hækkun á
farmgjöldum og þótt olíuverð
hafi hækkað hvað eftir annað
í nágrannalöndunum. Með
þessu hafa olíufélögin verið
látin skila aftur hluta af
ranglega teknum gróða. Þetta
þykja oliusölunum harðir
kostir og þeir hafa vissulega
átt öðru að venjast af vald-
höfum ihaldsins. Það er því
engin furða þótt blaða kosti
íhaldsins sé sigað á Lúðvík
Jósepsson, olíufélögin krefjast
þess að Morgunblaðið og Vísir
gegni áfram gamla þjónustu-
hlutverkinu við hagsmuni
þeirra og þau telja að enginn
maður hafi verið þeim óþarf-
ari en Lúðvík Jósepsson.
Fortíð íhaldsins og játning
Ingólfs á Hellu fara algjör-
lega saman. Það er ekki hag-
ur eða velferð almennings og
•framleiðslunnar sem íhaldið
hefur áhuga fyrir heldur
gróðahagsmunir olíufélag-
anna. Kenning íhaldsins er að
það sé fullkomlega heilbrigt
og eðlilegt að íslendingar
borgi allt að helmingi hærra
verð fyrir olíu en nágranna-
þjóðirnar af því að það færir
aukinn gróða í vasa manna
eins og Björns Ólafssonar,
Sveins Benediktssonar, Hall-
gríms Fr. Hallgrimssonar, Ól-
afs H. Jónssonar og Thors-
aranna. Á sama hátt taldi
Ingólfur á Hellu sjálfsagt og
rétt að hafna möguleikum á
að leigja olíuflutningaskip
fyrir 60 shillinga á tonnið af^
því að það gat komið illa við
hagsmuni Hamrafells og þess
olíuskips sem ihaldsfélögin
ráðgerðu að kaupa. „Hags-
munir okkar“ skulu sitja alls-
staðar í fyrirrúmi eins og Ól-
afur Thors játaði af mikilli
hreinskilni á síðasta lands-
Ekkert er eðlilegra og auð-
skildara en að Leikfélag
Reykjavíkur unni sér nokk-
urrar hvíldar eftir vel unnið
starf í þágu hinna æðri leik-
mennta, og taki upp léttara
hjal. Leikurinn er enskur og
tiltölulega nýr af nálinni, frum-
sýndur í Lundúnum fyrir tæp-
um tveimur árum og enn við
beztu heilsu. Vart mun unnt
að ímynda sér hversdagslegra
og almæltara gaman, né skilj-
anlegra og nákunnugra hverj-
um manni, þar er daglegu lífi
venjulegs fólks lýst með ærið
spaugilegum hætti, en hlýleg-
um og mannlegum. Óbilgjörn
og yfirgangssöm húsmóðir
eitrar líf skyldmenna sinna,
það þekkja allir; og óbærilegt
er það ungum hjónum að vera
samvistum við ráðríka tengda-
móður, verða að hlíta sífelld-
um afskiptum hennar, boði og
banni.
Við erum stödd í enskum
smábæ, þar bíður ung og lag-
leg stúlka brúðguma sins,
hins drengilega og geðfelda
sjóliða. Hann kemur á settum
tima, fjölskyldan býr sig und-
ir brúðkaupið af kappi, allt
virðist leika í lyndi. En
tengdamóðirin hefur illar bif-
ur á hinum ættlausa manni,
og lætur andúð sína og fyrir-
litningu óspart í ljósi, í ann-
Grátur og gnístrari tanna. — Emelía Jónasdóttir, Nína
Sveinsdóttir, Auróra Halldórsdóttir, Sigríður Hagalín,
Árni Tryggvason og Þóra Friðriksdótiir.
gumi vinnur algeran sigur, og
tengdamóðirin tannhvassa
bugast og iðrast, verður að
nýjum og betri manni.
Leikur þessi er hinn skemmti-
legasti, þótt engin sé hann
náma snjallra gamanyrða, þar
er umhverfi og fólki lýst af
góðum skilningi og margvís-
legri kímni. Oftlega minnir
hann helzt á víðlesnar sól-
skinssögur í heimilisritum, en
höfundarnir neyta flestra
bragða til að halda athyglinni
vakandi — i lok annars þátt-
LEIKFELAG REYKJAVIKUR:
Tannhvöss tengdamamma
eftir PHILIP KING og FALKLAND CARY
Leikstjóri: Jón Sigurbjörnsson
an stað blöskrar honum yfir-
gangur hennar og taumlaus
frekja. Og sjóliðinn ungi tek-
ur til sinna ráða — brúðurin,
fjölskylda hennar og veizlu-
gestir aka til kirkjunnar, en
ar breytist hið hversdagslega
gaman í hreinræktaðan skrípa-
leik með nærbuxum og öllu
saman, en í þriðja þætti ná
viðkvæmnin og tilfinningasem-
in undirtökum, unz allt endar
Frú Lack og Edie frœnka (Nína Sveinsdóttir og Auróra
Halldórsdóttir).
hann felur sig og fer hvergi.
Þá verður grátur og gnístran
tanna, sem nærri má geta, en
vonum bráðar fellur allt í
ljúfa löð; hinn snarráði brúð-
' «
fundi íhaldsins. I samræmi
við þá stefnu vinnur íhaldið
og Ingólfur á Hellu hefur á-
reiðanlega talið sig þjóna
henni af mikilli. trúmennsku
þegar hann sleppti tækifærinu
til hinna hagkvæmu olíuflutn-
inga.
á heilum sáttum, hamingju og
gleði.
Enn sýnir Leikfélag Reykja-
víkur að það á yfir, hæfum og
samvöldum leikflokki að ráða,
hér sjást hvergi eyður né ó-
fyllt skörð, heldur réttir
menn á réttiun stöðum. —
Það er engu Mkara en höfund
arnir hafi samið hlutverk
tengdamömmu handa Emilíu
Jónasdóttur, fátt eða ekk-
ert gæti hæft sérstæðum
leikgáfum hennar betur, Og
leikkonan grípur að sjálf-
sögðu tækifærið tveimur hönd-
um og vinnur ótvíræðan sigur,
hún átti óskipta hylli leik-
gesta frá upphafi og allt til
loka. Hún var í öllu ósvikinn
kvenvargur og harðstjóri á
sínu heimili, ægileg og hlægi-
leg í senn, ofríkisfullum eigin-
konum og tengdamæðrum til
maklegrar viðvörunar, en
gleymdi þó aldrei jákvæðum
eiginleikum Emmu Homett,
dugnaði hennar og þrifnaði,
ráðdeild og ósérhlífni. Orð-
svörin voru á tíðum eins leift-
ursnögg og óvænt og hleypt
væri af byssu og vöktu mik-
inn og ósjálfráðan hlátur í
salnum, og svipbrigði og
hreyfingar gæddar lifandi
þrótti og auðugri kímni. En
Emma vill öllum vel þrátt
fyrir allt, og leikkonan mætti
að ósekju milda nokkuð túlk-
un sína, gera svark þennan
skapfellilegri og mannlegri;
við það myndi leikurinn verða
raunsærri og auðveldara að
trúa sinnaskiptum hennar og
endurfæðingu í lokin. En hvað
sem því líður hefur hin vin-
sæla leikkona aldrei unnið
betra afrek en í þetta sinn.
Það reynist Brynjólfi Jó-
hannessjmi næsta auðvelt að
lýsa hinum marghrjáða eigin-
manni út í æsar, á traustri og
snjallri túlkun hans er engan
agnúa að finna: Hornett er
góðmenni, en í engu stór-
menni, þrautkúgaður og mag-
ur, og brýzt um eins og fugl
í búri í þau fáu skipti sem
hann dirfist að malda í mó-
inn, reyna að sýnast hús-
bóndi á sínu heimili. Svip-
brigði og hreyfingar leikarans
eru bæði aðdáunarverðar og
einstæðar, hann hlær með
hálfu andlitinu (því sem frá
eiginkonunni snýr), hann svíf-
ur þéttfullur um gólfið eins
og þaulæfð dansmær — sma-
atriði sem sumir láta sig litlu
varða, en eru í meðförum
Brynjólfs hnitmiðuð og fáguð
list.
Guðmundur Pálsson ermjög
geðfeldur leikari á öruggri
leið til þroska, hlutverk brúð-
gumans og sjóliðans Alberts
færir honum nýjan sigur.
Hann er fremur hlédrægur og
fer sér í engu óðslega, en
vinnur stöðugt á er á leikinn
líður, túlkun hans er látlaus
og einföld í sniðum, eðlileg og
sönn. Hann er gervilegur og
laglegur sem vera ber, og ein-
kennisbúningurinn fer honum
ágætlega; og drenglyndi,
hjai’tahlýju og ráðvendni hins
unga manns þarf ekki að
Framhald á 10. siðu.