Þjóðviljinn - 17.11.1960, Blaðsíða 4

8) — ÞJÖÐVILJINN — Fimmtudagur 17. nóvember 1960
kjor
......_ fog
barnakennara
Vegna umræðna, sem orðið
hafa í haust í blöðum og út-
varpi um launamál kennara
i sambandi við kennaraskort-
inn, þykir stjórn Sambands
islenzkra barnakennara hlýða
að auka þar. nokkru við, mál-
um þessuín til frekari skýr-
ingar.
Al’ar menningarþ jóð'r leggja
á það mikla áherzlu að koma
skólamá’.um sínum í það horf
að þjóðfélaginu nýtist sem
bezt það fé og sú vinna, sem
Jögð er í skólastarfið, m. a.
með þvi að reisa hentug og
. vöi iluð skólahús og eiga sem
hæfustu kennaraliði á að
sk’pa. Þetta er viðurkennt
sjónarmið, sem enginn mót-
; mælir í alvöru, og frumskil-
ýrði þess, að verulegs árang-
urs megi vænta. Þjóðir, sem
' standa á háu menningarstigi,
líta á það sem sjálfsagðan
hlut, að uppelclis- og kennslu-
störf séu einung;s falin mönn-
1 um, sem sérstaklega liafa bú-
1 ið sig undir að gegna þeím
1 störfum. Verði þar einhver
misbrestur á, er undinn að því
bráður bugur að finna ráð til
úrbóta.
Brautryðjendum skólamáia
• , hér á landi var þetta einnig
: Ijóst, og mörkuðu þeir stefn-
una í samræmi við það. Lög-
gjafihn staðfesti þetta sjónar-
| mið með setningu fræðslulag-
anna 1907 og lögum um stofn-
un kennaraskóla 1908 og hef-
ur: hvergi síðan slakað á við
endurskoðun laganna, heldur
haldið sömu stefnu og aukið
stöðugt kröfur um menntun
•kennara.
Um framkvæmd þess atrið-
is, að einungis sérmenntaðir
menn gegni kennarastöðum,
hefur oltið á ýmsu. Lengi vel
voru þeir allt of fáir, en kenn-
1 araskólinn vann stöðugt á, og
nú eru allmörg ár síðan sá
hópur, sem þaðan liefur út-
skrifazt, var orðinn nógu
etór til að skipa aliar kenn-
arastöður við barnaskóla
. landsins, ef flestir hefðu horf-
ið að störfum. Þróunin hefur
skorturinn stafi af því, að
hörgull sé á mönnum með
kennaramenntun. Þetta er
ekki rétt eins og sýnt skal
fram á. Eftir beiðni stjórnar
S.Í.B. lét fræðslumálaskrif-
stofan taka saman skrá um
alla þá, sem kennaraprófi
luku á árunum 1943—1959.
Þeir reyi:i lust vera 490 alls.
Af þeim voru 341 starfandi
við barnaskólana 1959—1960,
en 149 gegnc’u ekki kennslu-
störfum það ár, þ.e. um 30 af
hundraði hverju heimtust
ekki til þess starfa, sem þeir
höfðu varið mildu fé og löng-
um tíma til að búa sig undir
að gegna. Hlutföllin 149:118
sýna Ijóslega, að til eru menn
með kennararéttindum til að
skipa allar kennarastöður við
bárnaskó'ana, þótt gert sé ráð
fýrr að allstór hópur heltist
úr lestinni af eðlilegum ástæð-
um. Höfuðorsök þes3, að þeir,
sem útskrifast, liefja annað-
hvort aldrei kennslu eða
hætta að fleiri eða færri ár-
um liðnum, er tvímælalaust
sú, að þeim bjóðast lífvæn-
legri kjör í öðrum starfsgp’em-
um. Það eru launakjörín, sem
hér ráða úrslitum.
Byrjunarlaun kennára við
9 máraða skóla eru kr.
46.206.20 á ári eða kr.
3.850,58 á mánuði að lífevris-
sjóðsgjaldi meðtöldu. Fáir,
sem armars betra eíga völ,
sætta sig við þau kjör. Hag-
stofan áætlar verkamanni,
sem vinnur fullan vinnudag
allt árið kr. 54.687.36 í árs-
Iaun. Nú vita allir, sem til
þekkja, að verkr.mannalaun
í dag hrökkva ekki til að
framfleyta meðalfjölskyldu
nema til komi veruleg eftir-
vinna. Hvað mundi þá um
byrjur.arlaun kennara, sem
samkvæmt þessu. eru kr.
8.481.16 lægri en verka-
mannslaun? Hámarkslaun
kennara eru kr. 64.275.75.
Þau nægja ekki heldur fyrir
heimilisþörfum með þv'í verð-
lagi, sem við búum nú við.
Starfi skólar skemur en 9
hins vegar orðið sú á síðustu mánuði, lækka laun um 1/12
árum, að próflausum mönnum
hefur stöðugt fjölgað í kenn-
arastöðum, og skólaárið 1959-
1960 var svo komið, að nær
7. hver maður, sem við
bamakennslu fékkst, hafði
ekki tilskilda menntun. Árið
1954—1955 voru þeir t.d. 68,
en 1959—1960 var tala þeirra
ikomin upp í 118 eða um 15%
stéttarinnar, og allar horfur
eru á, að þeim muni enn
fjölga á þessu skólaári, því
að ekki hefur ennþá tekizt
að ráða menn í stöður við
alla fasta skó’a, þótt liðn’r
séu röskir tveir mánuðir af
skólaárinu. (Því má skjóta
hér inn í, að nú er þannig
ástatt í tveimur kaupstöðum
úti á landi, að orðið hefur
að stytta daglegan kennslu-
| tíma barnanna, vegna þess að
! kennslukraftar voru ekki til
| staðar til að inna lögskipaða
! kennslu af hendi.)
[_ ímsir telja, að kennara-
árslauna fyrir hvern mánuð,
sem frá dregst.
Setjum upp einfalt dæmi
um tvo menn um tvítugt.
Annar gerist kennari, eftir að
að hafa búið sig undir starf-
ið með 4 vetra námi í kenn-
araskólanum Hinn stundar
daglaunavinnu og missir
ekkert úr, en vinnur heldur
enga eftirvinnu. Báðir gegna
störfum sír.um um 30 ára
skeið. Þá gera þeir upp
reikninga og bera saman
bækur sínar. Kemur þá í ljós,
að sú heildarlaunaupphæð,
sem þeir hafa borið úr být-
um í þessi 30 ár, er nærri
jafnhá. Kennarinn er þó að-
eins lægri eða sem nemur
kr. 5.103,56.
Laun kennara á Norður-
löndum eru mjög mishá.
Langlægst eru þau hér á
lr.odi, en hæst í Svíþjóð, og
er launamunur mikill. Þar
sem bvrjunarlaun eru lægst
hjá þessum frændþjcðum
okkar, eru þau rösklega 24
þúsund krónum liærri en hér,
en hæstu byrjunarlaun eru
þar rúmlega 67 þúsund krón-
um hærri á ári en hjá okk-
ur. Á hámarkslaunum er
munurinn- þó er>-< meiri.
Lægstu hámarkslaun þrr eru
um 31 þúsund krcnum hærri
en hér. eu þar sem hæst lauo
eru greidd eru þau nærri 90
þúsund krónum hærri en há-
markslaun íslenzkra bnrna-
kennara. Hér er alls staðar
miðað við le’igstp., starfstíma
skólarna og reiknað með nú-
verandi gengi íslenzkrar
krcnu. .
Oft er á það bent, að ís-
lenzkir barnakennarar, sem
starfa við 9 mánaða skóla,
hafi 3 mánaða sumarleyfi og
miða beri þvl laun þeirra við
að þeir stundi atvinnu í sum-
arle.vfi sínu. Þetta getur
hvorki talizt sanngjarnt né
lieDpilegt og sæmir varla
ríkisvaldinu að vísa starf.s-
möiuium sínum þannig til
■fangá' inn á atvinnusvið ann-
arra stétta, sem oftast er 1
fullskinrð fyrir. Kennarar
hafa heldur c^gan rétt þar
til vinnu. Yrði þeim eðlilega
meinað að ganga að slíkri
vinnu, hveitær s.em stéttarfé-
lögunum kvnni að þyícja þess
þörf/ Þar við bætist svo, að
mikil aukastörf hljóta jafn-
ar að bitna beint eða óbeint
á aðalstarfinu, og er þá illa
farið. Laun kennara annars
staðr.r á Norðurlöndum eru
miðuð við fullt ársstarf, og
mundi þar engum til hugar
koma að ætla þsim að stunda
almenna vinnu í sumarleyf-
inu. Þar starfa barnaskólar
yfirleitt í 10 mánuði. Kennslu
skylda kennara er nokkuð
misjöfn eftir löndum, minnst
1140 stundir, mest 1410
kennslustundir á ári. Hér á
landi er kennsluskylda kenn-
ara við 9 mánaða skóla 1296
kennslustui'dir á ári. sam-
kvæmt skýrslu frá Fræðslu-
skrifstofu Reykiavikur. (Ekki
er hér reiknrð með óhjá-
kvæmilegri heimavinnii. eða
þeim tíma, sem fer til félags-
starfsemi meðal barnanna ut-
an skólatímans, en það hvort
tveggja er lágt áæUað 2
stundir á dag til jafnaðar.)
Isleuzkir barnakánnarar
sluía því að meðaltali svipuð-
um kemislustundaf jölda ár-
lega og norrænir starfsbræð-
ur þeirra, þótt skclar starfi
hér mánuði skemur. Liggur
það einkum í því, að dagleg-
ar kennslustundir eru þar
víða færri, fleiri dagar falla
úr á skólaárinu. og svo eru
timar sums staðar styttir á
laugardcgum, til þess að
kennslu sé þá daga lokið um
eör laust eftir^ hádegi.
Hér að framan hefur verið
reynt að dra rr fram nokkr-
ar staðreyndir, sem máli
skipta, þegar rT>*t er um'
lann og starfskjör ken>iara.
Séu þær metnar r.f sanngirni
og hlutdrægnislaust, munu
flestir skilja. að kröfur kenn-
ara um bætt lauoakiör eru á
fullum rökum reistar.
fl Yttgi "f Qíll *>etla sérkennilega ökutæki skrölti ffyrra
" ^ Bvwl sunnuda.g yfir We stmi n ster brúua I
London íramhjá þinghöJImni sem sést í baksýn og það í
kappakstri. Ásamt öðrum forngripum tók þessi Toledlo Steamer
frá árinú 1901 þátt í árlegum kappaksri bíla af elztu geiðum
frá London til Brighton, \ragninn gengur fyrir tveggja strokka
6.25 hestafla gufuvél.
Bílastæði ríkisbifreiða
Pósturinu þykist vera svo
vel að sér í umferðaregl-
um, að honum koin það
heldur spanskt fyrir sjónir,
að ríkisbifreið no. 2 skyldi
vera lagt vinstra megin á
Hverfisgötuna við horn
Frakkastígs.
Ekki vill pósturinn samt
fullyrða, hvort hún hafi
staðið 5 metra frá horn-
i;,u, þVi að ekki hafði hann
meðferðis tæki til mælinga.
■ Útgerðarsaga
■
■ Því iheyrist
eigendur nýju
fleygt, að
1000 lesta
togaranna séu að gefast
upp á rekstri þeirra og vilji
óðfúsir losna við þá. Talað
er um sölu á að minnsta
kosti tveim skipum.
Það getur hver maður
séð hverjar afleiðingarn:
ar yrðu fyrir þjóðarbúið, ef
svo færi.
Ilr því farið er að tala
um útgerð, er ef til vill rétt
að setja hér eina útgerðar-
scgu, sem pósturinn heyrði
á skotspónum.
Stórútgerðarmaður í ná-
grenni Reykjavíkur, er
sagður í svo miklum krögg-
um, að harm hafi ekki get-
að greilt vérkstjóra sínúm
kaup í þrjá mánuði. Sami
maður er sagður hafa farið
ékki færri en sjö utanlands-
reisur á þessu ári. í för með
honum hafa verið fjölskylda
hans og fleiri og hefur hann
keypt 3 bíla handa fjöl-
skyldu sinni ‘i ferðunum.
Það er svosem auðséð
hvert bókhaldstapið rennur
hjá okkar sísífrandi útgerð-
armönnum og álitlegar fúlg-
ur mega þessar reisur hafa
kostað, því þetta voru víst
engir upptrekktir leikfanga-
bílar.
Það er líklega víðar pott-
ur brotinn, en hjá Jóni Kr.
Gunnarssyni.
Kanahermenn setja nú
sífellt meiri svip á götulífið
i Reykjavík. Þeir sjást alls-
staðar, ýmist einir sér eða
í kvenmannsfylgd.
Einhversstaðar eiga að
vera til reglur tmi ferðir
þessara einkennisbú’úng-a,
en þær eru sagðar hemaö-
arleyndarmál og ekki er
það ónýtt fyrir ríkisstjörn
íslands að búa yfir slíkum
leyndardómum og geta sagt
fullum hálsi: Vér emm sko
engir smákarlar, vér eiguns
nebblega hernaðarleyndar-
mál.
Það er til hér féíag
verkamanna, sem kenna sig
við sjálfstæði. Það heitir
Óðinn og hélt fund á sunnu-
daginn Þar var fjármála-
ráðherra og gaf línu, siðan
var verkalýðsstefna Morg-
unbl. samþykkt óbreytt.
Skrýtið verkamannafélag
það.