Þjóðviljinn - 03.02.1957, Blaðsíða 3

Sunnudagur 3. febrúar 1957 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Iðnaðarmannafélagið 90 ára
,,Vagga flestra islenzkra tœknisamtaka"
Iðnaðarmannafélagið í Reykjavík á 90 áx*a afmæli í
dag. Tilgangurinn með stofnun þess var aö vinna aö auk-
inni samheldni og menntun iðnaöarnianna, framförum
og að styðja þjóðleg fyrirtæki. „Iðnaðarmannafélagiö
hefur verið vagga flestra tæknisamtaka í landinu fyrr og
síðar“, sagði Guðmundur H. Guömundsson, fonnaöur fé-
lagsins í viðtali við blaöamenn nýlega.
Iðnskólinn
Eins og að framan segir
byrjaði félagið skólahald —
eða vísi að iðnskóla, i nóvem-
ber 1873, en haustið 1906 var
Iðnskólahúsið, sem félagið
Vonarstrætis tekið í notkun, og manna tók við útgáfunni.
hefur skólinn verið haldinn þar|
iðnskólahús við Vitastíg og rík- dr. Guðmundur Finnbogason
ið tók við rekstri hans, en | ritstjóri.
hornsteinn að hinni nýju iðn-
skólabyggingu var lagður 9.
október 1948, en byrjað var á
húsinu 1944. Var það Iðnaðar-
mannafélagið í Reykjavík sem
hafði forgöngu um byggingu
hins nýja iðnskólahúss.
Félagið á nú enga gerðabók
eldri en frá 24. nóv, 1874, en
í Tímanum 18. nóv. 1874 hef-
ur Jón Borgfirðingur skrifað
um félagið. Þar stendur m. a.
„Handiðnaðarmannafélagið í
Reykjavík var stofnað 3. febr.
1867 af 31 handiðnaðarmanni.
Voru þegar kosnir embættis-
menn félagsins, Einar Þórðar-
son yfirþrentari fyrir forseta,
Einar Jónsson snikkari fyrir
féhirði, Egill Jónsson bókbind-
ari fyrir ritara.“
tJr 5 í 5500.
1 viðtali við blaðamenn fór-
ust Guðmundi H. Guðmunds-
syni, formanni Iðnaðarmanna-
fél. m.a. orð á þessa leið: Um
aldamótin 1800 voru taldir 5
iðnaðarmenn í Reykjavík, en í-
búatala þá um 300. Árið 1850
töldust iðnaðarmenn 40, en í-
búatalan um 1150. Um siðustu
aldamót var tala iðnaðarmanna
í Reykjavík um 650, og unnu
þeir margir önnur störf jafn-
fi'amt. íbúatala Rvikur var
þá 6700. Iðngreinar töldust hér
þá 29, og eru sumar þeirra úr
sögunni nú eins og t. d. „tó-
baksspinnarar“.
Árið 1930 voru iðnaðarmenn
um 1700 talsins, og auk þeirra
um 300 iðnverkamenn. íbúatala
var þá 26700. Iðngreinar voru
komnar upp í 50.
Nú eru taldar hér 62-64 lög-
giltar iðngreinar, auk fjölda
iðngreina sem starfræktar eru
með sérhæfðu fólki, án þess að
kennsla fari fram. Nú eru tald-
ir hér 5570 iðnaðarmenn, iðn-
verkafólk 1380 og samkvæmt
skýrslu iðnfræðsluráðs sl. haust
var tala iðnnema hér 973 og
utan Reykjavíkur 483, eða sam-
tals 1456.
Rygging Iðnó 1896.
Félagið hélt fyrstu fundi
sína í gömlu prentsmiðjunni,
þar sem nú er Aðalstræti 9.
Fyrsti fundur félagsins í Iðn-
aðarmannahúsinu (Iðnó) var
haldinn 29. desember 1896. Síð
an 18. desember 1926 hefur fé- lg95 Qg yar skipulagskr4 stað_
lagið haldið fundi i Baðstpfu fegt -rið eftir Árið 1921 var
iðnaðarmanna, litlum serkenm- styrktarsjóðurinn gerður að
legum fundarsal með skarsúð, i
baðstofustíl.
var Helgi H. Eiríksson fyrrv.
skólastjóri Iðnskólans.
Ú tgáf u starf semi
Árið 1908 samþykkti Iðnað-
armannafélagið að gefa út blað
iðnaðarmanna, en sá sem átti
að stjórna því féll frá og varð
ekki af framkvæmdum fyrr en
afmælisrit félagsins var gefið
út á sextugsafmælinu 1927.
Hófst þá útgáfa tímarits Iðn-
aðarmannafélagsins, ársfjórð-
ungsrit er félagið gaf út til
Iðnaöarmannahúsið (Iðnó) var tekið i notlcun 30. jan.
byggði á liorni Lækjargötu og 11936 að Landsamband iðnaðar- ; S97- Þótti 1 mikið ráðizi af lönaðarmannafélaginu að
byggja slíkt hús. Þá var ekkert viðhlítandi samkomuhús
Iðnsaga Islands, allmikið rit i bœnum, og var húsiö aðalsamkomuhús bæjarins í tugi
og félagið rekið hann með í tveim bindum, kom út á 75' ára, — og er enn í fullri notkun. — Bygging pess var
styrk frá ríki og bæ til ársins ára afmæli félagsins 1942. Höf-
1955, að hann flutti í hið nýja undar þess voru margir, en
1 njög þýðingarmikil fyrir leiklistarlíf í bœnum, enda ekki
tilviljun að Leikfélag Reykjavíkur er jafngamalt Iönó,
Fjármál
Árið 1932 gekkst Iðnaðar-
mannafélagið fyrir stofnun
Sparisjóðs Reykjavikur og ná-
grennis, og sama ár gerðist
það stofnandi að Landssam-
bandi iðnaðarmanna, og hefur
verið sterkur aðili þeirra sam-
taka alla tíð síðan.
■stofnaö 11. jan. 1897, og hefur það starfað þar frá upj)-
hafi til þessa dags.
Iðnsýningar og Ingólfur
Rétt er að minnast þess nú
að það var Iðnaðarmannafélag-
ið sem lét reisa á Ámarhóli
styttu Ingólfs Amarsonar, eftir
Einar Jónsson myndhöggx'ara,
og gaf hana íslenzka. rikinu, 24.
febrúar 1924.
Félagið hefur gengizt fyrir
f jómm iðnsýningum, árin 1882,' árið 1929 keypti Iðnaðarmanna-
1911, 1924, 1932 og árið 1952 félagið lóð á horni Ingólfs-
í samvinnu við aðra aðila. j strætis og Hallveigarstígs, svo-
Félagið stofnaði styrktarsjóð kallað Amfmannstún. í upphafi
—★—
Árið 1946 er félagið stofn-
andi að Húsfélagi iðnaðar-
manna í sambandi við Trésmjða
félag Reykjavikur og Sveina-
samband byggingamanna, en
mannafélagið hefur borið fyrir
brjósti.
Núverandi stjórn í félaginu
skipa: Form. Guðmundur H.
Guðmundsson; gjaldk. Ragnar
Þórarinsson; ritari Guðmundur
H. Þorláksson; varaform. Ein-
ar Gíslason; vararit. Gisli Ól-
afsson.
Núverandi stjórn Iðnaöarmannafélagsins, taliö frá vinstri: Gísli Ólafsson, Einar Gísla-
son, Guðmundur H. Guömundsson, Guðmundur H. Þorláksson og Ragnar Þórarinss.
Iðnó og Leikfélagið.
I ágripi af sögu félagsins
segir Hallgrímur Hallgrimsson
bókavörður svo m.a.:
„Stofnun Leikfélags Reykja-
vikur var ein fyrsta afleiðing
af byggingu hússins. Iðnaðar-
mannafélagið átti mikinn þátt
í henni, enda var því hagur í
að fá fastan leigjanda. Leikfé-
lagið, var stofnað 11. janúar
1897. Stofnendur voru 19, af
þeim vom 14 karlmenn og 8
af þeim úr Iðnaðarmannafélag-
inu, og í hinni fyrstu stjórn
Leikfélagsins vom tveir Iðnað-
armannafélagsmeðlimir, Þor-
varður Þorvarðarson og Frið-
finnur Guðjónsson".
sjálfstæðri stofnun og hefur
verið það síðan.
Iðnlöggjöfin
Iðnaðarmannafélagið hafði
lengi áhuga fyrir setningu full-
kominnar iðnlöggjafar og fyrir
forgöngu þess vom sett lög
um iðju og iðnað 12. apríl
1927, ásamt lögum um iðnnám.
Félagið beitti sér fyrir myndun
ráðgefandi stofnunar um iðn-
aðarmál og var iðnráð stofnað
23. desember 1928. Að stofnun
þess stóðu fulltrúar 40 iðn-
greina. Fyrsti formaður þess
var gert ráð fyrir því að nýr
iðnskóli yrði byggður á hluta
lóðarinnar, síðar var þó horf-
ið frá þessu og hefur lóðin nú
verið afhent Húsfélagi iðnað-
amianna. Standa vonir til þess
að þar rýsi af grunni í nánustu
framtíð, liús sem hýsj geti fé-
lagsstarfsemi iðnaðarsamtak-
anna i Reykjavik. Á síðari ár-
um hafa einstök félög og sam-
tök eignast hús fyrir starf-
semi sína, svo sem Landssam-
band iðnaðarmanna, Trésmiða-
félag Reykjavikur, Hið íslenzka
prentarafélag og fl.
Eftir stofnun Landssam-
bands iðnaðarmanna og Félags
íslenzkra iðnrekenda hafa þau
tfestmannaeyingar þurfa að eignast
hafnsögu- og björgunarbát
Aðalfundur slysavarnadeildarinnar „Eykyndils“ í Vest-
mannaeyjum var haldinn. 24. janúar sl. Starfsemin á
liðna árinu °ekk meö afbrigðum vel og námu saman-
iagðar tekjur deildarinnar kr. 63.228,40. En eins og allir
vita eru Vestmannaeyjar ein mesta útgeröarstöð lands-
jns og björgunar og slysavai'nastarfsemi er þar gömul
og rótgróin.
<:> Fjáröflun Eykyndils kvenixa
til slysavarnastarfseminnar hef
ur ávallt verið mikil og aukizt
með hverju ári og hefur fram-
lag þeirra aldrei veríð meira en
nú. Stjórn deildarmnar hefur
sent Slysavarnafélagi Islands
ávísun að upphæð kr. 47.421,60
sem er % hlutar ársteknanna.
Eitt aðaláhugamál Vestmanna-
eyinga er nú að eignast góðau
og kröftugan hafnsögubát er
jafnframt verði notaður til
björgunarstarfa þegar á þarf
að halda, því að brimróðra-
björgunarbátur Slysavarnafé-
lagsins þar fyllir ekki kröfur
nútímans.
Síðasta Landsþing Slysa-
varnafélagsins samþykkti að
útbúa slíkan hafnarbjörgunar-
bát nauðsynlegum björgunar-
tækjum, og er þess að vænta
að hið opinbera mjnnist nú .40
ára starfsemi Björgunarfélags
Vestmannaeyinga með ríflegu
framlagi til þessa báts.
Stjórn Eykyndils var endur-
kjörin, en stjórnina skipa:
Sigríður Magnúslóttir for-
maður, Kristjana Ólafsdóttir,
ritari, Katrín Árnadóttir, gjald-
keri, Meðstjórnendur: Elíh
Gísladóttir, Anna Halldórs-
dóttir, Þórunn Sigurðardóttir
og Þórdis Guðjónsdóttir.
Flestar hafa þessar konur
setið í stjórn deildariimar mörg
undanfarin ár.
samtök, sem hvortveggja eru
heildarsamtök er ná yfir allt
Jandið, hvort á sínu sviði, meira
tekið við rekstri þeirra mála
rem varða stéttjna í heild.
Stjórn Iðnaðarmannafélagsins
er ljúft við þessi tímamót, að
nota tækifærið til þess að votta
forystumönnum þessara sam-
taka, fyrr og síðar, þakkir fyr-
ir ágætt samstarf, að lausn
sameiginlegra áhuga- og hags-
munamála íslenzks iðnaðar-
fólks. Ástæða er til þess að
þakka gott samstarf við ríkis-
stjórnir, einstaka ráðherra í
þeim Borgarstjóra og bæjarráð
Reykjavíkur, um lausn margra
þeirra vandamála sem Iðnaðar-
MUNIÐ
Kafíisöluna í Hafnar-
stræti 16.
XXX =
ftNKiN =
VS WrViHHWt&t óezt
'k.'k'k
= KHRK.2
D
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ma■■■■■■■■■■■■■■■■■ i
■■■■■■■■■■■■■*■■■