Þjóðviljinn - 01.06.1958, Blaðsíða 9

Sunnudagur 1. júui 1958 — ÞJÓÐVIUKíN — ;(S
Sigraði Fram í úrsíitaleik 2:1 (0:1)
Lið KR:
Heimir Guðjónsson, Heiðar,
Bjarni Felixson, Helgi, Hörður,
Helgi Jónsson, Ellert' Schram,
Gunnar Guðmannsson, Þórólfur
Beck, Sveinn Jónsson og Reynir
Þórðarson.
Lið Fram:
Geir Kristjánsson, Gunnar Le-
ósson, Guðmundur Guðm., Ragn-
ar J'óhannsson, Halldór Lúðvíks-
son, Hinrik, Dagbjartur, Guð-
mundur Óskarsson, Björgvin
Þegar 30 mín. voru af leik varð
Þórólfur Beck að yfirgefa völlinn
og í hans stað kom Óskar Sigurðs-
son. Á 38. mín gera KR-ingar á-
hlaup þar sem knötturinn g%ngur
mann frá manni og endar með
skoti sem Guðmundur Guð-
mundsson bjargar á línu og
Framarar snúast til sóknar sem
endar með því að B^örgvin.skor-
ar með sk'alla svo aö segja inni í
marki.

inn innfyrir og í það síðar er það
Óskar sem á aðeins Geir eftir.
Nokkru fyrir leikslok kemur
nokkuð sama fyrir markmann
KR er Dagbjartur er kominn inn-
fyrir og Heimir lokar með því að
fara á móti honum.
Bezti maður í öftustu vörn var
Hörður Felixson. Garðars hefur
verið getið. En í framlínunni voru
Gunnar og Sveinn beztir.
í liði Fram voru þeir Guð-
mundur Guðmundsson og Hall-
dór Lúðviksson beztir í öftustu
vörninni, en þó var leikur þeirra
alltof stórkarlalegur. Dagbjartur
ógnaði nokkuð með hraða sínum,
og Björgvin barðist meir en hann
á vanda til. Guðmundur Óskai's-
son var langbezti maður framlín-
unnar og hefur fengið meiri kraft
en hann hefur átt áður.
Hvorugt liðið sýndi það sem
það kann og þó sérstaklega Fram
sem var allt of stórbrotið í leik
sínum, í stað þess að taka upp
stuttan og hreyfanlegan leik.
Veður var hið allra ákjósanleg-
asta og áhorfendur margir. .
Dómar.i vi}r Ingi. Ej^vinds og
slapp aiísæmilégá frá leiknúm.
Andfés Bergmann afhe.nti sig-
uivegurunum verðlaun" áð leik
lokknum.
Það væri gaman að vita hve-
nær þessi athöfn fer fram með
þeim menningarbrag sem ætlazt
verður til. Til að sjá er þetta eins
og iðandi kös þar sem hvorki
ræðumaður eða leikmenn sjást,
því áhorfendur hafa hópazt í
kringum þá eins og mý á mykju-
skán, og gerir þetta augnablik
leiðinlegt og ósmekklegt. En
svona hefur þetta verið i 20—30
ár og það vriðast allir ánægðir
með það og því.þá ekki að halda
ómenningunni áfram!
Grunnkaupshækkunin

Framhald af 1. síðu.
Slánaðarkanp karla, sem
unnið hafa 4 ár eða lengur í
verksmiðjum hækkar, samkv.
samningi Iðju í Reykjavík, úr
kr. 4118.00 í 4323.00, eða um
kr. 205.00.
Mánaðarkaup kvenna eftir 1
árs sfcarf liældiar samkv. sahin-
ingi Iðju úr kr. 2866.00 í kr.
3050.15 á mánuði (6.43%), eða
lun kr. 184.15.
Allir eru þessir útreikningar
miðaðir við samninga félaganna
eins og þeir voru í gær, en öil
þau félog sem <hér voru nefnd
hafa sagt upp samningum sín-
um frá og með deginum í dag
eins og greint er frá á öðrum
stað í blaðinu.
Vísitöluuppbófc fyrirfram
Eins og áður er sagt eí til-
gangur þessarar grunnkaups-
hækkunar að bæta fólki fyrir-
fram hbkkurn hluta þeirra
verðhækkana sem framundan
era. Er grannkaupshækkúnin
talin jafngilda 9 vísitölustigum,
og mun því næsta 9 -stiga
hækkun ekki hafa áhrif á
kaupgjaldsvísitöluna. Hún mun
haldast óbreytt 183 stig þar
til framfærsluvísitalan hefur
hækkað um meira en 9 stig.
í>á kemur vísitölukerfið aftur
til framkvæmda, og þær upp-
bætur sem þá koma reiknast
að sjálfsögðu af grannkaup-
inu öllu.
Mjólk hækltar
1 lögunum er gert ráð fyrir
að sjómenn og bændur fái til-
svarandi uppbót. Mun hækkun-
in til sjómanna framkvæmá
með breytingum á fiskverði,
sem hlutur er reiknaður af, eií
hækkunin til bænda verður
framkvæmd með því að hækka
mjólkurverðið. Framleiðsluráð
landbúnaðarins skýi'ði Þjóðvilj-
anum svo frá í gær að enn
væri ekki ákveðið hversu mikil
mjólkurverðhækkunin yrði né
hvenær hún kæmi til fram-
kvæmda.
Leikflokkuriun
Framhald af 1. síðu-
Priestleys ,,Óvænt heimsókn".
Iiún er nú fastráðin aðalleik-
kona hjá Folketeatret og nýtur
mikils álits. Birgitte Federspiel
er gift Freddy Koch, sem einn-
ig kemur með léikflokknum
hingað í dag. Hann hefur starf-
’áð lferigi hjá"FöIketeatret og er
meðal þeirra leikara þess sem
oftast hafa komið þar fram. .
Af Öðrum leikendum má
nefna Knud Heglund/sém úniú
ið hefur við FolkfLtéaú'et únl 45,^1
ára skeið, bæði sem íeikari og
leiksviðsstjóri. Véra Gebuhr fór
beint úr leikskóla Konunglega
leikhússins til Folketeatret, þar
sem hún hefur. einkum farið
með skapgerðarhlutverk. Birthe
Backhausen var þallettdansari
en hætti við dansinn 1949 og
hefur gefið sig að leiklist síðan.
Leikstjóri er Björn Watt Bool-
sen og er hann meðal hinna
eftirsóttustu af yngri leikstjór-
um Dana.

Reykjavikurmeistarar í knattspyrnu 1958.
Árnason, Carl Bergmann og Skúli
Nilsen.i
Dómari var Ingi Eyvinds.-
Mörkin skoruðu fyrir KR:
Gunnar Guðmannsson (víti), og
Ellert Schram, en fyrir Fram:
Björgvín Árnason.
Úrslitaleikur þessi fer yfir i
söguna án þess að geta talizt
mikill leikur knattspyrnunlega
séð. Eigi að siður verður ekki
annað sagt en að leikurinn hafi
verið spennandi frá upphafi til
enda, því að satt að segja voru úr-
slitin óviss allt tilsíðustu stundar.
Til að byrja með var sem Fram
hefði leikinn meir á sínu valdi og
lá þó heldur á KR-ingum, án þess
þó að þeir gætu skapað sér tæki-
færi sem vóru hættuleg. Það var
meiri kraftur í Frömurunum þó
þeim tækist ekki að ná þeim sam-
leik sem maður hefði getað von-
azt eftir. KR-ingar gerðu einnig
áhlaup við og við, og voru sum-f
þeirra laglega framkvæmd. Sér-
staklega tókst þeim Gunnari
Guðmannssyni og Ellert að ná
vel sapian og' raunar spannst
oft nokkuð skemmtilegur sam-
leikur j kringum Gunnar Guð-
mannsspn, sem ruglaði vörn Fram
allmjög'. Annars var alltof mikið
um háair spyrmir og tilgangslaus-
ar hjá svo leiknum mönnum sem
þarna voru að leik, Undantelcning
var þó.i Garðar Árnason úr KR
sem gefði mikið. að því að halda
Jcnettinúm niðri og leita næstu
manna og fá samleikinn þannig
til þess að renna áfram. Þetta á
Gunnar Guðmannsson líka til
ieins og fyrr segir. Ragnar Jó-
hannssón gerir og nokkuð að
þessu. Háar spyrnur skapa alltaf
baráttu og gefa tilefni til hörku.
Það fór líka svo að leikurinn
varð harður, og áttu Framarar
þar fremur forystu en til þess
eiga leiknir menn ekki að taka,
það er ævinlega til skaða fyrir
•/þann sem það reynir.
Og þannig lauk fyrri hálfleik;
ekki ósanngjörn úrslit eftir gangi
leiksins.
í síðari hálfleik sóttu KR-ingar
sig mikið og nú tóku þeir leikiim
meir í sínar hendur og áttu oft
harða atlögu að vörn Fram, sem
Framarar svöruðu raunar með
sókn við og við en það var engin
festa í henni og aldrei nein hætta.
Á 10. mín. er dæmd vítaspyrna á
Fram fyrir gróft bragð á vítateig
Skáldapáttur
Ritstjóri: Sveiribyöm Beinteinsson.
Gunnar Guðmannsson
tekur við verðlaunabikarnum
og skoraði Gunnar Guðmannsson
örugglega úr því með innanfótar-
spyrnu rétt út við stöng.
Aðeins 10 mín. síðar sendir
Reynir Þórðarson knöttinn vel
fyrir og þá er það Ellert Schram
sem skorar með hnitmiðuðum
skalla alveg út við stöng sem
markmaður gerði ekki tilraun til
að verja.
Fram tekst ekki að rétta sinn
hlut, og í tvö skipti verður Geir
í markinu að hlaupa út til að
loka; tókst það vel í bæði skiptin
en í fyrra skiptið er Gunnar kom
1 síðasta þætti var reynt
að rekja í fáum orðum sögu
skáldúkapar og bókmennta á
íslandi. Við sjáum það af
þessari sögu að hnignun orð-
listar fylgir á eftir þegar
slakar á viðnámsþrótti þjóð-
arinnar. Afnámi heiðinna siða
fylgir hnignun í skáldlist, og
það hrun sem verður í sjálf-
stæði þjóðarinnar á 13. öld
og aftur á 16. öld, það leiðir
til kröfuminni bókmennta.
Spilling máls kemur löngu
síðar, þegar hin erlendu á-
hrif eru búin að grafa í sund-
ur kjarna innlendrar menn-
ingar. En alltaf hélzt þó
nokkurt samband við forna
menningu, einkum í rimum
og vísnagerð.
Alla nítjándu öld var bar-
izt við að eyða áhrifum þess-
ara þjóðkvæða og glata þeim
söng er þeim fylgdi. Gallar
rímna lágu í augum uppi en
kostir þeirra voru memita-
mönnum og hálfmenntuðu
fólki duldir. Meðan öll alþýða
kunni skil á þessum grófa og
fornlega kveðs'kap, var henni
tiltækur mikill auður í máli
og hugmyndum. Alþýðulist er
sjaldan fáguð en hún er ein-
att sterk í einfaldleik sinum.
Alþýðumálið hélt hreinum
hljómi og rökréttu orðavali,
þótt embættismenn og verzl-
unarlið notaði bjagað mál
og Ijótt.
Það voru fyrst og fremst
íslenzk þjóðkvæði; rímur og
vísur, sem héldu málinu við,
án þeirra hefði glatazt kunn-
átta og vilji til að lesa forn-
ar sögur og forn kvæði.
En lærðir menn 19. aldar
fluttu þann boðskap að þessi
alþýðukveðskapur væri ljótur
. og vondur; menn ættu að
ástunda fornar menntir og
nema nýja háttu í skáld-
skap, eftir erlendum fyrir-
myndum, Þessir menn höfðu
mörg sannindi að mæla, en
hitt gleymdist þeim að al-
þýðukveðskapurinn var beint
framhald fornrar skáldlistar.
Það voru rímur og lausavisur
sem tengdu saman fornt og
nýtt. Málfræðingar og rit-
snillingar gátu sótt sér kraft
og kyngi í mál almennings,
vegna þess að þar var órof-
ið samband við fortíðina.
Loks tókst að mestu að
útrýma rímunni úr íslenzkri
alþýðumenningu, og um leið
dró úr áhrifamætti stökunnar.
Ekki þótti ástæða til að
fella þennan meginþátt þjóð-
legrar menningar inní fræðslu-
kerfi skólanna, en þar hefði
þó verið tækifæri til að varð-
veita orðlist þjóðarinnar. ísl-
lenzkt mál er í aðalatriðum
byggt upp á mjög eiúkenni-
legan hátt, það er reist á rök-
vísi ogljóðrænni mýkt í sam-
einingu og sennilega meir
byggt á framburði eða talmáli
en flestar aðrar þjóðtungur.
Ef við hættum að miða mál
okkar við eðli og lögmál ljóðs-
ins, þá þurrkast hin eiginlega
íslenzka út, en í etaðinn kem-
ur annað mál með allt öðrum
blæ. Eg veit ekki þvort ís-
lenzkan dugar verr til dag-
legrar notkunar þótt húu
glati ljóðeðli sínu, en hún
verður þá ekki lengur skálda-
mál eða orðlist. Það ætti eng-
um að dyljast að íslenzkan
er ein'kum núna að gjalda
þess hversu fór um alþýðu-
kveðskapinn á 19. öld og á
þessari öld. Flestir læra mál-
ið án þess að kynnast um
leið hinum traustari greinum
þess, flest ungt fólk er ó*
kunnugt íslenzkri Ijóðagerð,
og les ekki fornsögurnar. Svo
geta menn velt því fyrir sér
hvort mánaðarritin og blöðin
íslenzku séu betri málsskóli
en fornar sögur og þróttmik-
ill kveðskapur. Það er fyrst
og fi’emst hin yngsta kyn-
slóð sem geldur þess að foi’-
feður hennar glötuðu þjóð-
kvæðum o'kkar og týndu list
þeirra.
Þau skáld sem nú yrkja
íslenzk ljóð era í líkri aðstöðu
og Sigurður Breiðfjörð, þegar
hann orti í einmanaleik sín-
um á Grænlandi:
Á cg að lialda áfram lengur
eða hætta
milli Grænlands köldu kletta
kvæðin láta niður detta?
Eþda þótt íslenzk skáld
séu nú illa sett milli • kaldra
kletta, þá er ekki enn von-
laust um íslenzka ljóðlist, það
er langt frá því.
En hvar era ungu skáldiit
á íslandi stödd þessa dagana
og hvert er hlutverk þeirra?
1 næstu þáttum verður leit-
að svars við þessari spurn-
ingu. j