Þjóðviljinn - 07.11.1958, Síða 6

56) — >JÓÐVILJINN — Föstudagur 7. nóvember 1958
þlÓÐVIUINN
Úturefandi: Samelningarflokkur albýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Ritst.iórar:
Maanús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Préttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Asmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon.
fvar K. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurður V.
Friðb.iófsson. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, af-
grciðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5
Iínur>. - Áskriftarverð kr. 30 á mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
ar6staðar. — Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmiöja í>jóðviljans.
Látum ekki kúga okkur
V úðvík Jósepsson sjávarút-
vegsmálaráðherra skýrði frá
því á þingi í fyrradag að cnn
sem komið er hefði ekki tek-
izt að afla neinna lána í hin-
um „vestræna heimi“ til þeirra
15 stóru togara sem ríkisstjóm-
in hét að kaupa fyrir tveimur
árum. Um skeið voru horfur á
því að lán myndu fást í Bret-
landi og Vesturþýzkalandi, en
þeir iánsmöguleikar virðast nú
algerlega vera úr sögunni. Hafa
vestrænir fjármálamenn ekki
farið neitt dult með það að á-
stæðan er stefna íslendinga í
landhelgismálinu, sú aðgerð
ríkisstjómarinnar að stækka
fiskveiðilandhelgina í 12 míl-
ur. Hér er sem sé um efna-
hagslegar refsiráðstafanir að
ræða, tilraun til þess að kúga
okkur til undanhalds í landhelg-
ismálinu; því aðeins skulum
við fá nýja togara að útlending-
ar fái að ræna og rýja fiski-
miðin við strendur okkar!
Kostimir sem hinir vestrænu
vinir bjóða okkur eru að við
höfum annað tveggja næg skip
og engin fiskimið, eða engin
skip og næg fiskimið!
Tjanig reyna bandamenn okk-
*■ ar og samningsbundnir vin-
JlT að nota fjármagn sitt til
þess að níða af okkur sjálfstæði
okkar og ákvörðunarrétt. Fyrir
nokkrum dögum var skýrt frá
því hér í biaðinu hvemig á-
formin um byggingu þunga-
vatnsverksmiðju hefðu verið
hagnýtt á sama hátt. Okkur
-stóð verksmiðjan til boða ef
við hættum við að endurheimta
auðlindir okkar á miðunum
umhverfis landið, en fyrst við
sóttum rétt okkar skyldu okk-
ur allar bjargir bannaðar eihn-
ig að þessu leyti. Hið ypphaf-
lega „vinarbragð“ reyndist til-
raun tjl að fjötra okkur og
kúga.
17'kkert af þessu þurfti að
-*--J koma íslendingum á óvart,
því einmitt þannig hafa auð-
valdsríkin hagnýtt fjármagn
sitt til þess að reyna að segja
smærri og fátækari þjóðum
fyrir verkum. Allir muna hvern-
ig reynf var að beita efnahags-
legum refsiaðgerðum við Eg-
ypta af því að þeir vildu ekki
una því að erlent auðíélag réði
yfir Súezskurðinum, og loforð
um stórlán til virkjunarfram-
kvæmda voru umsvjfalaust
svikin. Menn muna einnig
hvernig reynt var að kúga Ind-
verja á sama hátt með því að
setj.a stjómmálaleg skilyrði fyr-
ir lánveitingum. En bæði þessi
ríki neituðu að beygja sig; þau
tóku stórlán í Sovétríkjunum
til hinna lífsnauðsynlegu fram-
kvæmda og Vesturveldin biðu
ósigur.
\[ið íslendingar þekkjum einn-
" ig af eigin raun að eina
svarið við efnahagslegum kúg-
unartilraunum er að fylgja ó-
háðri og sjálfstæðri stefnu.
Árið 1952 reyndu Bretar að
kúga okkur til þess að falla
frá stækkun landhelginnar úr
3 mílum i 4, Viðskipti okkar
voru þá algerlega bundin við
hinn vestræna heim, samkvæmt
marsjallfyrirætlununum, og
Bretar ætluðu að nota þá að-
stöðu til þess að svelta okkur
til hiýðni. Þeir settu viðskipta-
bann á allar afurðir okkar og
ímynduðu sér að við myndum
þá fljótlega gefast upp. En þá-
verandi ríkisstjóm, samstjórn
ihalds og Framsóknar, valdi
þá þann eina skynsamlega kost
að brjótast undan vestrænum
fyrirmælum og semja við Sov-
étríkin um kaup á afurðum
okkar. Þannig biðu Bretar al-
geran ósigur, hin nýju við-
skipti reyndust á skömmum
tíma miklu hagkvæmari en nin
fyrri, þannig að viðskiptastríð-
ið snerist okkur til góðs, og
fjórum árum síðar gáfust Bret-
ar upp skilyrðislaust. Sigur
okkar stafaði af því að við ris-
um gegn pólitískum fyrirmæl-
um Vesturveldanna; en ef við
hefðum viðurkennt þá kenni-
setningu að hvergi mætti nota
markaði nema í kapítalískum
löndum, hefðu Bretar ekki ver-
ið lengi að koma okkur á kné.
Þetta er sama reynslan sem
Egyptar, Indverjar og fjölmarg-
ar fleiri þjóðir þekkja af eig-
in raun.
í sama hátt ber okkur að
**■ bregðast við hinum nýju
efnahagslegu refsiaðgerðum
Vesturveldanna. Okkur er það
lífsnauðsyn að eignast nýja,
stóra togara. Enginn getur bor-
ið okkur á brýn að við höf-
um ekki leitað nógu fast eftir
lánum hjá samningsbundnum
vinum okkar og bandamönn-
um, en þegar „vinátta" þeirra
birtist í ósvífnustu kúgun, ber
okkur að leita annað í stað
þess að gefast upp. Við vitum
að möguleikar eru á lánum til
togarakaupa í Sovétríkjunum,
hagstæðum lánum til langs
tíma sem hægt er að greiða í
afurðum. Þá möguleika ber að
hagnýta án tafar. Ef við heykj-
umst á því að láta smíða tog-
ara höfum við beðið ósigur
fyrir fjárkúgunarmönnum Vest-
urveldanna, auk þess sem við
höfum beðið ósigur í sókn okk-
ar til bættra lífskjara.
Sama máli gegnir um stóriðju.
Ef við komumst að þeirri
niðurstöðu að einhverjar stór-
iðjuframkvæmdir, t.d. þunga-
vatnsverksmiðja, séu þjóðinni
nauðsyn og lyftistöng kemur
auðvitað ekki til mála að ein-
hverjir auðdrottnar setji okk-
ur stólinn fyrir dyrnar. Okkur
ber einnig í því dæmi að leita
lána þar sem þau fást án
pólitískra skilyrða. Aðeins með
því að fylgja óháðri og sjálf-
stæðri stefnu og neita að lúta
boði og banni erlendra aðila
náum við árangri og vinnum
sigur í sókn okkar til fulls
sjálfstæðis.
Úlfhildur frá Efsfabœ:
II.
Fræðileg rök og
ílóttamenn
Fræðileg rök andsósíalista.
Þau er hvergi að finna, þó að
leitað sé. Kannski er ósann-
gjamt að krefjast þejrra sér-
staklega, því að í íslenzkri
stjórnmálabaráttu nútímans
eru rök yfirleitt ekki lögð
fram, þó hefur Sósíalistaflokk-
urinn hér gert fáeinar undan-
tekningar. Hinir flokkarnir
ekki árum saman. Almenna
bókafélagið hefur án alls efa
þann tilgang frá hendi höfunda
sinna og upphafsmanna að
styðja að bóklestri og veita
lesendum fræðslu í þjóðfélags-
málum. Ef til vill ekki hlut-
lausa fræðslu, en þá fræðslu,
sem forráðamenn félagsins
telja nauðsynlega samkvæmt
þeirra skoðunum Þetta er útx
af fyrir sig þakkarvert. En
fræðilegum rökum beita þeir
ekki, sem sjá má á því, hver
fræðslan er. Hún er í því^>
fólgin, að tveir innlendir
flóttamenn á pólitískum vett-
vangi, Sigurbjöm og Sigurður
Einarssynir, eru fengnir til að
tala og skrifa. Rökin sem að
því liggja, eru þau, að báðir
hafa þeír skrifað og talað
nokkuð á annan veg en þeir
gera nú. Sigurbjöm prófðísor
spyr í ræðunni um gerzka
stjómarhætti: „Hvort lýgurðu
nú eða laugstu áður?“ Já, það
er einmitt það, herra Sigur-
björn.
Fræðslan er að örðu leyti
fólgin í því að gefa út bækur
eftir flóttamenn frá kommún-
istaríkjunum svokölluðu Er úr
miklu að velja, því að þesskon-
ar bækur skipta þúsundum.
Það getur legið á milli hluta
hér, hversu áreiðanlegar heim-
ildir þessar bækur eru. En
þær, sem komið hafa út á ís-
lenzku og nokkrar fleiri, sem
ég hef séð, hafa eitt sameigin-
legt og þær hafa það sameig-
inlegt með því, sem hinir ís-
lenzku flóttamenn segja einn-
ig. Öll hersingin vikur stöðugt
ádeilum sínum að mönnum, en
aldrei að málefnum. Það er
ráðist á óstjórnina, grimmdina
og mannúðarleysið, sem í svo-
kölluðum járntjaldslöndum á
að ríkja. Ekki ein einasta rödd
gefur aðra skýringu á þessum
fyrirbrigðum, en að stjórnend-
ur þessara landa séu vondir
menn, grimmdarseggir, blóð-
hundar og einræðisherrar. Það
er að vísu tæpt á því stundum,
að skipulagið fæði þetta af sér,
en rök fyrir þeirri fullyrðingu
fyrirfinnast ekki, enda munu
þau nokkuð þokukennd hjá
flestum. Skýringar á þessari
undarlegu mannvonzku er
heldur ckki leitað. Það er ekki
von. Væri hennar leitað af
samvizkusemi, gætu fáar flótta-
mannabækur komið út í lýð-
ræðisrikjunum. Þær yrðu ekki
keyptar. Rökin verða sem sagt
að vera á þessa leið og það má
ekki skyggnast dýpra. Væri
það gert myndu þeir t-d. verða
færri hinir mörgu vinir okkar
hér á Efstabæ, sem spurt hafa
skelfdum hugum, hvernig í
ósköpunum stæði á því að við
svona gott og fteint fólk gæt-
um tilbeðið einræðisherrana og
blóðhundana þarna austurfrá.
Ég vil úr því ég er farin að
skrifa á annað borð gefa skýr-
ingu á þessu. Hún er mjög
stutt og afar einföld. Fyrst er
þá það að segja, að við til-
biðjum cnga þar eystra og trú-
um heldur ekki á óskéikuíleik
nokkurs manns Þar frémur- en
annars staðar í heiminum.
Fréttir þaðan að austan koma
okkur sjaldan óvænt, þó að við
hefðum stundum kosið, að þær
væru öðruvísi. Það er vegna
þess að við vitum töiuvert
meira en sumir ncnna að vita
og aðrir vilja vita. Frá Sovét-
ríkjunum rná . alltaf við ýmsu?
fréttnæmu búast og það er
vegna þess að allan þann tíma,
sem þau hafa staðið, hefur
eiginlega ríkt þar sífellt styrj-
aldarástand vegna utanaðkom-
andi afskipta. Þar, sem styrj-
aldarástand ríkir, má við ýrnsu
búast.
Sovétríkin hafa verið umset-
in óvinum alla tíð og hafa með
fullum rökum getað búizt við
vopnaðri árás þá og þegar,
enda orðið fýrir nokkrúm, All-
ar innanlandsdeilur þar, allar
réttarrannsóknirnar, sem fræg-
ar hafa orðið, aftökumar,
hreinsanirnar og endurreisnirn-
ar hafa átt upptök sín í hjnu
sama: Óttanum við árás og
heiftugum deilum um það,
hvernig verjast skitli. í rúm
fjörutíu ár hefur stjórn Sóvét-
Framhald á il, stðu
Umgengni á almenningsstöðum — Rúður brotn-
ar — Klámvísur skriíaðar á veggi — Biðskýli
notuð sem náðhús.
PÓSTURINN hefur stundum
skammast dálítið yfir umgengn-
inni á ýmsum stöðum, sem al-
menningur hefur aðgang að, t.
d. biðskýlum á straetisvagna-
ieiðum. Langoftast er þeim,
sem sjá um rekstur slíkra
staða, kennt um ef einhverju
þykir ábótavant, en auðvitað
er fjarri sanni að ruslaraleg
umgengni þar sé þeim að
kenna.
Eg þekki persónulega til á
einum slikum stað; biðskýli,
sem jafnframt er einskotiar
söluturn, og það er hörmung
að sjá, hvernig sumt fólk geng-
ur þar um. Það fleygir bréfa-
rusli hvar sem er (það eru nú
meiri ósköpin, hvað sumt fólk
er alltaf með mikið af bréfa-
rusli í vösunum), dreifir sígar-
ettustubbum á gólfið, og gerir
yfirleitt eins ruslaralegt í kring
um sig og það frekast getur.
Um tíma mátti það heita við-
burður, ef allar rúður í um-
ræddu biðskýli voru heilar
daglangt, hálffullorðnir strák-
ar léku sér að því að brjóta
þær og mikluðust af framtaks-
seminni. Þegar skýlið var mál-
að, þótti einhverjum ungling-
um tilvalið að láta ljós sitt
skína og krotuðu bjagaðar
klámvísur og rustamunnsöfn-
uð á veggina. Nokkrar tilraun-
ir voru gerðar með að setja
upp frostmæli og loftvog þarna,
en margt fólk, einkum eldri
menn, hefur gaman af að fylgj-
ast með því, hvað loftvogin
sýnir hverju sinni.
En þessi tæki fengu nú ekki
aldeilis að vera í friði; nei,
ónei, það var varla fyrr búið
að koma þeim fyrir cn þau
voru mölvuð, ekki óvárt, held-
ur að yfirlögðu ráði, af ein-
skærri eyðileggingarfýsn. Það
er varla hægt að lá mönnum,
þótt þeir trénist upp á því að
gera eitt eða neitt fyrir þá
staði, sem almenningur gerig-
ur þannig um.
Eg talaði einhvern tíma um
að umgengnin og shyrti-
mennskan í Nésti væri mjög
til fyrirmyndar, en mig grun-
ar, að einnig þar hafi margt
fólk lengi vel haft tilhneiging-
ar til að fleygja bréfaruslinu
sínu og öðru drasli þar sem
því sýndist, hingað og þang-
að um planið. Og ég hygg, að
það hafði kostað ærna þolin-
mæði og talsverða fyrirhöfn að
vinna bug á þessari draslara—
náttúru fólksins.
Það er alkunna, að sums-
staðar eru strætisvagnabiðskýl-
in notuð fyrir náðhús, og mér
er nær að halda að slíkt sé
ekki gert í því skyni að mót-
mæla hinum tilfinnanlega
skorti á almenningssalernunv
heldur fyrst og fremst af ó-
dámshætti, þótt ekki sé kanpski
loku fyrir það skotið að fólk
grípi til þessa örþrifaráðs til
að bjarga brókum sínum. Það
er auðvitað sjálfsagt að kref.i-
ast þess, að þeir sem takast á
hendur að reka svona almenn-
ingsstaði, geri það sómasam-
lega, en það er jafnsjálfsagt
að krefjast þess að fólk gangi
um slíka staði eins og siðuð-
um mönnum sæmir.