Þjóðviljinn - 03.04.1957, Qupperneq 3

Miðvikudagur 3. apríl 1957 — ÞJÓÐVILJINN — (X
Frá umræðum á þingi um heilbrigðisgæzlu í skólura:
Börnum og unglingum ætl-
að að stunda nám 10 stá dag
Vinnuharka í skólum hefur stóraukizt á undanförnum árum
tii
Stjómarfrumvarpið um heilsugæzlu í skólum var
lyrsta. umræðu á fundi efri deildar Alþingis í gær.
í framsöguræðu sinm rökstuddi Hannibal Valdimars-
son heilbrigðismálaráðherra ýtarlega nauðsyn löggjafar
á þessu sviði. Heilsugæzla í skólurn landsins væri stórmál,
sem bæri að framkvæma með myndarskap og vel skipu-
lögðu starfi.
Frumvarpið um heilsugæzlu
í skólum kvað ráðherra samið
af landlækni og hinum nýja
skólayiirlækni, er skipaður var
á s.l. hausti, Benedikt Tómas-
syni. Fór raðherra viðurkenn-
ingarorðum um störf skólayfir-
Iæknis og kvað mikils mega
vænta af framtíðarstarfi hans
■é þessu sviði.
Eitt atriði kvaðst ráðherra
viljja leggja sérstaka álierzlu
á ár hinni ýtarlegu greinar-
geið frumvarpsins, er samin
væii af skólayfirlækni, en
þai) væri hinar þungu vinnu-
kröfhr til nemendanna, er í
möi'gum tilfellum jafngiltu 10
tíima vinnudegi fyrir 12—14
ár biirn, og unglinga í fram-
haMsskólum.
Las ráðherra upp eftirfarandi
kafla úr greii\argerð Benedikts
Tómassonar um þetta atriði:
„Nauðsynlegt er, að læknar
hafi meira eftirlit en verið hef-
Ur með námskröfum skóla og
heildarvinnutíma nemenda. Með
þvi að leikni og kunnátta í náms-
greinum er að kalla eini mælan-
legi árangur skólavistar, hart
er að skólum gengið í þvi efni,
bæði af aðstandendum og öðr-
um, og sá skóli mest metinn,
sem fastast gengur eftir, er varla
að undra, þótt það sitji í fyrir-
rúmi að koma sem mestum fróð-
leik í nemendur, en út undan
verði aðrir þættir í hlutverki
skóla, sem ekki er Þó minna um
vert.
Ekki munu hafa verið gerðar
nema lauslegar athuganir á
vinnuiíma nemenda í skólum
hérlendis, enda er ekki auðvelt
að koma við hlutlægri rannsókn.
Er ef til vill óvaxdegt að nefna
tölur að svo lítt rannsökuðu
máli, en ólíklegt verður að telja
að böm í efstu bekkjum barna-
skóla í kaupstöðum komist af
með öllu skemmri vinnutíma en
8 klst. á dag, ef gera á námsefn-
inu góð skil, þó að kröfur um
(heimavinnu séu að vísu mjög
Jkomnar undir einstökum kenn-
ttrum, þar sem um Þekkjar-
lcennslu er að ræða. í grein eft-
Jr Jóhannes Bjömsson dr. med.,
er taiið líklegt að 12—13 ára
böm i barnaskólum Reykjavíkur
ASventa í
vmabókar-
útgófu
þurfi að vinna um 60 stundir á
viku, en síðan hún var samin
hefur vikustundum fækkað
í bóklegum framhaldsskólum,
þar sem fagkennarar einir kenna
og námsefni er að kalla fast
skorðað, er rniklu auðveldai’a að
fara nærri um daglegan vinnu-
tíma. Leikur ekki vaf i á, að
enginn, nema ef til vilí örfáir
afbui-ða námsmenn, kemst þar
af með minna enn 10 stunda
vinnudag til þess að ná viðun-
andi tökum á námsefninu, og
eru til um það nægir vitnisburð-
ir foreldra og kennara. Ekki
verður þó gerð nein tilraun til
að gizka á, hve mikill hundi-aðs-
hluti nemenda vinnur raunveru-
lega svo lengi, en hann er senni-
lega stærri en margan grunar,
sem lítt hefur kynnt sér þessi
mál. En það skiptir heldur ekki
meginmáli, með því að skyldu-
námsskólum er vitaskuld óheim-
ilt að gera til nemenda sinna
kröfur, sem fyrirfram er vitað
um, að miður gefnir nemendur
ráða alls ekki við og hinir bet-
u.r gefnu ekki án þess að vinna
úr hófi frarn. Víst er, að vinnu-
harka í skólum hefur aukizt
stórum á undanförnum árum og
að aldrei hafa verið gerðar slík-
ar kröfur til nemenda almennt
og jafnungi-a sem nú, Að þessu
hefur margt stuðlað, en líklega
ekki sízt samræming sú og
kvöi’ðun (standardísering), sem á
komst með nýju skólalöggjöfinni,
þó að ekki hafi hún gefið beint
tilefni til þess. En óþarft er að
rekja orsakir nánar hér. Aðal-
atriðið er, að þjóðfélagið krefst
nú tvímælalaust lengri vinnu-
dags af bömum og unglingum en
af fulltíða fólki, sem vinnur
sambærileg störf, og þau eru
stimpluð ónytjungar, ef ekki er
orðið við kröfunum.
Vinnutími þeirra manna hér-
iendis, sem * stunda andlega
vinnu og hafa reglulegan vinnu-
tíma, mun yfirleitt vera fi’á kl.
9 að morgni til kl. 5 síðdegis,
þ.e. ekki yfir 7 stundir. Mundi
þykja linlega að staðið, ef nem-
andi, sem kominn á að vera í
skóla kl. 8 að morgni, liti ekki
í bók eftir kl. 4 síðdegis Eix van-
inn virðist hafa gert menn sljóa
fyrir þessu, svo að nemandi er
talinn vanrækja nám sitt, ef
hnnn vinnur ekki mestan hluta
dagf'ins og helzt einnig á kvöld-
in. Er þetta viðhorf líklega arf-
leifð, bæði hér og erlendis, frá
þeim tíiixa, er inenntaskólar og
háskólar voru að kalla einu
hver líta í eigin barm og gera
sér grein fyrir því, hvílík þján-
ing það hlýtur að vera að fást
árum saman við verkefni, sem
menn ná aldrei neinum tökum
á. Slíkum nemendum er búin
siðferðileg hætta, auk annars.
Nemendur, sem eru heilsu-
hraustir og gæddir nægum hæfi-
leikum, gera yfirleitt það, sem
skólinn krefst af þeim. Að sumu
leyti getur námið orðið þeim
stæling, en eigi að síður er
heilsu þeirra stefnt í hættu með
þeim kröfum, sem nú eru gerð-
ar. Hljóta glöggir kennarar að
hversu
guggnir og aðþrengdir margir
nemendur ei’u orðnir, þegar
di-egur að vori. En auk þess,
sem nú hefur verið drepið á,
Ekki er þó "lengd vinnutímans
ein saman mælisnúra á hættuna,
heldur kemur hér einnig og
ekki síður til greina eðli verks-
ins. Börn og unglingar eru hvort
sem er að einhvers konar iðju, bafa veitt því athygli
meðan þau eru á fótum, og sum-
ir eru svo gerðir, að þeir njóta
þess að sökkva sér sem fastast
í nám. Hættan er fólgin í því,
hversu einhæf skólavinnan er,
í löngum kyrrsetum, innivist og
andlegu álagi, sem getur orðið
mjög rnikið í prófum. Þó erfitt
sé að færa óyggjandí rök fyrir
því, hver hætta stafar af náms-
ki’öfum þeim, sem nú eru gerð-
ar, má eigi að síður færa fyrir
þyí mjklar likur. Nemendur,
sem ráða ekki við nám sökum
gáfnatregðu, skoi-ts á líkamlegu
þreki eða andlegra eða líkam-
legi’a kvilla eða ágalla, gefast
fyi’r eða síðár upp og neyta
alli-a bragða ty-' að víkja sér
undan námi. Veitir skólinn ó-
beint slíkum nemendum uppeldi
í að bregðast skyldum sínum
og vinnur því gersamlega and-
stæHt tilgangi a(mum. Margir
þessara nemenda ei’u í eðli sínu
samvizkusamir og ber'jast af
furðulegri þrautseigju. Mætti
um skólum, og einnig létu þeírf
í-ljós álit sitt á því, hver væri
hæfilegur meðalvinnutími hverS
aldursflokks á dag. Er hanni
sem hér segir í heilum klst.:
klst. á da^fí
7 ára 2
8 ára 3
9 ára 31/2
10 ára 414'
11 ára 5
12 ára 514'
13 ára . 6
14 ára 614'
15 ára 614
eftir 15 ára aldur 7
Vitanlega hefur ekki vakaðíV
fyrir skólayfirlæknunum að gefa:
neinar algildar reglur um vinnu-
tíma, enda væri það ekki unntij
má ekki gleyma þeirri mannúð- Hér er aðeins um að ræða leið-
arskyldu, að börn og unglingar
fái að njóta bernsku sinnar og
æsku eftir áskapaðri þörf sinni
og eigi afgangs nokkra oi’ku til
að sinna hugðarefnum sínum,
sem skólar fá ekki ætíð svalað
með þeim fábreyttu verkefnum,
sem þar er völ á, ekki sízt í
framhaldsskólum.
Þá hættu sem hér ræðir um,
hafa skólalæiknar Reykjavíkur
gert sér ljósa. Þeir komu því
til leiðar, að iítillega var fækk-
að kennslustundum í sumum
aldursflokkum í skólum borgar-
innar, en með því að ekki var
samtímis dregið úr námskröfum,
er óvíst, að vinnutími hafi raun-
verulega stytzt.
Sænsku skólalæknarnir (Herl-
itz og Hjárne) létu fai’a fram
athuganir á vinnutíma í sænsk-
beiningar til hliðsjónar, og er þð
haft í huga, að börn og ungling;-
ar fái hæfilegan tíma til að leikaí
sér, njóta nauðsynlegrar útivist-
ar og hreyfingar og sinna hug5-
ai’efnum sínum. Árlegur skóla-
timi er að vísu lengri í Svíþjóð
en hér á landi, en til móts við
það kemur að íslenzk böm byrjat
tiltölulega snemma að vinna að
sumrinu, en erlendis er sumar-
vinna nemenda að kalla óþekktl
Er í þessu sambandi rétt a3(
vekja athygli á, að engin röK
ex’u fyrir því, að nemendur hvíl-
ist á sumarvinnu, eins og margiij
vii’ðast trúa hér á landi. Flestiti
unglingar braggast að vísu ál
sumrin, en til þess eru aðrar á-
stæður, sem óþarft er að geraii
grein fyrir hér, og víst er, aði
sumir unglingar koma dauð*
þreyttir í skóla að hausti“.
I þrem lægstu launafiokkum ríkis-
starfsmanna eru 56% af konunum
en eng/nn karlmaSur — / efstu flokkun-
um er 1 kona mótí 99 kárlmönnum! j
Starfsmannafélag ríkisstofnana hélt sérstakan fund
um launamál kvenna 1. apríl s.l.
Skáldsaga Gunnars Gunnars-
sonar, Aðventa, er komin út í
vasabókaflokki Helgafells. Er
þetta þriðja útgáfa bókarinnar
hérlendis, en Magnús Ásgeirs-
son þýddi hana úr dönsku. I
bókinni eru teikningar eftir
Gunnar Gunnai-sson yngri.
Nefnd kvenna innan félags-
ins hafði undirbúið fundinn.
Nefnd þessi hafði safnað
skýrslum um launakjör karla
og kvenna í félaginu á 30 mis-
munandi ríkisstofnunum. Skýrsl
ur þessar leiddu í ljós, að í
þrem lægstu launaflokkunum
voru 56% af konunum, en eng-
inn einasti karlmaður. í efstu
flokkunum (3.—6.) var hins
vegar ein af hundraði af kon-
unum, en þar reyndist vera
ríflega fimmti hver kai’lmaður.
f 10.—12. launaflokki var bil-
ið minnst, eða 32% af konum
á móti 38% af körlum. En í
7.—9. flokki breikkaðí það
verulega, eða var 11% af kon-
um á móti 41% af körlum.
Ræðumenn á fundinum hentu
á, að eins og þessar skýrslur
sýndu og fleiri dæmi, sem fram
komu, væri það augljóst, að við
;ákvörðun á launum kvenna
væri gengið verulega á snið
,við svolxljóðandi grein í lögum
og til sömu
sömu stöi’f“.
launa fyrir
Ennfremur kom það i ljós í
ræðum, sem fluttar voru á
fundinum, að framkvæmd
launalaga væri gjarnan á þann
veg, að gera hlut kvenna lak-
ari en þyrfti, og þótti það að
vonum illa farið og talið að þar
þyrfti að breyta um.
Fundurinn var fjölmennur
og voru eftirfarandi tillögur og
ályktanir samþykktar einróma:
„Fundur um launamál kvenna
haldinn að tilhlutan Starfs-
mannafélags ríkisstofnana, 1.
apríl 1957, telur að þrátt fyrir
lagaákvæði um launajafnrétti
kvenna. og karla í þjónustu rík-
isins, hafi konur, sem stai’fa
hjá í-íkinu, yfirleitt mun lak-
ari kjör en karlar.
Fundurinn skorar á rikis-
stjórnina að láta svo fljótt,
sem við verður komið, endui’-
meta þau störf, sem metin vonx
sem „kvennastörf“, þegar þeim
var skipað í launaflokka
(1954), og vill sérstaklega
rétt | benda á: hjúkrunarkonur, tal-
I og karlar til opinberra starfa símakonur, ljósmæður, vélrit-
um réttindi og skyldur starfs-
skólar þjóðfélagsins, en kx-öfur; manna ríkisins:
slíkra skóla hafa ætíð verið rnið-1 „Konur hafa sama
aðar við úrval.
ara, matráðskonur, svo nefnd-
ar aðstoðarstúlkur, afgreiðslu-
stúlkur o.fl. Telur fundurinuf
æskilegt að mat þetta verði fal*
ið sérstakri nefnd, sem skipuS
væri bæði körlum og konum.
Fundurinn telur, að þar senal
slík nefndarstörf óhjákvæmi-
lega hljóta að taka töluverðaU
tíma, verði til bráðabirgða aS
gera ýmsar lagfæringar á fram-
kvæmd launalaga, svo sem:
1. að allir ritarar, sem ráðnir
hafa verið, eftir gildistökxj
launalaga 1956, i XIV. 1. fí«
fái laun sem aðstoðai’mena
1. stiga.
2. að aðstoðarstúlkur á rann-
sóknastofum, sem vinna
sjálfstætt við rannsókna-
störf, fái laun sem aðstoðary
menn 1. stiga.
3. að samræma verði laun mat-
ráðskvenna á Landspítalan-
um, Kleppi og Vífilsstöðum. ’
4. að konur, sem gegna gjald-
kera-, bókara-, aðstoðar-
manna- og ritarastörfumí
jöfnum höndum, séu ekkl
flokkaðir sem ritarar.
5. að aukavinnugreiðslur verðl
lagfærðar í tveim lægstit
launaflokkunum, með tillitl
Framhald á 11. siðu. 1
EHk [2 fen áezt