Þjóðviljinn - 24.01.1959, Qupperneq 7

Leikfélag Reyfejavíkur:
Deleríum bubonis
eítir Jón Múla og Jénas Ámasyni
Fyrir nokkrum árum var
ieikþáttur með þessu kynlega
latneska heiti fluttur í útvarpi
og vakti óskipta gleði allra sem
heyrðu; skáldin leyndust und-
ir nöfnunum Einbjörn og Tví-
björn. Það komst brátt í há-
mæli að birnir þessir væru
engir aðrir en þeir gáfuðu og
þjóðkúnnu bræður Jón Múli og
Jónas Árnasynir, og nú hafa
þeir breytt þaetti sínum í sviðs-
leik, aukið hann og bætt með
ýmsum hætti, og þurfa sann-
arlega ekki að iðrast gerða
sinna. ,J)elerium bubonis'* ber
þess rauna-r enn greinileg
merki að það var aldrei leik-
húsum ætláð, það er lítt
dramatískt verk og fátækt að
leikrænum átökum, og næsta
tórvelt að skipa því í ákveð-
inn í'lokk gleðileika; helzt
rnætti kalla það sambland
skopleiks og íslenzkrar revíu.
Skáldín hirða lítt um samfellda
atburðárás og láta sér nægja
að draga tipp skemmtilegar
háðsmyndir í stað eiginlegra
mannlýsinga; á stöku stað
verðá eyður og kyrrstaða, en
aldrei nema skamma hríð í
eihu; Söngvararnir eru veiga-
mikill hluti leiksins og ekki sízt
verðir athygli, textarnir vel
ortir og víða smellnir og fyndn-
ir, óg lög Jóns Múla alþýðleg
og hljómfögur. Sum eru dálítið
róniantísk og láta kunnugiega
í eyrurn, önnur þrungin fjöri
og gáska og svo ísmeygilega
skemmtileg að þau hljóta að
öðlast • álmánnahylli.
Höftifidarnir skopast óspart
að ýrnsum alkunnum fyrirbær-
um íslenzks þjóðlífs, hlátur-
mildirj athugulir og giöggsýnir
á breati' aamtimang. Örfáir
purkunarlausir stórgróðamenn
og braskarar ráða lögum og
lofum,: hafa flokka og' þing í
vasanum, skipa háttsettum
ráðamönnum fyrir verkum eins
og þýjum, beita ýmist mútum,
blíðmæium eða hótunum; það
virðist þeim jafnvel leikur einn
að slá sjálfum jólunum á frest
til þess að mata betur krókinn.
Mergjaðar og skoþlegar lýs-
ingar ■ féglæfra þessara eru
aðal leiksins, en menningunni
íslenzku er ekki heidur gleymt:
gervilist og innantómur hroki
tízkuskáldanna pokalegt og
hvimleitt listföndur vissra
skáldpresta og þeirra líka, upp-
skafningsháttur og fiónska fína
fólksjns 1 sem dáist að gutlinu
og gervimennskunni — allt er
það dregið sundur og saman í
háði. Af þessu ófullkomna yfir-
liti mætti ætia að hér væii
um ihíífðarlausan háðleik að
ræða og napra ádeilu, en það
er öðrú nær. Það er höfundun-
um fjarri skapi að vega að
mönnum og særa, þeir eru iil
þess komnir að skemmta og
gleðjó; þéir leika sér fimlega
að léttum vopnum og segja
margan beizkan sannleika, en
taka öllu með góðlátlegu og
græskulausu brosi og sannri
Leikstjóri: Lárus Pálsson
ró. Þeir búa yfir frjórri kímni-
gáfu og nærri óskeikulli hátt-
vísi, hugkvæmir á ýmsan hátt
og orðhagir, málið er eðliiegt
og iifandi og mörg smellin
og gagnhittin tilsvör prýða
leikinn. Glettni og gamansemi
hinna nýju lejkskálda er hejl-
brigð og hlý og ratar beint til
áheyrenda.
Sýningin er einn af ófáum
sigrum Leikfélags Reykjavíkur
og á mörgum góðum lista-
mönnum gengi sitt að þakka.
Leikstjóri er Lárus Pálsson og
hefur tekizt að færa ólík og
fjarskyid atriði leiksins í sam-
ræmda listræna heiid; glettnjn
og gáskinn njóta sín vel í hönd-
um nins smekkvísa, vökula og
úrræðagóða stjórnanda. Erik
Bidsted ballettmeistari hefur
búið söngatriðin forkunnarvel
úr garði, kennt túlkendum
þeirra skopleg látbrigði og
háttbundinn leik; list sem allt
of fáir gamanvisnasöngvarar
íslenzkir virðast kunna; hér er
um ánægjuiega og þarfa nýj-
ung að ræða sem skylt er að
þakka. Tónljstina flytur fá-
menn hljómsveit undir ágætri
stjóm Carls Billich, og méð
leiktjöldum sínum vinnur
Magnús Pálsson ótvíræðan
listrænan sigur, Magnúsi tekst
hvorttvéggja í senn: að skop-
ast að hóflausu tildrí og flúri
reykvískra snobbhúsa og sníða
leiknum hæfilega umgerð,
bjarta, stílhreina og fallega
í línum og litum; og breytingin
úr skrifstofu í borðstofti er
hreint afbragð og mætti verða
öðrum til fyrirmyndar.
Langflestir leikenda halda
vel á sinum hiut, en varla mun
ofmælt að einn beri uppi sýn-
inguna öðrum fremur, Brynjólf-
ur Jóhannesson, sískapandi og
yngstur allra. Hann er snar í
hreyfingum og fjmur á fæti,
eldfijótur að skipta skapi, til-
svörin snögg og' hnitmiðuð og
iifandi íjör og kraftur í tjlsvör-
um hans og söngvum. Og leik-
ur Brynjólfs vekur ekki aðeins
hressandi hlátuf, honum tekst
líka að gera lifandi persónu
úr Ægi Ó. Ægi's forstjóra,
- skapa skýra og heilsteypta
mannlýsingu. Við könnumst
víst öll við þennan volduga
braskara sem aldrei lætur
lystisemdjr heimsins eða fá-
nýtt prjái glepja sig frá að
græða og bralla, góðlátlegur og
blátt áfram að jaínaði, en ó-
svífinn og harður í horn að
taka þegar því er að skipta.
Féiagi og mágur Ægis for-
stjóra er vel metjnn þingmað-
ur og ráðherra og aðalstarfi
hans að blekkja Iandslýðinn
með skrumi og hjartnæmum
ræðum, en Karl Sjgurðsson
reynist því miður ekki vand-
anum vaxinn og ógerlegt að
trúa á háa stöðu hans, áhrif og
vöid. Karl hefur farið laglega
með lítil hlutverk, en er allt of
tiikomulítill og viðvaningsleg-
ur á þessum stað, og munu víst
allir sakna Þorsteins Ö. Steph-
ensens sem fór snil’darvel með
hlutverk þetta í útvarpinu
forðum. Jólaræða ráðherrans
er sönn gersemi, en verður ekki
nógu fyndin og snjöll í meðför-
um Karls; í annan stað syng-
ur hann snoturlega og' áhuga
skortir hann ekki.
Forstjórafrú Sigríðar Hagalín
er ekki annað en háðsmynd,
enda víst til þess ætiast, mjög
skopleg og næstum óhugnanleg
lýsing spjátrungsháttar for-
dildar og' hejmsku, Gervi, lima-
burður, látbragð og búningar
eru í ágætu samræmi og sum-
ar athugasemdir og orðsvör
Sigriðar markviss og hlægileg. |
Dóttur hennar heimasætuna j
leikur Kristín Anna Þórarins-
dóttir með ótvíræðum tiiþrif-
um og ærnum þrótti, hún er
duttlungafull, skapstór og
kenjótt og auðsæilega spillt af
dekri, en varla nógu aðiaðandi
þrátt fyrir ailt og ætti að
skipta um búning í síðari hluta
leiksins. Áhrifamestur er leik-
ur Kristínar Önnu þegar unga
stúlkan fleygir álagahamnum
undir iokin, og smekkvís og
innilegur vísnasöngur hennar
vekur verðskuldaða athygli.
Steindór Hjörleifsson leikur
unnustann skemmtilega og
fjörlega, laglegur, giettinn og
geðfelldur piltur og sýnilega
mannséfni. Túlkun Steindórs
Þrír fjármálamenn; Brjnjólfur Jóhannesson, Gísli Ilalldórs-
son og Karl Sigurðsson.
Laugardagur 24. janúar 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Forstjórahjónin: Sigríður Hagalín og Brynjólfur Jóliannesson.
er ljós og lifandi og ný af
nálinni, svipbrigðin tala skýru
máli. Keppinautur hans um
hylli stúlkunnar er atómskáld-
ið Andmar, hátíðlegur og al-
skeggjaður náungi og stæri-
lætið i öfugu hlutfalli við gáf-
urnar. Guðmundur Pálsson
leikur gerviskáld þetta af
myndugleik og festu, en er þó
ekki skemmtilegur að marki —
vegna þess eins að efnið er of
margþvæit og slitið.
Tveir vinsælir ieikarar eru
einskonar a’.fa og omega í
gamanmálum þessum, upphaf
þeirra og endir. Árni Tryggva-
son birtist snöggvast i leik-
byrjun í ágætu gervi leigubíl-
stjóra og fyrrverandi of-
drykkjumanns orr er svo spaugi-
legur og sannfærandi í öllum
háttum að maður vildi feginn
kynnast honum betur. Gísli
Ha’ldórsson gengur inn á svið-
ið í lokin og sópar heldur en
ekki að honum, enda er hann
öðrum fjármálamönnum snjall-
ari, nýríkur og algerlega sam-
vjzkulaus glæframaður sem
leikur sér að keppinautum sín-
um eins og köttur að mús og
fer með frægan sigur af hólmi.
Túlkun Gísla og gervi hitta
beint í mark, hann er glanna-
fenginn og ruddalegur í sjón
og raun. skeggrótin kolsvört
og menningarleysið biöskrunar-
legt, glögg skopmynd reist á
athugun og mannþekkingu.
Loks er Nína Sveinsdóttir ald-
urhnigin vinnukona í ísienzk-
um búningj, gamansöm og föst
fyrir.
í salnum ríkti glaumur og
gieði og jókst því meir sem á
kvöidið leið, unz a!U ætlaði um
koll - að keyra, .og leikendum,
ieikstjóra 'og höfundum var
lengi og innilega fagnað að
lokum. Að frumsmíð þeirra
Jónasar og Jóns Múla má að
sjálfsögðu ýmislegt finna, en
þeim er eefin sú auðrya kimni
sem leikhúsjn þurfa á • að
halda; við væntum þess-fast-
iega að þeir iáti ekki hér stað-
ar numið. Og svo líklegt er
..Delerium bubonis1* til vin-
sælda að þeir bræður ættu, að
hafa nægan tíma ti! að semja
marga og snjalla gamanlejki
áður en bað hefur runnið skeið-
ið á enda.
Á. Hi.
Dagsbrúnarfundurinn
Framhald af 12. síðu.
þjóðarbusins hefur þvf farið
minnkandi.
Skerðing samninga-
írelsis
Þá lagði Eðvarð þunga á-
herzlu á að það væri ekki
aðeins kjaraskerðingin sem í
frumvarpi ríkisstjómarinnar
fælist, heldur sú aðgerð ríkis
valdsins að skerða með lög-
um hinn hefðbundna og laga-
lega rétt verkalýðsfélaganna
til að semia um 'kjör sín. Slík-
um aðgerðum yrði verkalýðs
hreyfingin einróma að mót-
mæla og berjast gegn.
Útreið B-listamanna hin
háðulegasta
Fyrir A-listann töluðu auk
Eðvarðs, Jón Vigfússon, Guð-
mundur J. Guðmundsson,
Hannes Stephensen, Árni Ág-
ústsson, Guðjón Bjamhéðins-1
son.
1 forsvari fyrir B-listann
vom einkum þeir Jón Hjálm-
arsson (litli klofningur) og Jó-
hann verkfallsbrjótur og var
frammistaða þeirra hin háðu-
legasta og tilraunir þeirra til
að verja kjaraskerðinguna
hlutu svo óskipta andúð fund-
armanna að fá eða engin dæmi
munu vera í Dagsbrim um slík-
ar móttökur.
Dagsbrúnarmenn íóru
aí þessum íundi í bar-
áttuhug, einhuga um það
að senda B-listamennina
ívlgislausa heim til föð-
urhúsanna, og tryggja A-
listanum glæsilegan sig-
ur.
Bæjarutgerðin í
i Hafnarfirði
Framhald af 12. síðu
full þörf væri fyrir Bæjarút-
gerðina að fá fleiri skip, til
þess að geta fullnýtt möguleika
til saltfiskverkunar og herzlu.
Um afkomuna á s.l. ári kvaðst
hann ekki enn geta skýrt frá
fullnaðartöium, en óhætt væri
að fullyrða aff alkoma Bæjarút-
gerðarinnar á s.l. iri hefði ver-
ið góð, — mjög góð.
Þá gat liann þess að samn-
ingar væru nú nýgerðir úm
sölu- og útflutning- fisks og
væru þeir mjög hagstæðir.-
J ahnig að fitkverð liækkaði
um 105 kr. á lestina, og ætti
hað að færa Bæjarútgerðinni
hálfri mlllj. kr. meiri tekjiir
nú fyrir saina fisliriiagn og
í fyrra.