Þjóðviljinn - 19.06.1960, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn - 19.06.1960, Blaðsíða 2
2) — ÞJÖÐVILJINN — Sunnudagur 19. júní 1960 Hafnarbíó Bankaræninginn (Eide a Cíaoked Trail) Amerísk mynd A«die Murphy Walter Mattliau Ilenry Silva Það má segja, að ekki hefði mátt búast við miklu, en samt veldur myndin vonbrigð- um meðal þeirra sem hafa séð Murphy í sínum beztu hlut- verkum. Hcr er Murphy svona mitt á milli hlutverks, sem hann ætti alls ekki að koma nálægt, og þess hlutverks sem skapað hefur honum heims- frægð. Murphy verður einfald- lega leiðinlegur og áhrifalaus. Efnið er af gamla skólanum, sem allir þekkja nú orðið, en eitt er þó nýtt, cg það er það að myndin skuli látin gerast í sjávarborpi. Alveg splunku- nýtt frá „Villta Vestrinu“. Walter Matthau hafa margir séð áður, en G’a Ccala er aft- ur á móti svo til. óþekktur hér og sama er að segja um Ilenry Silva, sem er ein sér- kenniiegasta glæpamannstýpan sem rú er á rnarkaðnum. Silva sást hér í Nýja Bíó ekki alls fyrir löngu í evrópísku glæpa- mannsgérfi, sem Arne Ragne- born hefði ekki þurft að skammast sín fyrir. SÁ Til sölu AHar tegundir BÚVÉLA. Mikið úrval af öllum teg- undum BIFREIÐA. Bíla- og Búvélasalan Ingólfsstræti 11. Simar 2-31-36 og 15-0-14. Trípolibíó Kjarnorkiinjósnir (A líullel't for Joey) Amerísk mynd Edwardi G. Robinafon George Raft Audrey Toífer Peter Van Evek Leikstj. Le-.vis Allen Jæja þá erum við búnir að fá þær aftur. Hér er eitt sýn- ishornið af glæpamyndum eins og þær gerðust beztar hér áð- ur fyrr. Það er ekki einungis gamla efnið, sem Frakkar not- uðu mildð í sínum frægu „Lemmy myndum" heldur fá- um við gömlu skarfana eins og þeir leggja s’g. Toppkraft- ana sem voru upp á sitt bezta fyrir 15-20 árum síðan. Það eru ekki aðeins Robinson, Raft, Totter, heldur má sjá þarna ýmsa aðra gamalkunna frá fyrri tíð. Að fara að rekja efnið hér væri fjarstæða, menn þekkja það of vel, en aftur á móti er myndin að mörgu tæknilega betur gerð heldur en þær gömlu. En annars er hér allt það gamla, efnið, hraðinn, spennan, effektarnir, og meira að segja Raft er ekki búinn að gleyma því hvernig á að falla helskotinn. Eins og oft áður þá er Ro- binson í sérflokki 'hvað leik snertir og tilbreyting að sjá hann í þessu gerfi. Þeir sem liafa gaman af glæpnmyndum, ættu að sjá myndina,- þeir yngri og svo hafa váfalaust margir af eldri kvikmyndahúsgestum gaman af að sjá þessa gömiu leikara aft.ur í fullu fjöri, upp á gamla mátann. SA Leiðir allra sem ætla a8 kaupa eða selja BÍL liggja til okkar. BlLASALAN Kiapparstíg 37. Sími 1-90-32. Mvndíi til 3 'rt 30 tækiíærisgjaía Myndarammar Hvergi ódýrari ÞvoftavéBar frá llniversa! Frania þvottáVélarnar með hitara eru að koma. Verð áætlað kr. 4.500. Sýnishorn fyrirliggjandi. Fullkominn varahlutá. lager og viðgerðarþjónusta. Pöntunum1 ‘véitt ihóttáka.?1 Raftækjasföðin Laugaveg ■ 48b, sími 18518. 107. þáttur 19. júní 19GÓ Ritstjóri: Árni Böðvarsson. Oröabelgur í þetta sinn lítum við á nokkra seðla úr safni mínu sem sprottið er upp úr bréfum frá lesendum þáttarins og sam.tölum við þá og aðra. Verður þá fyrst fyrir mér orðið auðfyndur. Gunnar Hólmsteinsson stud. oecon. frá Raufarhöfn sagði mér í vetur af þessu orði, en hann hafði heyrt það í tali tveggja manna af þeim slóðum fyrir nokkru. Annar þeirra sagði: „Hefur þér orðið nokkuð auðfynt?“ og átti með því við það hvört hinn hefði ort nokkuð síðan, en yrkingar munu vera tíðari í því héraði en víða annars staðar á landinu. Þetta orð er ekki hjá Sigfúsi Blöndal, en það kemur fyrir í orðabók Fritzners yfir íslenzkt forn- mál, einmitt í sömu merkingu og Gunnar tilgreindi: „honum var ekki auðfynt og tók hánn (þ- e. skáldið) ekki svo snart til (að yrkja) sem konungur vildi,“ Nú væri mér forvitni á að vita hvort einhver les- enda kannast við þetta orð úr daglegu tali. Það gæti þó e'ns’ verið uppvakningur, tekinn eftir fornu máli. Jóhannes Asgeirsson spyr um orðið blæst(ir) í sam- böndum eins og: „Nú kom þessi smátitringur í blæstirn- ar, sem hún átti vanda tiþ þegar hún reiddist“. Þetta orð er ekki til í orðabók Sigfús- ar nema í samsetningu, en þar er orðið nasablæst þýtt með ,Næsevinge“ og staðsett í Mos- fellssveit. Þetta hefur einnig verið kallað nasavængur á ís- lenzku, sem er sjálfsagt bók- stafleg þýðing úr dönsku. Orðið er notað um ytri vegg nasanna og er síðari hluti þess skyldur sögninni að blása. Eignarfall eintölu er blæstar og fleirtölu blæstir, eins og dæmið sýnir. Þessi setning sem Jóhannes vísar i, kemúr fyrir í þýðingu eftir Jón Sig- urðsson frá Kaldaðarnesi, en auk þess. kemur orðið fyrir ó- samsett að minnsta kosti hjá ‘ Halldóri Kiljan. Eg hef þó L ekki við höndina hvar það er í bókum hans. - a hJ jti í f ‘riefJ>1áðW'IÍMfitíhéíRá -flWéí-f Rikarðs Jónssonar mynd- höggvara til þáttarins 10. apríl sl. Ilann segir m.a. um orð- myndina drösl, er víða tíðkast í sömu merkingu og drasl: „Hvorugkynsorðið drösl, drö.sl- ið heyrðist oft eystra og fannst mér oftast notað í st^rri merk- ingu en drasl; þó var sagt að draga af sér drös’ið = vos- klæði“. Þessi sérrherking, að kalla vo.sklæði sérstaklega drösl, er. ekki í orðabók Sig- fúsar, en raunar er það lítið frávik frá almennu merlc'ng- unni. Ríkarður minnist á fleiri skemmtilega h-’u'.i í bréfi sinu. Eitt er það að í máli margra Austfirðinga (ég veit ekki hversu útbre'tt það er) er orðalagið í efra notað í sömu merkingu og „Uppi á héraði (Fljótsdalshéraði)'1. Sömuleið- ir er í neffra not.að af þeim sem búa ;,í efra“ um byggðina niðri á fjörðum. Notkun orða til stsðar- pg stefr.u ákvörðún- ar er • annars rh'iög 'breytlleg eftir land'hln'túm. ng rkal ekki farið frékár út i það um s:'nn RíkarðUr notar einrig orð- myridina hjjtrna í útskýririgu í öðru bréfi sínu (frá 5. maí), þar scm hann talar um að héðra og þaffra hafi verið til í daglegu tali þar eystra og hafi merkt þarna ög hjarna. Eg hygg þessar tvær orðmyndir, héðra og þaðra, séu mú horfnar úr tal- máli, én skáld 'nota þær enn, t. d. Jón Helgáson í Áförreum um Þúfubjarg undir Jökli: „ Þverhöggvið gna pi r Þúfubjarg þrútið af lamstri veðra; Ægir greiðir því önnur slög, ekki er hann mildur héðra.“ Fleiri dæmi mætti og tína til. Orðmynd'n hjarna fyrir hérna 'er hins vegar miklu útbreidd- ari, og kunna að finnast dæmi um breytinguna é í ja á und- an a-endingu víðar í íslenzku^ en menn,: hafa véitt athygli. Að minnsta kosti hefur einn af náttúruf|:æðingum okkar veitt attíýgli.-' • frériríjui’ðinum kjalna- fyrir keldna- í sam- setningum, m. ar af heimaslóð- um mínum, þp að ég hafi aldrei tekið eftir honum. Hér kann þó að vera um að ræða Tfcí ó&rei»Í/£%TT¥j<$ )Miln e og, ja'— eða e og a. Björgvm Þorsteinsson á Sel- fossi skrifar - m.a : „Úm lélega vettlinga var oft sagt að þetta væru meiri loddarnir og stund- um líka groddar, sérstaklega þó ef þeir voru stórir og úr grófli b™di.“ Þetta orð, loddar um grófa vettlinga, þekki ég vel og sú merkin er i örðabók Sigfiisnr Þar eru ýmsar mérk- ing»r +’l gre'ndar við orð'ið loddi: l^ridpband.. gróft uúar- band: ílenpur eða barði, priónsð"r innan í skó; grófur vett]’ng’’-f sílakeppur, þungfær mað"T” l"«inn hundur: og loks kvennabósi. Ekki bekki ég nerria f’-r.s+u og þriðiu merk- ingu crðs’bs (um band og vett- l'nga). »n hinar geta verið til s”n"r>ni=„ds brátt fyrir það. — En bet+a' m:nnir mig á ann- að ófð scm ekki er í orðabók- inni, b."ð er sögnin að lodda. Algengt er snnnanlands að taln nm að rokkarnir loddi niður um mann, ef sokldegg- irnir sitía í hrúgu niður undir ökkla. ÞáHðín er loddi, en oft- ast er orðio notað í fleirtölu: sokkarn'r loddu niðhr um hann. Sumir kaFa þetta að vera með kálfsfastur, og hefur aldrei þótt fínt. Gaman væri að fregna sf því ef einhver leserda þekkið orð’ð úr öðr- • um landshlutum,. - Lolcs eru hér nýjar upplýs- ingar um atviksorðið. handur sem var hér til umræðu fyrir skömmu. Um það eru cngar ritsðar heimildir 'svo 'að mér sé kunnugt nema- einri ptaður í Unga Islandi írá ritstjórn- arárum Helga Valtýssohar (mér varð á síðast að segja \ Æskan í stað U.í ). Satt að segja var ég fafinn að gruna Helga um að vera höfundur orðs’ns, þangað til Ríkarður Jónsson sagði mér ,írá dæmi sem hann hafði heyrt um notkunina, ,;handur yfir fjörð- inn“ = yfir á hina ströridinú. I Nú hefur Bjarni Benediktsson, frá Hofteigi lýst fyrir jnér furðu s'nni yfir þessum spiirn- ingum mínum um svoriá al- gengt orð, það hafi ýerið hversdagsmál austur á Jökul-í: dal í æsku hans — og eru þú.. ekki ýkia margir áratugir., síð- , an. En þeir Austfirðingar sem ég hafði spurt um það, þekktú það ekki, og vil ég nú heita á þá lesendur sem þekkja örðið að láta m’g vita um það. R Ó S I R afskornar (gróðrarstöðin við Miklatorg). InniömmunarstoSan, Njálsgötu 44 XX X RNKiN Til iiggur leiðin Trúlofunarhringir, Stein- hringir, Hálsmen, 14 og 18 kt gulL Kastari hafði heyrt nóg. Hann tók að spyrja hirð- fólkið og fékk að vita að eitthvað hafði komið fyrir þyrilvængjuna, þau verið tekin til fanga og væru nú flúin. Hann varð að ná þeim. Þau máttu ekki sleppa undan og skýra umheiminum frá þeim atburðum, sem .ær höfðu skeð. Hann gaf skipun um eftirför. Þau hlutu að leita til fjallanna. Það var einmitt það. sem Þórður og Janina höfðu í hyggju, en þeim sóttist ferð- in seint, því hér voru þau alveg ókunnug.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.