Þjóðviljinn - 17.03.1960, Blaðsíða 6

G)
ÞJÓÐVILJINN — Pimmtudagur 17. marz 1960
Fimmtudagur 17. marz 1960 — ÞJÓÐVILJINN
Utgefandi: Sameiningarflokkur alfcýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sig-
urður Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónssoii, Jón
Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn,
afgreiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 3 9. — Sími
17-500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 35 á mán. — Lausasöluv. kr. 2.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
«E

í dag hefst í Genf ráðstefna um landhelgis-
mál. íslendingar gera sér vonir um að hún
komist að niðurstöðum sem tryggja rétt
okkar og lífshagsmuni. Þó er rétt að benda á
það þegar í upphafi að það yrði ekkert meiri-
hátta'r áfall fyrir íslendinga þótt ráðstefnunni
tækist ekki að komast að niðurstöðu frekar en
1958. íslendingar hafa þegar stækkað landhelgi
sína í 12 mílur. Sú stækkun hefur verið við-
urkennd í verki af öllum þjóðum nema Bret-
um. Og enda þótt Bretar hafi beitt okkur
níðingslegu ofbeldi hefur þeim ekki tekizt að
vinna okkur neitt tilfinnanlegt tjón, þrátt fyrir
fullan vilja, en sjálfum sér hafa þeir bakað
stórfellt efnahagsáfall og bætt nýjum smánar-
bletti í sögu sína. Þessi málalok hafa þeir nú
viðurkennt í verki með því að snauta burt af
íslandsmiðum áður en ráðstefnan hefst; þeir
gera sér þannig fullljóst að þeir hafa sjálfir
tjón og minnkun af ofbeldi sínu við Islendinga,
og þeir munu elcki hefja þann smánarlega leik
aftur hvernig svo sem ráðstefnunni lyktar. En
fulltrúar íslendinga koma til ráðstefnunnar
eftir unninn sigur, með 12 míln^ landhelgi sína
" alfrjálsa; það er því ekkert sem knýr á þá að
una neinum öðrum kostum en þeim sem eru
í fullu samræmi við rétt okkar og hagsmuni.
thna hættan á ráðstefnunni er sú að þar muni
takast að fá tvo þriðju aðildarríkjanna til að
samþykkja tillögu sem á einhvern hátt skerði
12 mílna regluna. Þar eru Bandaríkin sem fyrr
1 hættulegasti og óheiðarlegasti andstæðingur
okkar. Á síðustu ráðstefnu sviku Bandaríkin
íslendinga og fluttu tillögu sem var okkur enn
óhagstæðari en jafnvel tillögur Breta sjálfra.
Vitað er að Bandaríkin ætla nú aftur að flytja
hliðstæða tillögu; á hún að vera stuðningur við
12 mílur í orði kveðnu en fela í sér ákvæði um
undanþágur samkvæmt svokölluðum „söguleg-
um rétti“. Samkvæmt slíkri tillögu ætti að
neyða íslendinga til að gera samning um und-
anþágur við það ríki sem hefur rænt fiskimið
okkar áratugum saman og nú síðast beitt okkur
vopnuðu hernaðarofbeldi í hálft annað ár. Varla
verður því trúað að nokkur íslenzkur maður
myndi vilja una slíkum málalokum.
Pn bandarískir sendimenn munu einnig hafa
orðað það við íslenzk stjórnarvöld hvort
þau gætu ekki fallizt á að samþykkja
almenna reglu um 12 mílur með undanþágum,
ef því væri lofað að íslendingar sjálfir þyrftu
ekki að veita þvílíkar undanþágur. Þar er verið
að bjóða íslendingum upp á mútur, ef þeir vilji
svíkja aðrar 12 mílna þjóðir, einmitt þær þióðir
sem allan tímann hafa stutt okkur, gert okkur j
kleift að stækka landhelgina og sigra. Slík til- ;
laga er að sjálfsögðu ósæmilegasta móðgun við j
íslendinga, þótt til muni vera þeir menn í j
valdastöðum sem vildu láta heiður okkar falan J
fyrir þvílík boð. :
Tjess er þó að vænta að fulltrúar okkar á Genf- >
arráðstefnunni ljái ekki máls á neinum þeim {
málalokum sem ósamboðin eru sóma okkar og 5
rétti. Þeim ber að minnast þess að í landhelgis- í
deilunni við Breta eru íslendingar nú sterkari «
aðilinn. Við höfum háð sókn og sigrað, Bretar •
verið á undanhaldi og tapað. Og þá er það okk- ■
ar að ákveða kostina. •— m.
V3X
XX
mt
un
fS
Skóli númer £01 í Ríguhluta
Moskvuborgar. Þetta er einföld
rauð múrsteinsbygging, íjög-
urra hæða. Hér nema.1250 nem-
endur í hinum tíu bekkjum
skyldunámsins.
Á síðustu árum hefur verið
rætt mikið um endurskipu-
lagningU almenns skólanáms í
Sovétríkjunum. Flokkurinn gaf
út ály.ktun um málið, miklar
uriiræður ióru fram í blöðum
og á ráðstefnum, ný iræðslulög
voru samþykkt.
Aðalatriði máísins voru sem
hér segir: Fuliyrt var, að hið
lögboðna t.u ára sk.yldunám
væri of einhliða bóknám. N'em-
endur hefðu litla sem enga
reynslu af almennri vinnu eða
nokkurri gagnlegri iðn þegar
námi lyki, og því væri þah
alltof snögg og erfið breyting
fyrir þá, þegar þeir kæmu
beint úr skóla inn í verksmiðj-
ur og verkstæði. Þá væru þeir
sem fara beint úr skóla inn í
æðri menntastofnanir helzt til
ungir og óreyndir, lítt kunnugir
lífi og vinnu. Því var lagt að
skólum, að þeir tækju upp
margvíslegt verknám í flestum
bekkjum. Sömuleiðis var það
ákveðið, að innganga í æðri
menntastofnanir skyldi fyrst og
fremst veitt þeim, sem hafa
unnið í a.m.k. tvö ár að loknu
almennu námi. Eru bó ger.ðar
einstaka undantekningar frá
þeirri reglu t.d. fyrir unglinga
sem tónlistarhæfileikum eða
stærðfræðihæfileikum eru bún-
ir.
Þessvegna spurði ég ísaak
Borísovítsj skólastjóra þess
fyrst af öllu, hvernig verknám-
ið gengi.
Hann svaraði:
Þetta er ekki nýtt mál hjá
okkur, því í þessum skóla höf-
um við um árabil verið með
ýmsar tilraunir í þessa átt. En
núna er fyrst komið íast form á
verknám hjá okkur. Við byrj-
um strax í fyrstu bekkjunum
þar fást krakkarnir tvo t:ma
í viku við margvíslegt nytsam-
legt dútl; taka til, vökva blóm,
hjálpa til á barnaheimilum,
hugsa um garða og annað þess-
háttar. Fimmtu- og sjöttubekk-
ingar vinna á smiða- og sauma-
stofum skólans. Áttundi bekkur
vinnur þrjá tíma í viku á verk-
smiðju einni hér nálægt, en
níundi bekkur heilan dag. Tí-
undi og elleíti bekkur vinna svo
þrjá sex stunda vinnudaga í
viku, en læra hina dagana.
Vinna þessi fer einkum fram í
verksmiðjunni Boréts, og fá
nemendur nokkur iðnréttindi
að loknu námi. Þvi miður get-
um við ekki komið öllum stúlk-
um í shk störf, og því eru.
nú um 30 stúlkur frá okkur vi®
við afgreiðslustörf í verzlunum..
Ég spurði: Hafið þið þá dreg-
ið úr námsefni í bóklegumi
greinum?
Nei, ekki svo neinu nemi. Og'
þar eð efstubekkingar læra að-
eins háifa vikuna, þá skiítum.
við námsefni tíunda bekkjar á
tvo vetur, þannig að þeir eru
nú ári lengur í skóla en áður.
Þetta verknám gefst agæt-
lega. Unglingarnir sýna mikinn
áhuga. Og uppeldisgildi þess-
ara starfsstunda er alveg ómet-
[HiraS -ei* csð gerast?
Leikstund í sovézkum smábarnaskóla.
Tveir skólar / Moskvu I
MOSKVUBRÉF FRÁ ÁRNABERGMANN
anlegt.
KENNSLUSTUNDIR
Ég sit í kennarastofu og bíð
þess að klukkan hringi. Þar
situr drengur við borð og lærir
kvæði utanað. Hann heitir
Kolja og er í öðrum bekk. Móð-
ir hans vinnur hérna. Kvæðið
er um melónu, og er saga henn-
ar rakin all ýtarlega allt þar
til hún stendur á borðinu „ein-
staklega góð á bragðið“. Sjáið
þér, fræhdi, segir drengurinn
með hrifningu, þarna flugu
dúfur fyrir gluggann. Rússnesk
smábörn kalla allt fullorðið
fólk frændur eða frænkur.
Síðan sezt ég í írönskutíma
með níunda bekk. í þessum
skóla er það ekki siður að hvgr
bekkur hafi sína skólastofu,
heldur hefur hver námsgrein
sínar stofur. Hér eru kennd
tungumál. Á veggjunum hanga
myndir af Balszac, Heine Hugo,
Dickens, Robert Burns, Rolland
og Tómasi Mann. Þarna eru
gamlar. skrítlur á ensku, mynd-
skreyttar af nemendum: Heyrðu
pabbi, segir strákurinn sem
fékk lágar einkunnir, geturðu
skrifað nafnið þitt með Íokuð
augun?. Þarna er veggblað á
þýzku, helgað Schiller. „Wir
schátzen for allern den feurigen
Kampfer“ stendur þar. Þarna
hanga líka flóknar grammatísk-
ar töflur um það, hvernig nota
beri íorsetningar. Þetta er bráð-
skemmtileg stofa.
Kennslukonan reynir að tala
sem mest á frönsku. Ef setning-
arnar reynast of flóknar, þýð-
ir hún jafnóðum á rússnesku.
Texti dagsins er um Vailiant-
Couturier. Málfræði dagsins:
gérondif. Kenslukonan er að
öllum líkindum ágæt, en bekk-
urinn svona í meðallagi. Þó eru
stúlkurnar sýnu sterkari og
miklu áræðnari en strákarnir.
Síðar tala ég um tungumála-
nám við reyndustu ensku-
kennslukonu skólans. Hún seg-
ir, að því miður hafi tungu-
málum verið alltof l'till sómi
sýndur í skólum allt fram á
síðustu ár. Við reynum nú mik-
ið til að gera kennsluna meira
lifandi, einkum reynum við að
íá nemendurna til að tala sjálfa
sem allra fyrst. Eitt dæmi: við
sýnum stuttar kvikmyndir, t.d.
um London, kennarinn útskýr-
ir á ensku. Síðan er spurt og
‘svarað á ensku um myndina.
Þá er myndin sýnd aftur, og
nú ganga nemendurnir til
skiftis upp að hljóðnemanum
og útskýra sjálfir. Þetta gefst
ágætlega. Við eigum að vísu
margt ógert áður en við kom-
um þessum málum í gott lag.
en það sem unnizt hefur, gefur
góðar vonir.
Þessi kona hafði auðsjáan-
lega mikinn og góðan áhuga á
starfi sínu, og það var sannar-
lega ánægjulegt að tala við
hana.
LANDAFRÆÐI
Landafræði í níunda bekk.
Hér er allt öðruvisi umhorfs en
í* málaherberginu. Á veggjum
hanga landkönnuðir, velskeggj-
aðir flestir, einnig mörg ágæt
landabréf, veðurkort fyrir
september 1958 og veggblað-urn
Indland. Hér er auðsjáanlega
líka kennd eðlisfræði. að
minnsta kosti eru á einum
veggnum mikið af allskonar
vélahlutum, og úti í horni er
smásímastöð til kennsluþarfa.
Það er talað um ekónomíska
landafræði Sovétríkjanna. Nem-
endur eru látnir gera grein fyr-
ir því, hvar sé heppilegast að
reisa iðjuver í ýmsum greinum,
hvar stáliðjuver, hvar efnaiðju-
ver o.slfrv. Þetta er flókið mál
og krefst góðrar þekkingar á
hráefna lindum, orkulindum.
samgöngukerfi og fólksíjölda í
hverju héraði. Þetta virtist
mjög skynsamleg kennsla. Ég
minntist með nokkurri skelf-
ingu spurninga á íslenzkum
landsprófum: Hvar og hvað er
Pico de Theyde, Aden, Kam-
tsjaka? Annað má nefna í sam-
bandi við landafræðikennslu:
unglingarnir eru látnir gera
mjög mikið af allskonar kort-
um sjálf, svo þau átti sig bet-
ur á aðskiljanlegum viðfangs-
efnum námsgreinarinnar. Þar
að auki hafa þau sjálf til um-
ráða einstaklega skemmtilegar
landabréiabækur með lands-
lagskortum, þjóðakortum, olíu-
kortum, kolakortum og öllu
mögulegu.
Hér eru strákarnir í essinu
sínu. Þeir svara betur en stúlk-
urnar. Nemendur fá einkunnir
fyrir hvert svar, og eru þær
: samstundis færðar inn í kladda.
Vel á minnzt; einkunnakerfið
er mjög einfalt: fimm, fjórir,
þrir, tveir, einn. í dag er svar-
E Fyrir mánuði siðan reyndi
E sameinað auðváid Reykjavík-
E ur, atvinnurekendur og kaupa
= héðnar að taka vöidin í félagi
= okkar, Dagsbrún. En við
x skildum það réttilega, að
~ mútuband fjárplógsmanná
= yrði of þungur klafi stjórn
E verkalýðsfélags. Allir stétt-
E vísir verkamenn skildu, að
E stjórn verkalýðsfélags á að-
E eins að vera í höndum verka-
E manna- Þessi spurning um
5 leikreglur í stéttarþjóðfé’agi
= er vissulega timabær nú,
= þegar atvinnurekendur og
~ auðmenn, önnur aðalstétt
= þessa þjóðfélags, sem auðvit-
E að hefur gagnstæðra hags-
E muna að gæta við verkalýðs-
E stéttina, er að afnema lög,
E sem verkalýðurinn knúði
= fram fyrir 18 árum.
= Við sósíalistar sögðum þi
= fyrir með marxiskri rokvísi,
= hvað í vændum væri og nú er
E þetta örverpi auðstéttarinnar
E skriðið í gegn um alþingi.
E Frumvarp þetta afnemur
að mjög sæmilega, en kennar-
inn er strangur og gefur eng- | vísitölu á kaup og er þar af-
um meira en fjóra. = numinn 18 ára löghelgaður
= réttur verkalýðsins, til að
Þegar lítið er eftir af = halda í við verðbólguna.
kennslustund, biður kennarinn E Við sku’um athuga að þeir
nemendur að opna bækurnar. E þora ekki beint að lækka
Lesið ykkur aðeins til um E kaupið, heldur fara þá leið
næstu lexíu, segir hann. Að E að koma í veg fyrir að kaup-
nokkrum mínútum liðnum rýf- E ið hækki eftir því sem vöru- ræða klær alþjóða auðvalcls-
ur hann þögnina og gefur stutt E verð hækkar. Þá er það sér- ins til hjálpar auðmönnum á
yfirlit yfir helztu vandamál 1 le&a athyglisvert, að ekki er íslandi.
næsta verkefnis. Síðar spurði E ráðizt beínt á kaupið heldur á Auðmannastéttin hefur engá
ég Tatjönu Sérgéévu yfirkenn- S rettmn.
ara. hvort slík aðferð væri út- § Þeir llaIda sein se- að við
breidd. Já, sagði hún. Nemend- = séum ekki eins vaka^di þar,
kúga alla launþega landsihs,
um 75% þjóðarinnar. Hér
hefur það blátt áfram gerzt,
að gróðastéttin, er tapaði
fylgi með þjóðinni í haust-
kosningunum, kaupir sér liðs-
auka á alþingi og ætlar nú
að svínbeygja landslýðinn við
grcðakvörn sína. En þeir vita
sem er, að við stóran er að
dei’.a, þar sem verkaiýðs-
hreyf’ngin er, enda er vopna-
búnaður eftir því. Allt að 20
milljónum dollara geta þeir
fengið, og fer það mjög að
venju, að keyrið á okkur
skuli vera dollar- Það liggur
ljóst fyr'r, að þetta dollara-
lán er ekki annað en styrkur
frá hinu alþjcð’ega auövaldi
til auðmanna hér, blátt áfram
herkcstnaður í væntanle;g
stórátök við verkalýðsstétt-
ina.
Ekki verður það sagt, . að
rökvísi ráðastéttarinnar sé
m’kil eða trú sannleiksgildi
eigin orða, og kemur það
ljóst fram-í dollaraláni þessu.
Það má ekki nota dollarana
til að kaupa skip eða til fjár-
festingar í fyrirtækjum er
spara eða afla gja’deyris.
Þetta lán er sem sag’t ekki
til að afla íslenzku þjcðinni
frgmleiðslutækja eða efla át-
vinnu, heldur er hér um að
ur hafa mjög mikið að gera, | að °kkur sé ekki llÓst Sam'
... , „ . . . . = hengið á milli pólitískra rétt-
og til bess að þeir fai meiri — r
,. . , v = mda og kaupgjalds.
tima til að undirbua stærð- — , , , ,
, Y. , ,, Y = En þetta er algert hald-
fræði, bokmenntir og aðrar = , . TT..V
= leysi. Við vitum vel, að með
shkar erfiðar greinar, reynum = , , , , , v
’ = hjalp niu krata og þar með
við að nota hluta sjálfra = meirih,utaaðstöðu á alþingi,
kennslustundanna til undirbún- S er ráðizt á afkomu alþýðu.
ings fyrir næstu verkefni, eink- E heimilanna.
um í „léttari“ námsgreinum E Réttin.dum, kjörum og
eins og t.d^ landafræði og sögu. | kaupgjaldi verkamanna er
Þetta var ágætur skóli. = sem sé hægt að breyta með
Þegar ég kom út, sá ég = einu pennastriki frá alþingi.
stráka henda brotajárni á bíl E Það er fljótséð að auðmenn-
út: horni skólagarðsins. Skól- E irnir eru hér að fara eftir er-
amir fara öðru hvoru í brota- = lendri fyrirmynd, því hvernig
járnsherferðir. S má það öðru ví.si vera, að
(í næstu grein verður sagt = þeir reyni með lagaboðum að
trú á því, að það sé satt
sem hún hefur verið áð stag-
ast á undanfama mánu.ði
og fjármálaráðherra orðaði
svo í, Morgunblaðinu 9.—2.
1960: „Þjóðin sem lieild hef-
ur eytt meiru en hún hefUT
aflað“. Annars væri hún frá-
leitt að auka við hallann með
nýju neyzluvöruláni, nema
auðmannastéttin sé hætt að
líta á sig sem hluta af is*
lenzku þjóðinni. Og það eú
einmitt þar sem f;skur liggur
undir steim, auðmannastéttin
á ekki eitt föðurland öðra
fremur, heldur það eitt sem
hægt er að græða á.
20. febrúar 1960
Pétur H. Pétursson-
frá heimsókn í heimavistar- =
skóia). simiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiutiimiiiiiimiiiiiiiiiimiiiiimiiiiiiuimiiiiiiiiui
miiiiiiimmiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiliiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim.’iimmiimiiiimmmimmiiimmmmmmmiiiiiiiimmiiiiiiimiimmiiiiimiiiiimmiimmm mmmmmmmmmmmiimmmmimimmmmmm
Grœnlandsáhu

Leiðari Alþýðublaðsins í
gær er mjög svo einkennileg
ritsmíð. Þar er ráðizt á
áhugamenn um Grænlandsmál
og þeir kallaðir „Grænlands-
idíótar”. Það gefur auga leið,
að menn sem grípa til slíkra
upphrópana, í stað raka, þeir
eru ekki fræðilega sterkir i
málflutningi sinum- Enda er
eina flotholt leiðarahöfundar-
ins nefndarálit Gissurar Berg-
steinssonar frá árinu 1952.
Það hefur verið mjög hljótt
um þetta „nefndar“-álit, og
það að vonum, enda megnar
það ekki að kollvarpa fræði-
legum rökum sem sett hafa
verið fram í þessu máli, af
öðrum mönnum, evo sem af
Einari skáldi Benediktssyni,
Bjarna frá Vogi, dr.'Jóni Dúa-
syni og mörgum fleirum.
Hver eru þá hin fræðilegu
rök þessa máls, sem standa
eins og klettur úr hafinu, þó
froðuskúm á borð við mál-
flutning leiðarahöfundarins
skelii á þeim? 1 fyrsta lagi,
að Grænland var fundið og
numið af íslendingum á ofan-
verðri tíundu öld, I öðru lagi
að lanídnemarnir fluttu með
sér lög og landsvenjur héð-
an að he’man, og litu á sig
í hinu nýja landi, sem hluta
af hinu íslenzka þjóðveldi. 1
þriðja lagi, að með Gamla
sáttmála, sem gerður var við
Noregskonung af. íslendingum
þá gekk Grænland með ís-
landi undir krúnu Hákonar
konungs. Þetta eru hin fræði-
legu rök sem ennþá hefur
ekki tekizt að hnekkja, og
samkvæmt þeim hafa .Islend-
ingar skyldur að rækja við
Grænlendinga, þar sem ,það
voru þeir sem bundu land
þeirra með Gamla sáttmála.
Réttur konunga í Danmörku
til að drottna jyfir Grænlandi,
er grund rallaður i Gamla
sáttmála, á öðrum stöðum
hefur aldrei fundizt stafkrók-
ur þeim rétti til stuðnings.
Félag Grænlandsáhugamanna.
vill halda þennan sögulega
og réttarfarslega rétt í heiðri,
því að gera það ekki, það er
að svíkja hin sögulegir rök.
Örlög Is’endinga á Græn-
landi eru ennþá að nokkru
hulin í mcðu óljcsrar sögu.
Því var á tímab’li haldið
fram, af sumum, að íslend-
ingar á Grænlandi hefðu dá-
ið út. Síðar hafa fleiri og
fleiri fræðimenn hallazt að
þeirri skoðun, að íslenzki
stofninn hafi b’.andazt Eski-
móum og horfið þann'g af
sjónarsviðinu sem sjálfstætt
] jcöarbrot. Það eru svo Sterk
rök sem hniga und’r þessa
skoðun, að erfitt mun reyn-
ast að kollvarpa þeim- Sú
kenning, að a'lir íslendingar
á Grænlandi hafi verið drepn-
ir af Eskimóum í ófriði, hún
fær á engan hátt staðizt. Það
sem kollvarpar algjörlega
þeirri kenningu er eftirfar-
ándú Svo langt aftur sem
menn hafa spurn’'r af, hafa
það verið óskráð lög allra
Eskimóakynstofna að þyrma
lífi aT.ra kvenna og barna, ef
barizt var. Emfremur voru
börn sá auður í augum Eski-
móa sem öllu varð að fórna
fyrir, og var í því tilliti eng-
inn munur gerður á bömum
óviria og þeirrá eigin bpcmum.
Islenzka þjcðin á ógre'dda
sku’d við islenzka þjóðarbrot-
ið á Grænlandh Það er ekki
skammlaust að við höfum al-
gjörlega vanrækt þennan þátt
þjóðarsögunnar. að láta raim-
saka sögu landa okkar á
Grænlandi yfir það tímabil
þegar Grænland var ein-
angrað frá Evrópu. Eftir því
sem þetta verkefni er van-
rækt lengur, því erfiðara
verður það viðfangs. En
ennþá ætti þó að vera tíma-
bært að hefjast handa, og
mætti þá svo fara gegnum
fomleifarannsóknir og fleiri
leiðir, að skærara Ijósi yrði
varpað á þennan þátt í okkar
þjóðarsögu.
Þetta er meðal annars eitt
af þeim verkefnum sem Félag
íslenzkra Grænlandsáhuga-
manna vill berjast fyrir.
Reykjavík 11. marz 1960
Jóhann J. E. Kúld.
Grænlenzk
stúlka í þjóð-
biiningii.