Þjóðviljinn - 25.10.1958, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 25. okíóber 1958
IMÓÐVIUINN
ÖtKefanai. QMamuimnioUar altUSo - Bóslallstaflokkurtnn. - RltBtJórars
Maenús KJartansson áb.). SleurBur Quðmundsson. - Fréttarltstjórl: Jón
BJamason. — Blaðamenn: Asmundur Slgurjónsson. Quðmundur Vlgfússon.
xvar H. Jónsson. Magnús Toríl Ólaísson. Slgurjón Jóhannsson. Slgurður V.
»rtSbJófsson. AuglíslngastJórl: Quðgelr Magnússon. - Rttstjórn. af-
greiðsla. augiíslngar. prentsmlðla: Skólavörðusttg 19. - Símt: 17-500 (8
nnurr. - AsJcrtftarverB fcr. 30 á mán. i Reyfcjavík og nágrennl: kr. 27 ann-
arsstaðai. — Lausasöluverð fcr. 2.00. — Prentsmtðja ÞJóðvUJan*.
Þolir elski
¥ím mánaðamótin síðustu
fengu milli 20 og 30
verkamenn sem starfað hafa
hjá Hitaveitu Reykjavíkur
tilkj'nningu um að þeim vaeri
sagt upp vinnunni frá og
með næstu mánaðamótum.
Það sem gerði þessar upp-
sagnir athyglisverðar og tor-
trj’ggilegar var sú staðreynd,
að í hópi þeirra sem upp
var sagt voru allmargir
verkamenn sem unnið höfðu
hjá fyrirtækinu árum saman,
jafnvel allt að 12 ára tíma-
hili. Kunnugir töldu og engan
vafa á því, að reynt hefði
verið að hafa hliðsjón af
stjórnmálalegu og stéttar-
legu hugarfari starfsmann-
anna þegar þessi úrvinnsla og
ákvörðun var tekin af ráða-
mönnunum. Það sem benti m.
a. til þess að forráðamenn
Hitaveitunnar og aðrir sem
um upnsagnimar kunna að
hafa fjallað hefðu haft þetta
í liuga var, að tveim mönn-
um sem tilkynnt hafði verið
uppsögn var síðar sagt að
hún hefði verið byggð á
misskilningi og væri tekin
aftur. Báðir þessir menn
höfðu skriflega gefið til kynna
stuðning sinn við íhaldið og
hægri krata í Dagsbrúnar-
kosningunum. Fyrir uppsögn-
unum urðu að öðru leyti
fyi’st og fremst þeir verka-
menn, sem neitað höfðu þátt-
töku í þeséari undirskrifta-
■smölun afturhaldsins.
fjegar þessum einkennilegu
uppsögnum var hreyft á
bæjarstjórnarfundi og þess
krafizt að þær yrðu rannsak-
aðar af bæjarráði brást íhald-
ið ókvæða við og tók slíkt
ekki í mál. Visaði frá tillögu
um rannsókn á uppsögnun-
um frá Guðm. J. Guðmunds-
syni. Sýnir þetta ljóslega
að íhaldið hefur síður en svo
hreint mjöl í pokanum, því
að öðrum kosti hefði það
að sjálfsögðu fagnað tillögu
um rannsókn í málinu. Upp-
sagnapukur íhaldsins í Hita-
veitunni þoldi ekki dagsljósið
þegar á reyndi og þess vegna
greip meirihluti þess í bæj-
arstjórninni til þess ráðs að
hindra alla athugun á mál-
inu. Síðan hefur íhaldið grip-
ið til þess ráðs að reyna að
firra sjálft sig ábyrgðinni og
gert ítrekaðar tilraunir til að
koma henni yfir á aðra. Varð
yfirverkstjóri Hitaveitunnar
þar fyrst fyrir valinu og að
lokum reynt að ljúga afskipt-
um af því upp á Tryggva
Emilsson, varaformann Dags-
brúnar og flokksstjóra hjá
fyrirtækinu. Hefur Tryggvi
þegar visað þeim ósannindum
heim til föðurhúsanna enda
mun engum sem hann þekkir
koma til hugar að hann eigi
hlut að þessum skuggaverk-
iím íhaldsins.
dagsljósið
■Lfér breytir engu um þótt
1 yfirverkstjóri Hitaveitunn-
ar sé fenginn til að gefa um
það yfirlýsingu eftir á, að
hann hafi átt viðræður við
flokksstjóra sína vegna upp-
sagnanna og hafi þær viðræð-
ur átt að vera' honum til
glöggvunar á hæfni verka-
manna. Eftir stendur sem áð-
ur óhra’kin sú yfirlýsing
Tryggva Emilssonar að hann
„átti þar engan hlut að máli,
hvaða mönnum var sagt upp
vinnunni, og hverjum ekki“.
Þar voru aðrir til kvaddir og
mun ekki grunlaust um að
þar hafi nærri komið „félags-
málafulltrúi“ íhaldsins og að
hér megi greina hans fyrsta
afrek í starfi. Ekki mun held-
ur ofurást aðalverkfræðings
Hitaveitunnar á róttækum
verkamönnum eða réttlætis-
kennd hans að öðru leyti hafa
staðið í vegi fyrir þeirri fram.
kvæmd uppsagnanna sem of-
an á varð.
¥»að er að sjálfsögðu alltaf
viðkvæmt mál og vanda-
samt að segja upp starfs-
mönnum hjá livaða fyrirtæki
sem er. En þó mun það orðin
viðtekin regla hjá flestum
atvinnurekendum að láta
menn njóta starfsaldurs undir
slíkum kringumstæðum og
halda því lengur þeim mönn-
um sem við góðan orðstír
hafa lengi starfað hjá við-
komandi fyrirtæki. Þetta
sjónarmið er heilbrigt og eðli-
legt og þeim atvinnurekendum
til sæmdar sem það viðhafa.
En hjá Hitaveitunni er ná-
kvæmlega öfugt að farið.
Gamlir og góðir starfsmenn
eru fyrstir hraktir í burtu
þegar verkefni dragast sam-
an af því að ráðamenn íhalds-
ins hafa vanrækt þær skyldur
sínar að undirbúa í tíma nýj-
ar framkvæmdir. Slíkt er sið-
leysi sem óhjákvæmilegt er
að víta. Og annarleg flokks-
pólitísk sjónarmið í uppsögn-
um eða mannaráðningar hjá
sjálfu bæjarfélaginu eru svo
fyrir neðan allt velsæmi að
engu tali tekur.
17'ramkoma bæjarstjórnarí-
haldsins og handlangara
þess í þessu uppsagnarmáli
Hitaveitunnar er svo fyrir
neðan allar hellur að fátítt
er. Verkamenn þekktu að vísu
sllkar sorteringar og slíkt
tillitsleysi vel á atvinnuleysis-
árunum, en sem betur fer
eru þvílík vinnubrögð nær
óþekkt í seinni tíð. Enn lifir
þó þessi óhrjálegi hugsunar-
háttur góðu lífi í hugskoti
forráðamanna bæjarstjórnar-
íhaldsins eins og uppsagnirn-
ar í Hitavéitunni sanna. Slík-
ir tilburðir þurfa að hljóta
svo almenna fordæmingu og
fyrirlitningu almennings að í-
haldið treysti sér ekki til að
endurtaka þá í framtíðinni. -
Borís Pasternak
SÆNSKU akademíunni er
alltaf að fara fram. Veit-
ing bókmenntaverðlauna
Nóbels í ár sýnir að átjánmenn-
ingarnir núverandi eru að vaxa
upp úr því viðhorfi fyrirrenn-
ara sinna, að ófara Karls tólfta
fyrir Pétri mikla skuli hefnt
á rússneskum skáldum á tutt-
ugustu öld. Ekkert annað en
rótgróin óvild í garð erfða-
féndanna handan Eystrasalts
fær skýrt það að akademían
sat sig úr færi að varpa ljóma
á Nóbelsverðlaunin með því
að veita þau skáldum eins og
Tolstoj og Tsékoff, en valdi í
staðinn ýmsa bókmenntalega
miðlungsmenn frá Vestur-Evr-
ópu. Þegar svo loksins kom að
því að rússneskt skáld fékk
verðlaunin, var gengið fram
hjá Gorkí af stjómmálaástæð-
um og leitaður uppi Búnín
nokkur sem engin bókmennta-
afrek liggja eftir, en hafði
unnið sér það til ágætis að
yfirgefa föðurland sitt af and-
stöðu við byltinguna.
Nú hefur Boris Pastemak
hlotið verðlaunin fyrstur sov-
ézkra rithöfunda. Þeim sem
kunnugir eru sovézkum bók-
menntun ber saman um að
hann sé vel að þeim kominn.
Eini iandi hans sem nú er
uppi og talinn hefur verið
verðugur keppinautur hans um
verðlaunin er Mikhail Sjólók-
off. Báðir hafa ritað miklar
skáldsögur um örlög manna í
rússnesku byltingunni, borgara-
styrjöldinni, íhlutunarstyrjöld-
unum og rótinu sem fylgdi
þessum stórtíðindum. En Past-
ernak hefur það framyfir að
hann er almennt viðurkenndur
snjallasta núiifandi Ijóðskáld
Sovétríkjanna. Rússnesk sagna-
list hefur um aldar skeið ver-
ið dáð Um allar jarðir, en
ljóðlist Rússa hefur átt miklu
torsóttara yfir tungumálamúr-
fnn til þjóða sem ekki mæla
á slavneskar tungur. Mest eru
þó vandkvæðin á víðri kynn-
ingu skáldskapar manna eins
og Pasternaks, sem ryðja braut
nýju ljóðmáli og ljóðskynjun.
Hann lærði bæði af symbólist-
um og fútúristum, þeim skálda-
hópum sem hæst bar í Rúss-
landi um og eftir síðustu alda-
mót, en fann brátt sinn eigin
tón. Kvartað hefur verið yfir
að ljóð hans séu myrk, en það
stafar ekki af því að hann
noti torskilin orð eða búi til
ný, eins og fútúristarnir gerðu,
né færi ljóð sín í nýstárlegt
form. Ljóð hans eru einmitt
rómuð fyrir kliðmýkt og rím-
töfra, eiginleika sem þýðendur
segjast með engu móti treysta
sér til að leika eftir. Það eru
Ijóðmyndir Pasternaks og
bygging Ijóða hans sem valda
óþolinmóðum lesendum erfið-
leikum, Þar er stiklað á stóru,
tengiliðum sleppt, hugarflug
lesandans verður að leggja þá
til, Skírskotað er samtímis til
allra skynsviða. Rússnesku-
kunnandi aðdáendur Pastern-
aks hafa líkt ljóðum hans við
Ijóð ensku skáldanna Donne
og Dylan Thomas og Frakk-
anna Rimbauds og Valéry.
Ekki er dregið í efa að ljóð
Pasternaks muni halda nafni
hans lengst á lofti, en grunur
leikur á að þau ein hefðu enzt
honum skammt til Nóbelsverð-
launa. Þar verður drýgri skáld-
sagan Sívagó læknir, eða rétt-
ara sagt atvikin að útkomu
hennar. Kaflar úr þessari sögu
birtust í fyrsta skipti í sov-
’ézka bókmehntatimaritinu
Snamja árið 1954. Næsta ár
lauk Pasternak við hana, og
útgáfa hennar í Sovétríkjunum
var boðuð næsta ár. Jafnframt
var eintak af handritinu sent
ítalska bókaútgefandanum Feit-
rinelli, svo að bókin gæti kom-
ið út samtímis í Sovétríkjun-
um og á Ítalíu. í fyrravor bár-
ust svo Feltrinelli boð frá Past-
ernak, um að hann þyrfti að
fá handritið aftur til að gera
á því bréytingar. Útgefandinn
vildi ekki skila því. Þá kom
Súrkoff, forseti Sambands rit-
höfunda í Sovétrikjunum,
gagngert til Mílanó til að
krefja Feltrinelli um handritið.
Hann sat við sinn keip, svo
Súrkoff fór tómhentur. Síðan
var sagan gefin út í ítalskri
þýðingu og er nú sem óðast að
koma út á öðrum Evrópumál-
um. Hinsvegar sjást þess engin
merki að hún verði gefin út í
Sovétríkjunum.
Haft hefur verið eftir Feltr-
inelli, að Súrkoff hafi tjáð ho-n-
um að stjórn sovézka rithöf-
undasambandsins hafi ákveð-
ið að skáldsaga Pasternaks yrði
ekki gefin út í Sovétríkjunum
eins og hann gekk frá henni,
því að þar væri að finna níð
um byltinguna. Það hefur auð-
vitað vakið meiri athygii á
Sívagó lækni en ella myndi,
að útgáfu hennar ber að með
þessum hætti. Sænska akadem-
ían hefur séð sér færi að slá
tvær flugur í einu höggi, verð-
launa sovézkt skáld og hrella
um leið þá sovézka ráðamenn,
sem lagt hafa sig fram um að
stinga einu helzta verki þess
undir stól. Ekki verður annað
sagt en .að Súrkoff og þeir
sem verið hafa í ráðum með
honum hafi lagt sig kyrfilega
undir höggið.
Pasternak sagði sjálfur í við-
tali við þýzka blaðamanninn
Gerd Ruge, að hann hefði ekk-
ert á móti því að bók hans
skyldi hafa verið gefin út á
Vesturlöndum, en sér væri illa
við tilraunirnar sem þar væru
gerðar til að blása upp pólitísku
moldviðri útaf henni. Sagan
væri alls ekki stjórnmálarit.
Um það geta allir verið honum
sammála, sem telja að skáld-
verk geti fjallað um stjómmála-
viðburði án þess að vera inn-
legg í pólitíska dægurbaráttu.
Pasternak lýsir byltingarmönn-
um og andstæðingum þeirra
af sömu óhlutdrægni og Sjóló-
koff gerði í Lygn streymir Don.
Aðalpersóna bókarinnar, Júri '
Andreivitsj Sivagó læknir,
verður leiksopnur öldurótsins
sem byltingunni fylgir; hann,
ástkona hans og barn þeirra
færast öll á kaf, en sögunni lýk-
Ur á því að tveir eftirlifandi
vinir læknisins telja sig sjá fram
á betri tíma eftir liðin þreng-
ingaár. Að því leyti sem sag-
an er ádeila hæfir hún alla
sem setja utanaðlærð vígorð
ofar sjálfstæðri hugsun, hvar
í flokki sem þeir standa.
Útistöður Pasternaks við
máttarstólpa sovézkra rithöf-
undasamtaka eru ekki ný bóla.
Hann hefur haldið sitt strik,
án þess að hirða um hvaða
tízkubólur eru efst á baugi. í
ályktun árið 1946 lýsti stjórn
rithöfundasambandsins yfir að
skáldskapur Pasternaks væri
„hugmyndasnauður og fram-
andi lífi fólksins11, en þá sjald-
an Pasternak les opinberlega
upp úr verkum sínum fyllast
stærstu samkomusalir.
Gestir sem sótt hafa Pastern-
Framhald á 7. síðu.
Öasternak (t.v.) og Majakovslti.