Þjóðviljinn - 06.08.1958, Blaðsíða 6

6)' — ÞJÓÐVIUINN — Miðvikudagur 6. ágúst 1958
IOÐVIUIN
ÖtBefandl. tíameininKarflokKur alÞýCfu — Sósíallstaflokkurlnn. — Ritstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjórl: Jón
Bjarnason. - Biaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfásson,
ívar H. Jónsson. Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurður V.
■Pri?sþiófsson. - Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn. af-
greiðsla, auglýsingar, prentsmlðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5
linur) — Áskriftarverð kr. 30 á mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
arsstaðai - Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmiðja ÞJóðviljans.
Atvimia ©g austurviðskipti
F»egar áróður íhaldsblaðanna
*■ um ógnarástandið á íslandi
glymur hæst, er ætlazt til að
í þeim gauragangi gleymist at-
hyglisverð staðreynd: Að und-
.anfarin ár 02 enn er nóg vinna
handa öllum vinnufærum ís-
iendingum, og meira en það: Á
íslandi er vinna handa þúsund-
um útlendinga. Af þeirri stað-
reynd sést að það er ekki her-
stöðvavinnan sem hér hefur
nein úrslitaáhrif. Hér á landi
er nóg að starfa handa öllum
íslendingum.
¥^essi staðreynd er ekki sízt at-
hyglisverð nú þegar hvert
rikið eftir annað er að sogast
í kreppuástand og atvinnu-
leysi. Hvar sem er á Vestur-
iöndum er vandamál atvinnu-
leysisins að verða sífellt
þyngra og umsvifameira í efna-
liagslífi og stjórnmálum. Al-
kunnugt er að þó nokkrir ís-
lendingar hafa á undanfömum
árum tekið svo mikið mark á
dýrðarsöng íhaldsins um
Bandaríkin og ófrelsið á ís-
landi, að þeir hafa flutt vestur
um haf. Nú þegar er kreppa og
milljónaatvinnúleysi skollið
yfir Bandaríkin, sæluríki í-
haldsins, og áhrifa hennar gæt-
ir æ meira í öðrum auðvalds-
löndum,
'E’nginn skyldi ætla að ís-
^ ienzkt efnahagslíf sé ó-
næmt fyrir kreppu, fremur en
efnahagslíf annarra auðvalds-
þjóðfélaga. En sterkur þáttur
þess atvinnulífs sem hér er
nú eru hinir miklu markaðir
íslendinga í Austur-Evrópu,
einmitt þeirra vegna hefur á-
hrifa kreppunnar síður gætt
hér á landi, einmitt þeirra
vegna hefur tekizt að halda
nægri atvinnu. Sífelldum á-
róðri íhaldsins gegn viðskipt-
unum við sósíalistísku löndin
og staðföst ætlun Sjálfstaeðis-
flokksins að eyðileggja þau,
fái hann færi á, er því hættu-
•legt tilræði gegn íslenzku at-
vinnuiífi. Oftsæki íhaldsins í
því máli er fordæmt af fjölda
manna sem annars fylgir Sjáif-
stæðisflokkhum að málum og
mun sízt líklegt til þess að
auka traust á forustu hans né
efla valdaáform íhaldsins.
„Þa8 sem helzt hann varast mm
varl bá a8 koma
Ábenáíng til íorstjóra Grænmetlsverzlunar landbúnaóarins
I þjónustu atvinnurekenda
Okrif Alþýðublaðsins og Morg-
unblaðsins um kjaramál
Dagsbrúnarverkamanna hafa
að undanförnu verið með
næsta furðulegum hætti. Al-
þýðublaðið hefur haft fomst-
una í árásunum á félagið og
flutt hverja ásökunina á það
eftir aðra um að það héldi að
sér höndum og gerði ekkert
tiL þess að hækka kaup eða
bæta kjör meðlima sinna.
Morgunblaðið hefur svo prent-
að óhróðurinn upp úr Alþýðu-
blaðinu óg gert ásakanir þess
að sínum. Þannig hefur Al-
þýðublaðið .haft það skemmti-
lega hlutverk eða liitt þó held-
ur að mata málgagn atvinnu-
rekendaflokksins á níði og rógi
um samtök verkamanna.
¥»essi árásarskrif Alþýðu-
* blaðsins eru furðuleg af
tveimur ástæðum. f fyrsta lagi
eru þau byggð á fölskum for-
sendum. Dagsbrún hefur síður
en svo haldið að sér höndum,
þvert á móti hefur félagið í
margar vikur átt í viðræðum
við atvinnui'ekendur um nauð-
synlegar breytingar á gildandi
samningum. Þessar viðræður
hafa ekki aðeins snúizt um al-
menna kauphækkun sem verka-
mönnum er nú mikil nauðsyn,
heldur jafnframt um margvís-
legar lagfæringar og breyting-
ar á vinnuaðstöðu og kjörum
þeirra fjölmörgu starfshópa
sem Dagsbrún er samningsaðili
fyrir. Það er ekki sök Dags-
brúnar eða forustu hennar að
þessar viðræður hafa enn ekki
borið jákvæðan árangur, held-
ur hefur í því efni staðið á at-
vinnurekendum, sem ekki hafa
enn fengizt til að ganga inn á
samninga sem eru viðhlítandi
fyrir Dagsbrúnarmenn.
¥ öðru lagi verður því ekki
um kennt að árásirnar
stafi af ókunnugleika á mála-
vöxtum. Þeir sem fyrir þeim
standa vita ofur vel um samn-
ingaviðræður Dagsbrúnar og
atvinnurekenda og á hverju
stendur. Níðskrifin verða því
ekki til af bjálfaskap eða van-
þekkingu skriffinna Alþýðu-®"
blaðsins og Morgunblaðsins
heldur vir'ðist auðsætt að til
þeirra sé gripið í alveg ákveðn-
um tilgangi. Og sá tilgangur
getur ekki verið nema einn.
Kröfurnar um að Dagsbrún
semji tafarlaust eru byggðar á
þeirri ósk að Dagsbrúnarmenn
láti atvinnurekendur skammta
sér úr hnefa en knýi ekki á
um þá samninga sem félagið
og meðlimir þess þurfa nú á
að halda en atvinnurekendur
hafa ekki enn fengizt til að
ganga að. Alþýðublaðið, sem
a.m.k. öðru hvoru telur sig
þó stuðningsblað verkalýðs-
samtakanna, er því hér í held-
ur óskemmtilegu hlutverki,
hvað sem segja má um afstöðu
Morgunblaðsins.
l^að liggur í augum uppi, að
* það sem ræður rógskrifun-
Forstjóri Grænmetisverzl-
unar landbúnaðarins, hr. Jó-
hann Jónasson frá Öxney,
birtir í Tímanum á laugar-
daginn langa ritgerð er hann
nefnir „Kartöflur og bjpða-
mennska". Er í grein þess-
ari vikið á heldur lítið vin-
samlegan hátt að skrifum
þeirra blaða sem hafa leyft
sér að gagnrýna starfshætti
Grænmetisverzlunar land-
búnaðarins. Að öðru leyti er
greinin varnarskrif af hálfu
forstjórans fyrir stjórn lians
og ráðsmennsku á fyirtæk-
inu.
Hér skal ekki farið ítar-
lega út í þessi varnarskrif
Jóhanns frá Öxney, en eitt
atriði í grein hans er þess
eðlis að nauðsynlegt er að
vekja athygli hans sjálfs á
haldleysi þess, og á það þós>
að sanna að vel hafi verið
á málum haldið af Grænmet-
isverzlun landbúnaðarins og
er eitt helzta afsökunaratriði't
ritsmíðarinnar.
Forstjórinn segir að sér
ha.fi verið „Ijóst um miðjan
febrúarmánuð í vetur að ís-
lenzkar kartöflur myndu
þrjóta í marz og yrði þá að
flytja inn nokkurt magn til
að anna eftirspurninni‘f.
í greininni eru síðan
raktir þeir erfiðleikar sem
verið hafi á því að fá flutt-
ar kartöflur til landsins í
tæka tíð og eiga þær skýr-
ingar vafalaust að duga til
þess að sanna lesendum að
ekki hafi kartöfluskorturinn
verið forstjóranum eða öðr-
um forustumönnum þessara
mála að kenna.
En það sem helzt liann
varast vann varð þó að
koma yfir hann, stendur þar,
Þetta sannast nú heldur ó-
þrymilega á Grænmetisverzl-
unarforstjóranum, Jóhanni
Jónassyni frá Öxney. Hon-
um virðist sjást gjörsam-
lega yfir þá staðreynd, að
það sem hann ætlar að
sanna afsannar hann. Hann
upplýsir sjálfur að kart-
öfluskorturinn í vetur og
vor hafi stafað af fyrir-
liyggjuleysi hans sem for-
stjóra Grænmetisverzlunar
um um Dagsbrún er óvild að-
standenda AlþýðuTrlaðsins og
Morgunblaðsins í garð stjórn-
ar og forustumanna félagsins
Til þess að ná sér niðri á
þeirri traustu forustu sem þetta
langstærsta og öfiugasta verka-
iýðsfélag landsins hefur valið
sér, skirrast þessi blöð ekki
við að ganga beinlínis erinda
atvinnurekenda meðan samn-
ingar standa yfir. Krafan um
að Dagsbrún semji án tafar er
krafa um að látið verði að
vilja atvinnurekenda en hags-
munir verkamanna móti ekki
samningana. Þeir sem þessuni
skrifum ráða eru því sízt af
öllu að hugsa um hag verka-
manna. Þeir eru þvert á móti
í beinni þjónustu atvinnurek-
enda á viðkvæmu augnabiiki
í mikilsverðum samningavið-
ræðum.
landbúnaðarins.
Verzlunarfyrirtæki, sem
á að sjá landsmönnum fyr-
ir jafn nauðsynlegri og al-
mennri neyzluvöru og kart-
öflum þarf að vakna til vit-
undar um vörumagn og
vöruþörf langtum fyrr en
forstjórinn viðurkennir nú
um sjálfan sig. Fyrirhyggju
samur forstjóri hefði áreið-
anlega vitað það fyrr en
um miðjan febrúar í vetur
að kartöflur myndu þrjóta
í næsta mánuði og gert við-
eigandi ráðstafanir í tíma
til öflunar þessara mat-
. væla. Þessa fyrirhyggju
virðist Jóhann Jónasson
hafa skort og hafa menn
fyrir því hans eigin orð.
Hitt er svo annað mál, að
Jóhami Jónasson virðist
skorta allan skilning á þvíp
að þessi svefn hans og
skortur á nauðsynlegri fyr-
irhyggju sé í mótsögn við
skyldur hans sem forstjóra
Grænmetisvgrzlunar land-
búnaðarins.
Vonandi í'ankar nú for-
stjórinn við sér, þegar
honum er á þetta bent. Og
væntanlega. kemur það ekki
fyrir í annað sinn að hann
láti það dragast fram á út-
mánuði að gera sér grein
fyrir kartöflumagninu I i
landinu og hvaða ráðstaf-
anir þarf að gera til þess
að landsmenn standi ekki
uppi kartöflulausir.
Ef sú yrði reynslan er
tilgangi þessa greinarkorns
náð.
Neytandi.

Löng ferðalög bæta ekki
útlit fatanna
Þessvegna er nauðsynlegt í ferðalögum að
nota skyrtu, sem stöðugt helzt sem ný — og
klæðir vel. Þannig skyrta, sem hleypur ekki
við þvott Oh er litarekta, með þægilegu sniði
og nýtízku flibba, ber hið þekkta vörumerki
Aðeins JOSS SKYRTUR
eru með hinum sísléttu
CENTROFORM flibbum,
sem ekki breyta sér
jafnvel við endurtekna
þvotta ■ — —
>¥V
Skyrtur til nota við öll tækifæri.
Útflytjendur:
CENTROTEX - PRAGUE - CZECHOSLOVAKIA
Umboð:
Björn Kristjánsson,
P.O.B. 713, Reykjavík. Sími 10210
Nauðimgareppboð
sem auglýst var í 31., 32. og 33. tbl. Lögbirtinga-
blaðsins 1958, á húseigninni Hvammi við Breið-
holtsveg, hér í bænum, talin eign Hjalta Stefáns-
sonar o. fl. fer fram, eftir kröfu Agústs Fjeldsted
hrl., á eigninni sjálfri föstudagimi 8. ágúst 1958
kl. 3,30 síðd.
Borgarfógetínn í Reykjavík .
Miðvikudagur 6. ágúst 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
íslenzka þingmannasendi-
nefndin, sem á dögunum
heimsótti Ráðstjórnarríkin í
boði þings þeirra, dvaldi sem
kunnugt er í þrjá daga í Ríga
höfuðborg Lettneska lýðveld-
isins og sá sig um þar og
í nágrenninu.
Léttur blær yfir leikjum
manna og skemmtan
Ég hef orðið þess var, að
nokkrir óvenju þröngsýnir
menn telja það m j'g miður
farið, að í því landi skyldi
vera komið við í opinberri
'heimsóknarför.Virðist mér þeir
telja þjóð þá er land þetta
byggir vera svo einstaklega
kúgaða og kramda, að sjálf-
sagt sé 'hverjum siðuðum
manni að sneíða hjá garði
hennar í samúðarskyni við
eymd hennar og niðurlægingu.
Það er hvort um sig, að ég
tel mér lítinn feng að farar-
leiðsögn þeirra, sem telja
bezt fara á því að þiggja
heimboð og fara svo hvergi,
enda fannst mér einkar á-
næg.julegt að dvelja í Lett-
landi. Auðvitað er mér ljóst
að svo stutt dvöl sem þessi
gefur engar upplýsingar um
aðbúð eða hugsunarhátt nema
fárra einstaklinga og sízt svo
tæmandi sé. En þær hugmynd-
ir hef ég fengið eftir hin
stuttu kynni af þjóð þessari,
að Lettar eéu einstaklega
elskulegt fólk, bjartsýnt á
tilveruna og á öruggri fram-
farabraut, og svo eru þeir
gestrisnir að þá er unun heim
að sækja.
í hinni þokkalegu borg við
ósa Dvínu og nágrenni hennar
á ströndum Ríga-flóans var
æríð margt sem dró að sér
athygli forvitinna ferðalanga
og leiðsögumenn okkar þar-
lendir voru óþreytandi í að
veita okkur þær upplýsingar
sem um var beðið og raunar
margfalt meiri.
Hvar sem komið var, hvort
heldur var á baðströnd, stúd-
entahátíð, íþróttakappleiki eða
i leikhús virtist léttur og að-
laðandi blær yfir leikjum
manna og skemmtan.
Þótt margt væri skoðað,
þá var för okkar einkum til
þess gerð á þessar slóðir að
kynnast að einhverju fisk-
veiðum og fiskvinnslu þar
eystra, því þótt við íslending-
ar séum, svo sem maklegt er,
stoltir af því, að hver ein-
stakur fiskimaður okkar skil-
ar að meðaltali margfalt
meixú afla úr sjó en fiskimenn
erlendra þjóða, þá getum við
margt lært af öðrum um fisk-
veiðai', 0g hljótum óhjákvæmi-
Á útí-hátíð stúdenta frá ELstlandi, Lettlandi, Litliaugalandi, Úkraínu o.g Hvita-Rússlandi, sem
að þessu sinni var haklin í Ríga. — Á myndinni sést Lettlandsforseti (með sólgleraugu og
hviítan hatt) meðal Islendinganna.
Karl Guðjónsson:
Lettar eru elskulegt
iólk á íramíarabraut
Frá heimsókn þingmannanefndarinnar í Ráðsfjórnarríkin.
lega að dragast aftur úr, ef
við vanrækjum að gefa gaum
að reynslu annarra.
I þessu greinarkomi þykir
mér því hlíða að segja örlítið
frá því sem við urðum á-
skynja í þessu efni en láta
fremur aðra hluti eftir liggja.
Lettnesku fiskveiðaraar hafa
aukizt nijög á síðustu áruin
Með því að flest það er
vai’ðar fiskveiðar hljótum við
Islendingar sjálfrátt eða ó-
sjálfrátt að bera saman við
okkur sjálfa, er vert að hafa
það fyrst í hyggju, að Lett-
land er 67 þús. ferkm. að
stærð eða um það bil tveir
þriðjungar af stærð íslands.
Hins vegar eru íbúar þess
nimlega. tvær milljónir tals-
ins eða tólf sinnum fleiri en
íslendingar. Aðalatvinnuveg-
urinn er enn landbúnaðui',
sem skapar 47% af þjóðar-
framleiðslunni, en iðnaðurinn
I fiskiðjuveri í Ríga. — Islendingarnir skoða. þarna vél er
lokar fiskdósunuro.
er stcðugt vaxandi og nálgast
nú landbúnaðinn að þjóðhags-
legu gildi. Fiskveiðarnar eru
taldar nema 6—7% af þjóð-
arframleiðslunni.
Allar fiskveiðarnar eru
reknar á samvinnugnmdvelli.
Samtals eru í landinu 19 fisk-
Fyrri hluti
veiðasamvinnufélög. — Ríkið
leggur þeim til skip og veið-
arfæri gegn ákveðinni leigu,
á sama hátt og til þessa hef-
ur tíðkast austur þar um vél-
ar til jarðyrkju og hverskonar
starfa á samyrkjubúum.
Nú er hins vegar að ganga
í gildi sú breyting í þessum
efnum að því er landbúnaðinn
varðar, að búin sjálf eru að
kaupa vélarnar af ríkinu. En
að því er til fiskveiðanna
tekur fer nú fram athugun
á því, hvort útgerðarsam-
vinnufélögin skuli gerast eig-
endur skipa sinna og tækja,
að því er okkur var tjáð, en
ákvarðanir um það hafa enn
ekki verið teknar.
Lettnesku fiskveiðarnar hafa
' aukizt mjög að undanföniu,
og eru þær nú taldar sjöfald-
ar við það sem var 1940.
Á síðasta ári námu þær
um 85 þúsundum tonna. Það
er að s.jálfsögðu ekki óskap-
lega mikið aflamagn miðað
við okkar fiskveiðar, því nærri
lætur að aflamagn Letta hafi
það ár verið fimmtungur af
íslenzka aflanum.
Fiskifloti Letta er nú 113
litlir togarar (flestir um 300
lestir), 11 móðurskip með
frystitækjum, um 400 vélbát-
ar fremur litlir miðað við þá
vélbáta er hér tíðkast og um
800 trillubátar flestir nokkru
stærri en við eigum að venj-
ast.
Veiðamar em stundaðar í
Ríga-flóa, á Eystrasalti og á
úthafinu.
Þessar heildar upplýsingar
fengum við hjá lettneskum
stjómarvöldum, en sá háttur
var víðast á hafður í för þess-
ari, að yfirvöld viðkomandi
borgar eða ríkis gerðu sendi-
nefndinni kost á að epyrjast
hreinlegt er að öllu gengið
verksmiðju þeesari, og þótt
miklar framfarir hafi orðið
hér heima, að því er varðar
hreinlæti við fiskverkun á
hinum síðari árum, þá var
koman á þennan stað mikil
áminning um það, að enn eig-
um við margt ólært í hrein-
læti og snyrtimennsku við
fiskverkun.
Þarna var annars verið að
fást við smáfisk úr Ríga-
flóa. Var hann fyrst þrædd-
ur á teina og síðan hengdur
upp á grindur, sem látnar
voru í viðarkynta reykofna í
svo sem þrjá stundarf jórð-
unga. Hitinn í þeirn vor 1250
á celsíus. Fiskur þessi var
svo lagður í dósir, löðraður
í tómatsósu eða olíu og þann-
ig búinn sendur á markað.
Fiskniðursuðan er talin tal-
in hafa tólffaldazt í landinu
frá því 1940 og nemur nú 48
milljónum dósa á ári, en það
er um tíundi hluti heildar-
aflans.
Þeir verz'a líka við slupi-
smíðastöðina í Stralsund
Við bryggjurnar rétt við
verksmiðju þessa lá fjöldi
hinna litlu togara, sem ýmist
eru notaðir til tog- eða rek-
netaveiða. Einn þeirra var al-
veg nýr og ekki farinn til
veiða. Þegar ég heyrði að
hann hafði verið emíðaður í
Stralsund í Austur-Þýzka-
landi bað ég um að fá að
skoða hann.
Þótt skipið sé gert eftir
annarri teikningu ogvafalaust
um sumt ólíkt þeim skipum
sem nú á næstunni taka að
koma til okkar Iands einmitt
frá sömu skipasmíðastöð, þá
fýsti mig að sjá handbragð
og frágang skipsins. Það var
líka mjög sviþaðrar stærðar
og þau 12 skip er við ex-um að
fá, máske þó litlu stærra eða
rösklega 300 tonn.
Mér leizt hið bezta á skip-
ið.
Það vakti athygli mína, að
aflvél þess er ekki nema 400
Eftír þessari teikningu byggja Austur-Þjóðverjar nú mikið
af slupxmi fyrir sovétþjóðirnar og þannig var hinn nýi lefct-
neski togari, sem frá segir hér í greininni.
fyrir um það er nefndarmenn
girntust að vita og gáfu auk
þess jTirlits-upplýsingar um
lífið í viðkomandi borg eða
landi í upphafi dvalarinnar á
staðnum.
Smáfískur úr Ríga-flóa. reykt-
ur og lagður í dósir
Það var laugardaginn 5.
júlí sem við komum til Ríga
og þann sama dag skoðuðum
við stórt fiskiðjuver við fiski-
skipahöfnina.
Áður en við gengum inn í
fiskverkunarstöð þessa voru
okkur fengnir hvítir sloppar
er við fórum í, og vii'ðist það
ekki tíðkast að menn gangi
um matvælabúr þetta öðruvísi
búnir en svo. Það vakti sér-
staka athygli okkar, hve
hestafla, en í okkar skipum
verður 800 hestafla aðalvél,
enda munum við vera ai’ra
þjóða kröfuharðastir um véla-
afl í fiskiskip.
Hið lettneska skip er ruk
aflvélar búið 100 hestrfla
vél með ,,gererator“ fyrir
togvindu og aðrar rafknú'nr
vindur og tveim litlum ljc ;a-
vélum. Þá er og í því lítill
gufuketill fyrir lifrarbræðsl-
una og upphitun skipsins.
Siglingatæki þess eru öll
hin sömu og hér tíðkast í þoim
fiskiskipum sem bezt eru bú-
in.
Vélar allar eru austur-
þýzkar og einnig stjórntæk'n,
nema radarinn og fisksjáin,
þau eru rússnesk.
Framhald á 11. síðu