Þjóðviljinn - 03.05.1958, Blaðsíða 10

2) óskastundin *
n t ■ ’crrr^ *wgs ^ •.wrjp^w—p» pp^
öskastundin — (3
'Þótt Keli sé alinn upp
á þessu ágætá heimili og
hafi tekið sæmilegri
döngun nú um tíma, er
ekki hægt að ganga alveg
framhjá því að nýlega
hefur komizt á kreik orð-
rómur, sem veldur manni
áhyggjum um framtið
nans. Það er ekki hægt
fara að líta eftir krakk-
anum, en prestur leit á
hana allbrattur, sló spor-
anum í gólfið og rumdi
eitthvað sem líktist blóts-
yrði, svo hættu þau sér
lengra inn á gólfið en þau
voru vön, bara til að
sýna Kela sínum að þau
væru nú aldeilis ekki
Halldóra B. Björnsson:
kel>
RÆFILLINN
að loka augunum fyrir
því að hann líkíst
mömmu sinni meira og
meira með hverjum deg-
inum, að henni ólastaðri
þó. En það gæti tafið
fyrir því að koma honum
til manns. Þetta stutta
stél og þetta vaggandi
göngulag þykja órækar
sannanir fyrir því að
prestur verður hann
aldrei. Sumir jafnvel
farnir að spá að það
verði hann, sem verpi
undir baðherbergisglugg-
anum að vori, ef hann
lifir!
En mikið yfirtak voru
prestshjónin stoltaraleg
og upp með sér í morg-
un, þegar þau komu inn
í eldhús með Kela ræfil-
ínn í humátt á eftir sér,
tístandi af hræðslu.
Maddaman vildi helzt
hætta við þetta þegar
bau voru komin á móts
við miðjan skápinn og
smeik, þetta væri nú
ekki mikið.
En ræfillinn bældi sig
fyrir innan þröskuldinn
og dritaði af hræðslu á
nýskúrað gólfið, áður en
SKRÍTLUR
Bjössi: Mamma, viltu
gefa mér fimmkall handa
fátækum dreng?
Móðirln (klökk) :Hvar
er hann drengur minn?
Bjössi: Hann er hérna
úti að selja aðgöngumiða
að íþróttavellinum.
Bóndi (við vinnumann-
inn): Þú liggur hér enn
og sefur í staðinn fyrir
að vera að vinna. Þú ert
ekki þess verður að sól-
in skíni á þig.
Vinnumaðurinn: Þess
vegna lagðist ég hérna í
forsæluna.
hann færi lengra. Og þá
gat ég auðvitað ekki stillt
mig um að taka í lófa
minn þennan yndislega
gráa hjartslátt. En það
hefði ég ekki átt að gera,
því með þessu braut ég
lögmál gistivináttunnar
og brást trausti þessara
nágranna minna. Ég
mátti bara horfa á Kela.
Því nú þustu presthjón-
in framhjá mér og út
með fjaðrafoki og hiksta,
í stað þess að snúa sér
að Kela sínum með
virðulegu fasi, eins og
þau voru búin að hugsa
sér að gera þegar ræfill-
inn væri kommn hæfi-
lega langt inn fyrir
þröskuldinn og segja eitt-
hvað á þessa leið:
Jæja Keli minn, þá
ertu nú loksins kominn
inn í þetta forláta kokk-
hús, sem við höfum svo
oft verið að segja þér frá.
ENDIR
Hagamus
Samtalsþáttur þessi er
gerður eftir samnefndri
sögu í bókinni Bláhattur.
Axel Thorsteinsson sneri
sögunni úr ensku. Þið
ættuð að spreyta ykkur
á því að snúa einhverri
sögu í samtal eða stutt
leikrit. Hér hafið þið fyr-
irmynd.
Hagamúsin trítlar fyrir
utan hús, hún gægist inn
um kjallaraglugga. Þar
fyrir innan stendur húsa-
mús og horfir út.
Hagm.: Af hverju kem-
ur þú ekki út, hvað ertu
að gera þarna inni?
Húsam.: Af því ég er
húsamús, og mér þykir
gott að búa í húsi. En ég
gæti nú skroppið út sem
snöggvast og skoðað mig
um úti í haganum.
Hagam.: Já, gerðu það,
við skulum koma og
horfa á tunglið, það er að
koma upp.
Húsam.: Hæ, hæ, hér
kem ég.
Hagam.: Komdu, nú
skulum við hlaupa. Fyrst
af öllu ætla ég að sýna
þér tré. Ekkert jafn veg-
iegt og fagurt birkitré
hefurðu séð innan fjög-
urra veggja, það er ég
viss um.
Húsam.: Ójú, það er
stór klukka, sem nær
hér um bil frá gólfi til
lofts. Og hún gengur allan
sólarhringinn og segir
tikk takk, tikk takk.
Hagam.: Ekki finnst
mér neitt til um það,
húsamús
hvers virði er stofu-
klukka í samanburði við
tré í skógi?
Húsam.: Hún gefur
fólkinu til kynna hvað
tímanum líður.
Hagam.: Iss, komdu við
skulum hlaupa yfir
græna grundina. Ekkert
er til svona grænt og
mjúkt og fallegt.
Húsam.: Ábreiðan i
setustofunni.
Hagam.: Vitleysa, held-
standist nokkum saman-
burð við græna grund-
urðu að gólfábreiða
ina?
Húsam.: Hún er ekki
vot.
Hagam.: Komdu með
mér að þessum fallegu
hagablómum, það er af
þeim svo dásamleg ang-
an. Andaðu að þér, hví-
líkur ilmur. —■ Hvað
skyldi vera í húsi, sem
ilmar eins?
Húsam.: Vatn, sem
kemur í flöskum, og ef
tappinn er tekinn úr
berst anganin um alla
stofuna.
Hagam.: Heyr undur
mikil.
Húsam,: Já, og ef menn
hella nokkrum dropum í
fötin sín ilma þau langa
lengi.
Hagam.: Jæja, en líttu
á tunglið. Hvað hefurðu í
húsinu þínu svo fagurt
og glæsilegt?
Húsam.: Ost.
Hagam.: Heyrðu nú, þú
ætlar þó ekki að reyna
að telja mér trú um að
ostur standist samanburð
við tunglið?
Húsam.: Hann er ætur,
og meira að segja lost-
ætur.
Hagam.: Það er víst
bezt, að hver uni við
sitt. Ég í haganum mín-
þínum. Farðu heim heill-
in, og haltu þar kyrru
um og þú í húskofanum
fyrir, þar er þinn heim-
ur.
Húsam.: Já, það geri
ég, og það þegar í stað,
og vertu sæl.
Hagam.: Já, vertu sæl,
En ég ætla að una í hag-
anum mínum alla mína
daga, hér er svo margt
fagurt á að horfa.
Orðsending
Því miður gat Óska-
stundin ekki komið út
síðast vegna veikinda
ritstjórans, þess vegna
hefur dregizt að birta úr-
,?litin í skriftarsamkeppn-
inni, en þau munu
koma í næsta blaði. Við
þökkum öllum sem hafa
sent sýnishom af skrift
sinni í þessa keppni.
SKRÍTLUR
Móðir: Ég er mjög óá-
nægð með vitnisburðinn,
sem þú færð í skólanum,
Jón minn.
Jón: Þetta hélt ég
alltaf og ég sagði það
líka við kennarann, en ég
gat ómögidega fengið
hann til að breyta hon-
.um.
20) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 3. maí 1958
ISLENZK TUNGA
Framhald af 7. síðu
um (ítölskum), t.d. molto
vivace mjög fjörlega, prestiss-
inio mjög hratt. Vitanlega er
mögulegt að þýða slík orð á
íslenzku, enda hefur það
stundum verið gert, en þá
verður sá vandi óleystur
hvernig á að tákna hinn fín-
gerðari merkingarmun orð-
anna, því að stundum yrði að
þýða fleiri en eitt þessara
orða með sama íslenzka orði.
En meðal þess flokks ítalskra
tónlistarorða sem táknar ann-
en að hraða eru orð eins og
piano veikt, í hástigi pian-
issimo; forte kröftulega, í há-
stigi fortissimo.
Ekki skal því neitað að
venjulega er æskilegast að
geta notað íslenzk orð um
þá erlendu hluti og hugtök
sem berast að okkur, en þessi
ítölsku tónlistarorð eru
miklu fremur tákn til að
sýna ýmis blæbrigði tónlist-
ar en þau séu notuð sem
tökuorð í venjulegum skiln-
ingi. Þau eru sem sé að sínu
leyti eins og táknmál metra-
kerfisins, en þar hafa mistek-
izt allar tilraunir að festa
mæliorðakerfi af íslenzkum
uppruna (stika = metri, röst
= kílómetri, o.fl.), ogtáknmál
metrakerfisins er allt útlent
og alþjóðlegt; sentímetri er
rétt að rita svo, en stutt
táknun þess orðs er samt cm
(ekki sm.), isem er ekki
skammstöfun í venjulegum
skilningi, heldur fremur al-
þjóðlegt táknmál, enda er
venjulega ekki settur punktur
á eftir þessum skammstöfun-
um eða táknunum metrakerf-
isins.
Þá eru ýmsir titlar sem
tákna nám og próf, einkum
við háskóla. Um þá gildir
svipað og um tónlistarorðin,
að þetta eru orð úr alþjóð-
legu kerfi, flest af latneskum
uppruna. Eitt hið algengasta
þeirra er stúdent, sem merkir
ekki annað en nemandi. Orð-
ið kandídat merkir venjulega
mann sem er brautskráður úr
háskóla. Síðan eru skamm-
stafanir þessara orða settar
framan við fræðigreinarheitin,
sem einnig eru skammstöfuð,
en þá er skammstöfunin stud.
venjulega látin merkja studi-
osus = nemandi. T.d. merkir
stud. theol. (studiosus theo-
logie) = háskólanemi í guð-
fræði,en cand. theol. = braut-
skráður guðfræðingur, því að
theología = guðfræði. Cand.
med. er maður brautskráður
úr læknadeild, stud. jur. —
lögfræðinemi, en cand. jur =
brautskráður lögfræðingur.
Magister er kennari, meistari,
kemur einnig fyrir stytting-
unum mag. art. og cand. mag.,
sem hvorar tveggja merkja
svipuð próf, þó að stigsmun-
ur sé þeirrra nokkur við
flesta háskóla. Miklu fleiri
námstitla mætti telja, en hér
verður staðar numið. Embætt-
isheiti háskólakennara, lektör,
hjá okkur æðsta lærdóms-
frama manns við háskóla) og
rektor (skólastjóri), eru öll
latnesks uppruna, og er eng-
in ástæða til að amast við
þeim; þau hafa unnið sér
þegnrétt í tungunni. —. Hins
vegar er ágætt að eiga orð
eins og háskólakennari, af inn-
lendum uppruna, og geta
gripið til þess í viðlögum.
Aíli Sandgerðisbáta
Framhald af 12. síðu.
arnir geta ekki flutt nema 3
tonn af salti, en saltið verður að
sækja til Reykjavíkur.
. Vegamálastjóri hefur verið
beðinn um undanþágu meðan á
aflahrotunni stendur en þeirri
málaleitun verið neitað. Hefur
þetta valdið erfiðleikum í sam-
bandi við hagnýtingu aflans og
■er almenn óánægja hér út af
þessum undirtektum vegamála-
stjóra. Þess má getá að vegurinn
er þurr eins og stendur og ætti
því ekki að verða fyrir skemmd-
um þótt lagður yrði á hann
meiri þungi en 8 tonn.
1. maí á Siglufirði
Framhald af ,12. síðu.
maður Þróttar. Karlakórinn Vís-
ir söng undir stjórn Páls Er-
lendssonar, Söngfélag Siglufjarð-
ar söng undir stjóm Sigursveins
D. Kristinssonar og Lúðrasveit
Siglufjarðar lék undir stjórn Sjg-
ursveins.
Kvikmyndasýningar voru kl. .5
og 9. Ávarp 1. maí nefndar
var borið um bæinn og seld voru
merki dagsins. Veður . var me&
Stal 12 þús. kr
af félaga sínum
Sl. þriðjudag stal maður 12
þúsund krónum úr hótelherbergi
hér í bænum. Átti kuimingi hans
peningana og höfðu þeir setið
saman að sumbli um daginn.
Tildrög þessa atburðar voru
þau, að um daginn höfðu tveir
piltar komið tH bæjarins af
vetrarvertíð í Vestmannaeyjum.
Var annar þeirra norðan af
landi og leigði ,sá sér herbergi
á hóteli. Hafði hann meðferðis
um 12 þúsund krónur í pening-
um og stakk hann þeirn undir
koddann sinn.
Þeir félagar fóru síðan út og
hitti Norðlendingurinn þá kunn-
ingja sinn að norðan. Náðu þeir
í vín og fóru síðan allir þrír
upp á herbergi Norðlendingsins
og settust að drykkju. Um kvöld-
ið fóru þeir út og á dansleik, en
þar urðu þeir viðskila. Þegar
Norðlendingurinn kom heim í
herbergi sitt voru peningarnir
horfnir og kærði hann þegar
þjófnaðinn til lögreglunnar.
Kom það brátt í Ijós, að það
var kunningi hans að norðan, er
hafði tekið peningana. Var hann
búinn að eyða nokkru af fénu,
er hann náðist, en hefur nú
staðið skil á allri fjárhæðinni.
1. maí á Akureyri
Jakobs Tryggvasonar. Lúðra-
sveit lék í fundarbyrjun og milli
atriða.
Síðdegis ■ var barnaskemmtun
og dansleikur um kvöldið í Al-
þýðuhúsinu.
Erlend tíðindi
Framhald af 6. síðu.
menn til dauða úr beinkrabba
og hvítblæði. Sagði hann að
Teller og samstarfsmenn hans
í Kjarnorkunefnd Bandaríkj-
anna reyndu eftir megni að
stinga staðreyndum um hætt-
una af tilraunasprengingum
undir stól og hræða aðra vís-
indamenn frá því að skýra al-
menningi frá þeim. Pauling,
sem er lífeðlisfræðingur, telst
svo til að um milljón manna
muni deyja tíu til fimmtán ár-
um um aldur fram úr hvít-
blæði og krabbameini af völd-
um helryks, sem stafar frá
kjarnorkusprengingum sem
þegar hafa átt sér stað.
essir vísindamenn og margir
aðrir hafa alls enga samúð
með föðurást Tellers á vetnis-
sprengjunni, þeir láta sér ann-
ara um mannanna böm. Dr. Al-
bert Schweitzer gerði ljósa grein
fyrir viðhorfi þeirra í þrem er-
indum, sem flutt voru í norska
útvarpið fyrir skömmu. Hann
ræddi þar um skaðvænleg á-
hrjf helryksins á erfðaeigin-
leika mannsins, líkamlega og
andlega, og sagði síðan: „Þeir
einir, sem aldrei hafa verið við-
staddir fæðingu vanskapaðs
barns, aldrei þurft að horfa
upp á áfallið sem móðir þess
verður fyrir og hlýða á kvein-
stafi hennar, geta dirfst . að
halda því fram að eins og mál-
um sé.nú háttað verði að sætta
sig við áhættuna, sem er. sam-
fara ■ því að halda. áfram .til-
raunum með kjamorkuvopn".
M.T.Ó.
►sent, prófessor, einnig orðinlbezta móti- hægur andv.a.ri; Þátt-
►ktor ,(sem venjulega merkirtaka ) hátíðahöldiinum yar .ágæt.