Þjóðviljinn - 15.07.1960, Blaðsíða 4

ÞJÓÐVILJINN
Föstudagur 15. júlí 1960
4) —
Eftir MálfriSi Einarsdóttur
Eiginkonan
Hún hét Virginía Clemm og
var- tvimenningur við Edgai1
Allan Poe (sögð hafa borið
nafn með réttu allt fram að
dauða stund sinni), Sissy var
hún kölluð heima hjá sér. Hún
var þá ekki fullra 34 ára er
hún gekk í lijónabandið, en
var á leyfisbréfinu sögð vera
21.
Þó að brúðurin væri svona
ung, hneykslaðist enginn á því,
í þá daga voru slíkar barna-
giftingar algengar, Elizabeth
Poe var t. d. 15 ára er hún
giftist hið fyrra sinn.
A þetta hjónaband hefði
aldrei borið skugga, ef örlög-
in hefðu ekki búið því svart-
nætti frá byrjun; óafléttan-
leg fátækt, langvinn og hörð
veikindi, og það bölið sem Poe
sagði vera harðast af öllum:
„What disease is like alco-
hol“ — Verst af öllu er áfeng-
ið. Hin eina líkn þeirra í slík-
um vandræðum var móðir
hennar, frú Clemm, en föður-
systir hans. Hún yfirgaf þau
aldrei, annaðist heimili þeirra,
betlaði jafnvel fyrir þau þeg-
ar harðast svarf að, vann fyrir
þeim af vanmætti sínum, gekk
á ritstjórnarskrifstofur og
herjaði þar út þá hýru sem
honum var skömmtuð af arg-
asta nánasarhætti fyrir þau
meistaraverk, sem ein halda
nafni þessara tímarita á loíti.
Virginía hafði hinn sama
hulduheimsblæ á yfirbragði
sínu sem Elizabeth Arnold:
grönn og fín, hárið kolsvart og
mikið í sér, andlitslitur fölur,
augu stór og fögur og dulræn.
Hún var barnslega kát og glöð,
en ekki tiltakanlega gáfuð.
Fyrstu sex árin voru veik-
indi hennar að búa um sig og
lýstu sér með langvinnu kvefi,
þreytu og magnleysi, en að
þessum sex hjónabandsárum
liðnum syrti að, því að þá
byrjaði að blæða frá sárum í
lungunum, og síðan liðu fimm
ár milli ótta og vonar, vonar
og ótta, síðan örvæntingar, von-
arglætu, örvinætingar. En því
veikari sem Virginía varð, því
hræddari og hryggari varð Poe,
því nánar hlustaði hann eftir
hverjum andardrætti, hverju
hóstakjöllri. Að lokum varð
einsýnt að hverju dró, og 30.
janúar 1847, hálfu þriðja ári
áður en hann sjálfur var allur,
lézt Virgina Poe, og fylgdi
hann henni í gamla svarta liðs-
foringjafrakkanum frá West
Point, flík, sem nafnkennd er
í bókmenntasögunni, hin eina
yfirhöfn sem þetta sárfátæka
skáld eignaðist síðustu átján
eða nítján árin sem hann lifði.
Að því búnu var honum lokið,
hann lagðist sjúkur.
Eftir þetta birti ekki upp,
ofdrykkjan varð taumlaus, og
fylgdi henni ætíð sjúkleiki,,
hjarta hans var bilað. Hann
stundaði kvonbænir af kappi,
cn batzt er.gri til lengdar, að-
eins meða.n frú Shew hjúkraði
honum. vannst honum næði til
að ljúka verki. Og ýmislegt
hið bezta sem eftir hann ligg-
ur, er frá þessum árum.
Útlit
Góðskáldin og listamennirnir
hafa mér ætíð sýnzt bera af
öðrum mönnum að fríðleika
flestir, og langt af fegurðar-
drottningum, hinsvegar eru
stjórnmálamenn oft ámátlegir
og hershöfðingjar enn aumari
(vanskapningar náttúrunnar).
Edgar Allan Poe hefur lýst
sjálfum sér í kvæði, sem heit-
ir The haunted Palace, og í
sögunni, sem það kvæði er í.
Þó stendur ekki allt heima:
banners yellow, glorious, gold-
en, hann hafði kolsvart hár,
en grá augu, meðalmaður á
hæð, styrkur vel og afbragðs
íþróttamaður á yngri árum,
vann sér frægð fyrir sundaf-
rek. Ljósmyndagerð var þá í
bernsku, er hann lézt, en samt
eru til af honum nokkrar
myndir, flestar ágætlega skýr-
ar, og hef ég engan mann séð
neitt líkan honum, ' hvorki
augnaumbúningurinn, augna-
svipurinn, en er þetta samt
ekki allt svipur hjá sjón? Eg
held hann hafi haft sjálfan sig
í huga þegar hann samdi lýs-
inguna á Roderick Usher: ,.Ná-
fölur litarháttur, augun stór,
vot og bjartari en ég veit
dæmi til, varir nokkuð þunnar
og fölar, en ákaflega fagur-
skapaðar, nefið líkt því sem
oft má sjá á gyðingum, en
nasirnar breiðari, hakan vel
löguð en nokkuð lítil og vott-
aði veiklyndi, hárið fínt sem
kóngulóarvefur og mjúkt sem
silki, allt þetta að því ó-
gleymdu hve óvenjulega mikið
ennið hvelfdist yfir gagnaug-
unum, gerði hann auðþekktan
frá öðrum, þessum manni var
ekki auðvelt að gleyrna."
Myndirnar eru flestar frá
síðustu árum hans, þá er of-
drykkja og eiturnautnir, höfðu
náð á honum föstu taki, fátækt
þjakað hann lengi, illvild og
lálegar ofsóknir ýmsra, hatur
náð að nísta hann, örvænting
og persónulegir harmar, en
samt ber hann í yfirbragði
sínu slíkt aðalborið ættarmót,
sem ég held að fáir konung-
bornir hafi getað hrósað sér
af.
Því var viðbrugðið af þeim
sem vildu unna honum sann-
mælis, hve ljúfur og þægilegur
hann var í umgengni, og mann-
aður í háttum, og naut hann
þar bæði uppeldis og eðlis.
„Eg hef fundið. .
Þá er Poe hóf að rita Heur-
eka, heimspekirit í Ijóðum, en
raunar óskiljanlegt vísindarit
og þó ekki vísindarit, kvæði og
þó ekki kvæði, réðst hann ekki
á garðinn þar sem hann var
lægstur, heldur heimsgátuna
sjálfa, þá gátu, sem ýmsum
hefur bögglast fyrir brjósti. Og
hugsa um þetta, gerðist það
brátt, að honum þótti sér birta þýðing. Þá gerðist það, að
undursamlega fyrir augum, og Poul Valéry, skáld og stærð-
trúði því síðan að sér hefði fræðingur, fékk bókina í hend-
tekizt að ráða gátuna. Um ur og las hana-.fil enda. Hann
þci|a 'ségir hann syp í? forniál- fann í þénni síó’rfúl'ðúlega
anum: „Það sem hér fer á hluti: frækorn að kvantakenn-
eftir er sannleikur, og getur ingu Planck’s og afstæðiskenn-
því ekki dáið, jafnvel þó að jngu Einsteins. Hann kallar
svo færi að það yrði traðkað bókina „hið fyrsta heimsfræði-
niður, og það svo rækilega að iega skáldrit á mælikvarða
því yrði ekki lífs auðið, mundi nútímans.“ Og kann ég ekki
það samt „rísa upp til eilífs fieira af þessari bók að segja,
lífs“. Það er ósk min og von nema hér hef ég fyrir framan.
að þetta ritverk verði að mér mig aðalinntakið (á þýzku):
látnum skoðað sem skáldverk jn der ursprúnglichen Einheit
og dæmt eftir því.“ des ersten Wesens liegt die
Af þessu riti komu út 100 sekundere Ursache allar Dinge,
Virginia kona Poe.
eintök (1948), og tókst Poe
einhvernveginn að svæla út
örfáum, en líklega hefur eng-
inn lesið neitt þeirra sér til
gagns, og týndust flestallar
bækurnar og hafa ekki fund-
izt, þrátt fyrir ýtarlega eftir-
grennslan.*— Og Ijósið, sem
skein höfundinum, birtist ekki
neinum.
Tímar liðu fram og liðu
fram, vísindamenn störfuðu að
því iðnir sem bý, að bera sam-
an bagga sina, Planck kom
fram með kenningar sínar og
Einstein með sínar. Heimurinn
var smátt og smátt að birtast,
þó úr því yrði ekki gagnsæ
zugleich der Keirn ihrer un-
vermeidlichen Vernichtung. (í
hinni upphaflegu einingu hinn-
ar fyrstu veru felst hin önnur
orsök allra hluta, ásamt fræ-
korninu að hinni óhjákvæmi-
legu tortímingu þeirra).
En eftir á að hyggja: mætti
ekki leita betur í bókinni en
Valéry hefur gert, kynni ekki
að glytta í eitthvað fleira, sem
bragð væri að, eða mundi fara
eins og þá er menn lesa spá-
dóm Nostradamusar: ekkert
finnst þar af spádómum fyrr
en þeir eru komnir fram. Þá
Framhald á 10. síðu.
bara á daginn sem kosning-
arnar fara fram, því ef hann
verður kosinn forseti þá væri
þetta svo Ijómandi gaman
fyrir þau hjónin bæði.
ískt tyggigúmí. sem á að vera
ófáanlegt virðist vera til í
mörgum búðum, ósjaldan sér
maður menn með sígarettu-
pakka sem ekki eru merktir
Afraksturinn hlýtur að vera
nokkur þegar menn leggja
mannorð sitt í hættu til að
sinna þessu starfi. Freistingin
er mikil þegar miklir peningar
* Langt yfir
skammt
Æskulýðsfylkingin í Reykja-
vik efnir til ferðar á sunnu-
daginn um nágrenni bæjarins.
í ráði er að skoða ýmsa
fræga sögustaði. Hvað skyldu
vera margir Reykvíkingar sem
aldrei hafa skoðað þessa staði,
sem eru svo að segja við nefið
á þeim. Ef bæjarbúar fara í
ferðalag, þó ekki sé nema
smáferð sem þessa, (einn eft-
irmiðdag), er venja þeirra að
aka framhjá þessum stöðum,
á Þingvöll, austur fyrir fíall
eða eitthvað annað sem þeir
hafa oft komið áður. Oft leiía
menn langt yfir skammt, það
má nú segja.
* Sibomm
Jæja nú er frú Kennedy
orðin bomm aftur og á von
á sér í nóvember, en einmitt
í þeim mánuði fara forseta-
kosningarnar fram í Banda-
ríkjunum. Þetta þykir bráð-
snjöll ráðstöfun hjá herra
Kennedy því búist er við því
að hann auki atkvæðatölu
sina til muna. Auðvitað sér-
staklega hjá kvenþjóðinni, því
hún er svo viðkvæm fyrir
svonalöguðu, og að svona
skemmtilega skyldi hittast á.
. . . Já, það er ekki að spyrja
að honum Kennedy, mikið var
hann nú sniðugur að velja
einmitt þennan tíma til þess
arna, vonandi að hann hitti
Smygl
íslendingar hafa löngum verið
iðnir við að smygla hinu og
þessu. Þrátt fyrir strangt eftir-
lit, síast alltaf eitthvað inn í
landið af smygluðum varningi,
sígarettum, víni, tyggigúmi,
nælonsokkum og fleiru. Amer-
Tóbakseinkasölu ríkisins. Eins
er með vínið, ekki er það allt
drukkið úr flöskum merktum
áfengisverzluninni. Þessi varn-
ingur er ýmist kominn sjóleið-
is, loftleiðis eða landleiðis og
þá frá Keflavíkurflugvelli. Það
hefur hingaðtil þótt áhættu-
samt starf að vera smyglari,
en mikið skal til mikils vinna.
eru í aðra hönd en samt sem
áður er það óskiljanlegt að
nokkur maður skuli fást til
að stunda slíka „atvinnu“ sem
þessa. En sú er raunin að
flestir virðast yfirleitt ekki
haía neitt við þetta að athuga
nú orðið og stafar það senni-
lega af því hve algengt það er
orðið. Svo er um fleira í þjóð-
félaginu, nú orðið þykir enginn
maður í opinberri stöðu, mað-
ur með mönnum, nema hann
misnoti aðstöðu sína á einhvern
hátt. Þetta eru miklir lestir á
þjóðfélaginu sem vonandi eiga
eftir að hverfa. í flestum lönd-
um öðrum er tekið mjög strangt
á hvers konar yfirsjónum þess-
ara manna og þarf ekki mikið
til að þeir séu settir frá starfi,
(ekki nema eina flösku af
víni)!!!