Þjóðviljinn - 16.09.1958, Blaðsíða 10

10) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 16. september 1958
jóhann J. E. Kúld, fiskvinnsluleiðbeinandi:
Yandamál, sem
verður að leysa
F rystihúsarekstur
og ísframleiðsla
Þar sem mestur hluti útflutn-
ings okkar Islendinga er fisk-
ur.og fiskafurðir, þá er okkur
meiri vandi á höndum en öllum
öðrum fiskveiðiþjóðum. Og eft-
ir því hvort við erum menn til
að leysa þann vanda á hverjum
tíma, fer afkoma þjóðarinnar.
Á árunum sem liðin eru síðan
heimsstyrjöldinni lauk, hefur
framleiðsluform okkar fiskaf-
urða tekið stórbreytingum. Áð-
ur var fiskframleiðslan nær
eingöngu saltfiskur, eða ísvar-
inn fiskur sem seldur var
beint úr veiðiskipum á erlend-
um mörkuðum.
Ef athuguð er fiskframleiðsla
ársins 1957, þá kemur í ijós
að fiskaflinn skiptist þannig
niður á vinnsluaðferðir: Til
frystingar 173.731 tonn, til sölt-
unar 74.878 tonn og til herzlu
32.271 tonn. Auk þessa hefur
svo verið selt ísvarið, á því ári
á erlendum mörkuðum rúmiega
15 þúsund tonn. Eins og sjá má
af þessari skiptingu aflans, þá
fer langsamlega stærsti hluti
hans til vinnslu í hraðfrysti-
húsunum.
Þegar svona ör bylting verð-
ur í vinnsluaðferðum eins og
hér hefur átt sér stað, þá er
mjög eðlilegt, að upp komi ýms
vandamál, sem áður voru hér
óþekkt á meðan fiskframleiðsl-
an var svo til eingöngu salt-
fiskur. Eg vil nú benda á
nokkur atriði sem vaida skaða
í fiskframleiðslunni, vegna þess
að ennþá hefur ekki unnizt
tími til, að taka þessi vanda-
mál réttum tökum. Eitt þessara
vandamála er að ísframleiðsla
okkar er alltof lítil, þegar haft
er í huga ,að meirihluti fiskafl-
ans er unninn í markaðsvöru í
hraðfrystihúsunum, þá verður
að skapa skilyrði til þess að
hægt sé að halda aflanum ó-
skemmdum meðan á vinnslu
stendur, en það verður ekki.
gert svo í lagi sé, nema að
nægjanlegur ís sé fyrir hendi,
því ennþá á það sjálfsagt langt
í land, að komið verði upp
geymslustöðvum fyrir ferskan
fisk, þar sem honum væri hald-
ið óskemmdum í niðurkældu
vatni, en sú geymsluaðferð
tekur að mínum dómi öllum
öðrum geymsluaðferðum fram
sem ennþá eru til. Fjöldi frysti-
húsa búa við algjöran skort á
ís, við framleiðslu sína, og
þetta veldur að sjálfsögðu
miklum skaða árlega. Að dómi
sérfróðra manna, þá býr ekki
það frystihús við fullkomin
rekstrarskilyrði sem vantar ís
til geymslu á hráefni sínu.
í hinum mikla ákafa við að
byggja hraðfrystihús hringinn
í kringum landið, þá hefur
þetta mikilvæga atriði gleymst,
eða setið á hakanum. Það er
aðkallandi þörf að úr þessu
vsrði bætt. Það er ekki aðeins
hætta á að fiskurinn skemmist
ef hann bíður óísvarinn, heldur
verður þyngdarrýrnun hans
talsvert meiri en þess fisks sem
ex geymdur vel ísvarinn. Þetta
kemur greinilega fram, þó fisk-
ur sé geymdur aðeins eina
nótt og það um vetrartíma.
A þessu sviði býr stærsta
verstöð landsins, Vestmanna-
eyjar, við mjög erfið skilyrði,
sem er vatnsskorturinn. Á þess-
um stað, gerði Fiskifélagið til-
raun fyrir nokkrum árum um
geymslu fisks í niðurkældum
sjó og eftir því sem mér hefur
verið tjáð, þá tókst þessi til-
raun mjög vel. í sambandi við
lausn á geymsluvandamálinu
hvað Vestmannaeyjar áhrærir,
virðist því ekkert álitamál að
taka þessa geymsiluaðferð í
þágu fiskvinnslustöðvanna þar
og miða framkvæmdir við það.
Veiðiskipin
og ísframleiðslan
Með tilkomu fleiri veiðiskipa
sem koma til með ,að dreifast
til hinna ýmsu staða á landinu,
þar sem nú eru komin hrað-
frystihús, sem búa við hráefnis-
skort, verður uppsetning ís-
véla á þessum stöðum ennþá
brýnni en áður.
Fyrsta skilyrði til þess, að
þessi skip svo og þau, sem fyr-
ir eru, geti komið með góðan
fisk að landi, er að þau eigi
greiðan aðgang að góðri og
nægilega mikilli ísframleiðslu.
Það ber því allt að sama
brunní, að uppsetning ísvéla
þar sem hraðfrystihús eru
starfrækt, en ísframleiðsla er
ekki nú, er orðin mjög aðkall-
andi, til að fyrirbyggja skaða
í fiskframleiðslu okkar.
Reynsla sú, sem fengist hef-
ur hér við Faxaflóa við að not-
aður hefur verið skelís í síld-
ina strax eftir að hún hefur
verið hrist úr netunum, hefur
gefið svo góða raun, að þeir
sem reynt hafa, munu ekki
hætta þeirri notkun eigi þeir
kost á ís til þess. Hinn reyndi
útvegsmaður Haraldur Böðv-
-arsson á Akranesi telur að sizt
beri ,að spara ísinn, í síld eða
fisk sem bíður vinnslu, því
þau útgjöld sem ísnotkuninni
fylgja fáist aftur greidd og vel
það í gegnum betri og hag-
kvæmari nýtingu á fiskbráefn-
inu. Þennan sannleika þurfa
hraðfrystihúsaeigendur og út-
gerðarmenn að tileinka sér al-
mennt.
Á karfaveiðunum sem nú eru
stundaðar á fjarlægum miðum
getur ísnotkunin ein ráðið al-
gjörum úrslitum um, hvort,
veiðiaðferðin skilar hagnaði
eða tapi. Og hér er ekki um
neinar smáupphæðir að ræða,
þegar fjárhagslegur mismun-
ur getur numið á þriðja hundr-
að þúsund krónum í einni
veiðiferð, hvort farmurinn er
hæfur til vinnslu í frystihúsi
eða verður að fara í fiskimjöls-
verksmiðju. Ef sparaður er ís
í veiðiferð, þá er það mjög var-
hugaverð ráðstöfun, því það er
ekki á annarra færi, en snill-
inga við ísun,- að skila á land ó-
skemmdum fiskfarmi, ef ísinn
er knappur. Það tekur langan
tíma og kostar mikla þjálfun
að ná slíkum árangri í starfi
og þeir menn eru nú því miður,
færri um borð í veiðiflotanum
heldur en þeir voru einu sinni
þó þeir séu til þar ennþá.
Gæði ísvarins fisks
og umbúnaður í fiskilest
Síðan freðfiskframleiðslan
varð stærsti hlutinn í fiskfram-
leiðslunni, þá veltur á meiru
um að fiskilestirnar séu í góðu
ásigkomulagi á- hverjum tíma,s>'
heldur en þegar stund-aðar voru
reglulega fiskveiðar í salt á
togurunum og öllum stærri bát-
um meirihluta ársins. Saltpæk-
illinn kom í veg fyrir myndun
kolsýru í kjalsogi skipa og
skip sem lengi var búið að
stunda veiðar í salt, var vel
undirbúið þegar það hafði ver-
ið hreinsað og þurrkað undir
veiðar í ís, og fiskilestin lakk-
borin,
Enda er matvælaeftirlit
þeirra landa sem keypt hafa og
kaupa ísv-arinn fisk það gott,
að engu skipi er látið haldast
það uppi að koma með fisk-
farm í lest, sem ekki fullnægir
út í æsar lágmarkskröfum sem
gerðar eru. Það er mikill og
háskalegur misskilningur ef
menn halda, ,að lægri kröfur til
útbúnaðar í fiskilest megi
gera, þegar skip skilar farmi
af ísvörðum fiski í frystihús,
heldur en þegar skipið siglir
og selur farminn á erlendum
markaði. En því miður, þá er
þessi misskilningur fyrir hendi
sums staðar og hann er þegar
búinn að valda okkur talsverð-
um skaða, þess vegna ber okk-
ur að uppræta hann með öllu.
Við verðum að gera strangar
kröfur til alls umbúnaðar og
allrar umgengni í fiskilest, það
skal sagt hér strax, að ýmsir
gera hér vel, sem sagt, þeir
fullnægja þeim kröfum, sem
ger.a verður, um umbúnað all-
an í fiskilest sem á að vera
fær um að geyma vel ísvarinn
fisk. Þessir aðilar láta fara
fram allsherjar hreinsun og
þurrkun á fiskilestum og lakk-
bera þær ekki sjaldnar en á
fjögurra mánaða fresti, og
skipta þá um öll lestarborð séu
þau úr tré og setja um borð í
staðinn vel lakkborin borð.
Þe-tta eru þær lágmarkskröfur
sem uppfylla verður ef ekki á
-að stefna í -allt of mikla hættu,
öryggi skipanna til að géta á
hverjum tíma komið að landi
með góðan vinnsluhæfan afla.
En því miður, þá er ástandið í
þessum efnum ekki allsstaðar
svona og skorlir þar misjafn-
lega mikið á að brýnustu lág-
markskröfum sé fullnægt. Sum-
ir eiga ekki lestarborð til skipt-
anna og verður að bæta úr því
ástandi, því það er algjörlega
ófært á meðan skipin hafa ekki
algjörlega tekið í notkun alúm-
íumborð.
Viðskiptabankar veiðiflotans
eða forráðamenn þeirra, verða
að skilja svo einfaldan sann-
leika sem þann, að útbúnaður
fiskilestanna verður að vera í
fullkomnu lagi á hverjum tíma,
að öðrum kosti geta viðkom-
andi skip ekkí keppt um verð-
mætan afla við þaU skip
það er alltof miklu stefnt í
hættu ;sé þetta ékki í góðu lagi.
og fastari tökum, en verið hef- j með þeirn bátum sem við hana
skipta. Þetta getur verið gottl
ur til þessa, það er öllum |
fyrir beztu. Enda er kominn j
tími til, að við gerum í þessum j
efnum ekki lægri kröfur, en |
gildandi eru hjá öðrum menn-
ingarþjóðum er fiskveiðar
stunda. Lin tök á þessu sviði
valda árlega miklum skaða sem
við höfum ekki efni á að
greiða. Vegna mjög slæms á-
stands á þessu sviði hjá vél-
bátaflotanum, hefur Sölumið-
stöð hraðfrystihúsanna, séð sig
tilneydda að taka upp eftirlit
svo langt sem það nær. Hins-
vegar er það ekki lausn á1
vandanum, þar þarf meira til.
Enda er reynsla annarra fisk-
veiðiþjóða sú, að í þessum efn-
um dugar ekkert minna en
fullkomið opinbert eftirlit.
Slagvatnsskemmdir í fiski, er
eitt af því allra versta sem
fyrir getur komið á okkar freð-
fiskmörkuðum og það verður
að fyrirbyggja að slíkt geti.
komið fyrir.
Bréf frá borgara mn lög-
o o
reglustöðina og fleira
í tilefni varnarskrifa Morqunblaðsins
Reykjavík, 14. sept. 1958.
Þann 4. sept. síðastliðinn
sendi ég blaði . yðar grein um
heilbrigðishætti á lögreglustöð
bæjarins og hefur þessi; grein
flogið sem eldur í! sinu manna
á milli og allir orðið furðu-
lostnir yfir þessum aðbúnaði,
sem líkist helzt húsnæði svæsn-
ustu rónaknæpu, og hef ég
þegar heyrt fólk tala um, að
hér eftir hefði það ógeð á að
fara inní umrædda byggingu.
Nú er ekki meining mín að
fara að lýsá húsnæðinu frekar,
sem væri þó hægt, en þegar
ég hafði lesið grein í Morgun-
blaðinu í dag um ómaklega
árás á lögreglustjórann gat ég
ekki setið á mér, að taka mér
penna í hönd og skrifa fáein-
ar línur í viðbót og líka vegna
þess að ég hef ekki þurft að
hafa neitt fyrir því að fá frek-
ari upplýsingar um þessa
stofnun.
Eg vil þá byrja á því, að
ég veit að hr. lögreglustjórinn
Sigurjón Sigurðsson hefur rætt
þetta mál við yfirboðara sína,
en ég veit auðvitað ekkert
hvað þeim hefur farið á milli,
ef til vill hefur honum verið
bent á að segja upp starfanum,
og hefði ég þá litið á hann
sem þroskaðan menntamann
hefði hann gert það, ekki
þurfti áræðni til þess, þar sem
öll lögreglan hefði staðið sem
einn maður á bak við hann, og
vitað er um mikinn kurr innan
lögreglunnar út af þessu.
Það mun hverju bæjarfélagi
og ríki fyrir beztu, að hafa
sinn her með sér, en ekki á
móti, ekki sízt ef reynir á.
Það er vitað að nokkrir lög-
reglumenn hafa kvartað útaf
umræddum aðbúnaði, en þeim
mun hafa verið bent á, að
segja upp starfanum og mun
það gert með það fýrir augum
að geta haldið áfram óáreittur
að búa í þvi húsnæði, sem ég
lýstí 4. þ.m. En það sjá allir
skynsamir menn, að það er
engin lausn á þessu máli að
vísa mönnum úr starfi, sem
vilja brjóta niður lífshættu-
legan aðbúnað.
Aðalmótstaðan í þessu máli
mun eftir sögn Morgunblaðs-
ins, hafa komið frá hr fjár-
málaráðherra Eysteini Jóns-
syni, ég skal ekkert um það
segja, en eitt tel ég fullvíst,
að hr. fjárm.r.h. Eysteinn
Jónsson hefði samþykkt fjár-
veitingu til þess að festa þetta
eina áálerni við gólfið í lög-
Þessi mál þarf að taka betrireglustöðinni, en það hefur
verið laust í lengri t?ma þar-
til það brotnaði um daginn.
. Eg veit ekki betur en það
sé fyrir löngu búið að veita-
fjármagn til þess að byrja á
umræddri byggingu, en þótt
hr. fjárm.r.h. Eysteinn Jóns-
son hafi gert það, er ekki hægt
að ætlast til þess að hann
byrji að grafa fyrir húsinu.
Eg er orðinn það 'kunnugur
þessum málum, að ég tel það
hefði verið meira vit Morgun-
blaðsins að nefna þetta mál
ekki á nafn, vegna þess, að
það gat gert það fyrir löngu
síðan, eða þegar umrætt frá-
rennslisrör sprakk, já, þá kom
blaðamaður frá Morgunblaðimt
á stöðina og sá þetta allt með
sínum eigin augum og hafði
orð um það, að skirfa um þetta
og ljósmynda, og mun hafa lof-
að þvi einhverjum lilutaðeig-
anda.
Nú spyr ég, af hverju tók
ekki þessi blaðamaður sér
penna í hönd og skrifaði, fyrst
þetta er að sögn Morgunblaðs-
ins allt hr. fjárm.r. Eysteini
Jónssyni að kenna, þarna var
tækifærið fyrir alla aðila blaðs-
ins.
Fyrst ég er byrjaður að skrifa
langar mig til þess að minnast
á eitthvað af þeim tækjum,
sem þessi stétt hefur yfir að
ráða, því þetta virðist vera al-
veg botnlaust eins og stendur.
Lögreglustjórinn fékk nýjan
bíl fyrir nokkru, en mér er ó-
kunnugt um fjárveitingu fyrir
þeirri bifreið, já, og svo hefur
lögreglan þrjár eða fjórar
fólksbifreiðir. Þessir sendi-
ferðabálar eru svo lélegir, að
varla er hægt að hafa þá 1
umferð, og myndi lögreglan
taka þá úr umferð ef hún væri
ekki á þeim. Einn bílinn er t.d.
12 ára gamall, en það jafngild-
ir að hann væri alltaf 20 ára
gamall miðað við notkun. Það
sést afar sjaldan til manna, að
þeir séu að ýta bílum eftir göt-
um bæjarins til þess að koma
þeim í gang, en bæjarbúar
hafa oft séð það til lögreglunn-
ar.
Það liefur ekki ósjaldan kom-
ið fyrir að lögreglumenn hafa
orðið að slökkva öll ljós á eft-
irlitsbifreið, til þess að geta
kært bifreiðastjóra, með ófull-
kominn ijósaútbúnað, en ljósa-
útbúnaður eftirlitsbifreiðarinn-
ar hefur þá verið verri en
þeirrar sem kærð var. Yfir-
leitt eru lögreglubifreiðirnar
aldrei í fullkomnu lagi,
Framhald á 11. síðu.