Þjóðviljinn - 22.12.1957, Page 8

8) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 22. desember 1957
ÓÐVUJÍNH
Útgefandl: Samelnlngarflokkur alþýöu — Sósíallstaflokkurlnn. — Rltstjórar
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmuntjur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglýs-
ingastjóri: Guðgelr Magnússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
emiðja: Skólavörðustíg 19. — Simi: 17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 25 á
mán. í ReykJavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr- 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
^ .■■■■ ■ ----------------------------------------------------------------------------------------J
Friðun kjördags —
eyðilegging Reykjavíkur!
gkkí mun langt þar til menn
lesa með undrun og kímni
um gauragang vopnabræðranna
Gunnars Thoroddsens og
Bjama Benediktssonar vegna
þeirra breytinga varðandi frið-
un kjördagsins, er Alþingi af-
greiddj sem lög nú í vikunni.
Þar gengu öfgar og æsingaáróð-
ur svo úr hófi, að úr varð skop
eitt, þegar hæst lét. Lesendur
Morgunblaðsins rak í roga-
stanz, er þeir sáu flennt yfir
alla forsíðu blaðs síns með
rosaletri þá heitstrengingu
borgarstjóra, að ekki skyldu
vondir menn fá frið til að eyði-
ieggja Reykjavík. Ekki er ó-
'líkiegt að hinir herskáustu hafi
rénnt augum í flýti yfir þessa
voðafrélt, mikið hlaut við að
l’ggja, fyrst hinn værukæri
borgarstjóri brýndi fylgismenn
sína svo ákaflega. Hvar áttu
herskáir stormsveitarmenn
Heimdallar að fylkja sér í götu-
vígin gegn aðsteðjandi óvinum
böfuðborgarinnar? Og skyldu
menn ekki hafa orðið svolítið
fegnir, svolítið skömmustulegir
og svolítið hláturmildir er þeir
sáu að hættan á eyðileggingu
Reykjavíkur, sem hin tröll-
aukna fyrirsögn gaf í skyn, var
dálítið orðum aukin!
flaráttan á Alþíngi gegn í-
** mynduðum hættum af þess-
ari eðlilegu kosningalagabreyt-
ingu varð raunar hin spaugi-
legasta. í efri deild réðst Gunn-
ar Thoroddsen fram fyrstur og
síðan hver af öðrum, meðan
nokkur ihaldsþingmaður var
eftir. Og hættan var máluð stór
og svört. Reykjavík var í
bættu. Lýðræðisskipulagið á
fslandi var í hættu. Frelsið
var í hættu. Frjálsar kosningar
voru í hættu. Það var verið
að vega að kosningaréttinum,
helgasta rétti hvers sannborins
fslendings. Þannig töluðu í-
haldsmennirnir í efri deild og
þeir töiuðu hátt og þeir töluðu
lengi og héldu margir ræður.
Og mesta hættan virtist fólgin
í þvi að kjörstöðum skyldi loka
klukkan ellefu að kvöldi. Um
það var þruglað k’ukkustund-
um saman. Og því ákvæði átti
alveg sérstaklega að vera beint
gegn Sjálfstæðisflokknum.
IJáll Zóphoniasson benti í-
haldinu á, að því aðeins
gætu íhaldsþingmenn haldið
þessu fram að þeir teldu að
Sjálfstæðisflokkurinn ætti hlut-
fallslega mest af þeim kjós-
endum, sem væru með Öllu
skoðanalausir og áhugalausir
og þyrfti að draga á kjörstað
um eða eftir miðnætti, er
kosning hefði staðið allan dag-
inn. Ekki er Reykvíkingum ó-
kunnugt hvemig ákvæði kosn-
ingalaga hafa verið rangtúlkuð
og misnotuð til þess að halda
opnum kjördeildum fram eft-
ir nóttu, og láta kosningasmala
vaða inn í hús og drifa fólk
upp úr rúmum og svefni á
kjörstað. Þessum ófögnuði er
nú lokið. Með því að loka kjör-
stöðum kl. 11 að kvöldi, yrði
kosningu lokið fyrir miðnætti,
þó þeir kjósi að sjálfsögðu sem
komnir eru á kjörstað kl. 11.
Þegar íhaldsþingmönnum var
bent á, að hvergi á Norður-
löndum mun tiðkast að láta
kosningar standa lengur en til
kl. 9 að kvöldi, var ekki um
annað að gera en hörfa frá
„einræðis“- og „kúgunar“-
áróðrinum varðandi þetta at-
riði, og tóku þeir þann kost.
Það sem mestum æsingnum olli
í efrideild, var orðið „algert
aukaatriði11 þegar til neðri
deildar kom, þá var annað orð-
ið „langsamlega aðalatriðið“.
/\g það sem þá var orðið
” „langsamlega aðalatriðið11
í endalausu þvargi íhaldsþing-
manna, var það atriði að banna
umboðsmönnum flokka að
fylgjast með því inni í kjör-
fundarstofu, hverjir kjósenda
hefðu kosið og senda þá vitn-
eskju samstundis til kosninga-
skrifstofu úti i bæ. Þetta ein-
kennilega fyrirkomulag mun ó-
þekkt annarsstaðar en á ís-
landi, og er raunar furðulegt
að það skuli hafa viðgengizt tim
þessa. I hverri ræðunni eftir
aðra hótuðu þeir Bjarni Bene-
diktsson, Jóhann Hafstein og
fleiri íhaldsmenn því, að fram-
vegis skyldu kosningasmalar
þeirra valda kjósendum meira
ónæði en hingað til, nú skyldu
þeir ónáða fólk hvort sem það
væri búíð að kjósa eða ekki.
Hingað til hefðu þeir einir
verið ónáðaðir, sem eftir
áttu að; kjósa. Því yrði breyt-
ingin ekki til þess að auka
frið heldur til þess að efla ó-
frið.
T þessari röksemdafærslu er
þverbrestur. Möguleiki
flokkanna til aðhalds, sem auð-
veldlega getur orðið að þving-
un, liggur einmitt í því að
kosningasmali veit fyrir víst
að hlutaðeigandi maður er ekki
búinn að kjósa. Láti kjósandi
ekki undan, vilji ekki fara á
kjörstað, er hægt að reyna að
finna annan kunnugri, atvinnu-
rekanda eða háttsettan flokks-
foringja, sem Iagt getur betur
að kjósandanum. Nú, eftir laga-
breytinguna gerbreytist þessi
aðstaða til að leggja að mönn-
um og jafnvel þvinga til að
<*>-
Efnilegiir
sonsir
Teikning eítir Bidstrup
Skáldapáttur
Ritstjóri: Sveinbjörn Beinteinsson..
fara á kjörstað. Hér eftir get-
ur hver einasti maður, sem
losna vill við ágengan og ó-
velkominn kosningasmala, sagt
iað hann sé búinn að kjósa, og
smalinn getur ekki vitað hvort
það er rétt eða rangt. Einmitt
með því að afnema eftirlit
flokkanna í kjörfundarstofunni
er stórlega torveldað iað flokk-
ar geti beitt menn óþægilegu
aðhaldi og þvingun á kjördag.
Thaldið hefur fundið það nú
þegar, að almennt er þess-
um kosningalagabreytingum
vel tekið, fólk skilur og metur
þá viðleitni sem í þeim felst
tií að friða kjördaginn. Helzt
er fundið að, að þær gangi of
skammt, íslendingar ættu að
fj'lgja þvi fordæmi að banna
með öllu opinberan áróður á
kjördag, með því móti yrðu
kosningar mun virðulegri og
viðkunnanlegri en nú vill oft
verða. Víst er um það, að
lengi verður brosað að Gunn-
ari Thoroddsen og Bjarna Bene-
diktssyni fyrir þá fullyrðingu,
að smábreytingum þeim, sem
gerðar hafa verið í þá átt að
friða kjördaginn, sé ætlað að
eyðileggja Reykjavík!
Ofarlega í Borgarfirði, inni
við heiðar sjálfar, býr elzta
skáld héraðsins: Halldór Helga-
son á Ásbjamarstöðum. Hall-
dór er fæddur 19. september
1874. Bóndinn aldraði hefur
alla ævi átt heima á þessum
næst efsta bæ í Stafholtstung-
um, og er nú seztur í helgan
stein, þrotinn iað kröftum en
heldur enn skýrri hugsun.
Halldór varð snemma þekktur
fyrir ljóðagerð, og að ég held
einna fyrst og mest fyrir kvæði
sem birtist í Búnaðarritinu á
yngri árum hans. Kvæði þetta
var mjög vinsælt þar sem menn
kunnu að meta góð ljóð og
manngildi.
Eftir Halldór hafa komið út
tvær Ijóðabækur: Uppsprettur
1925, Stolnar stundir 1950. Hall-
dór á mikið safn öprentaðra
kvæða.
Hver sem kynnir sér ljóða-
gerð Halldórs í sex áratuga
safni, mun undrast hvað hann
heldur óskertu frjálslyndi æsk-
unnar og víðsýni. Halldór hef-
ur ort allt til þessa og trúir
enn á manndóm og hugsjónir.
Ég tek hér upp nokkrar stök*
ur og ljóð eftir Halldór:
T V E I R
Einn er að plægja seigan svör®»
sér í haginn vinna,
opna fræi eldi í jörð,
— ekki nægir minna.
Hinn er að flýja og hraða sér
heim að nýjum torgnm:
huga að því, sem aðhafst er
uppi í skýjaborgum.
T Ó N R O F
Gegnum íslenzkt aldarfar
er sú reynsla fengin:
Þar sem engin vísa var
vantaði tón í strenginn.
S K Ó L I
Lífið kaus að kenna þér
kurteislega siði;
— þó að slíkt I sjálfu sér
sjaldan kæmi að liði.
VERKBANN
Af mér pennann tíminn tók,
taldi hann litt til bjargar;
vantar því í vísnabók
vísur harla margai'. —
S T A K A
Ásjá þína oft ég kaus
Framhald á 10.