Þjóðviljinn - 29.01.1961, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 29.01.1961, Blaðsíða 7
B) *4- wöÐvmnröííW- suióöfiíagi»fíaé, ýSnúm^am^ Sumjudagxiiif, -.29. gsnúar. 196íc ÞJÓfHflLJINíC)l,*í- (7 Útgeíandi: Sameiningarflokkur alÞýffu — Sósíalistaflokkurlnn. — Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Slg- uröur GuÖmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón BJarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magrússon. — RJtstJórn, afgreiösla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Simi 17-500 (5 línur). - Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00. Prentsmiðja Þjóðviijans Dagsbrún kýs stjórn í Trslit stjórnarkosninga í Sjómannafélagi Rvík- ^ ur urðu kunn fyriir nokkrum dögum. Þær kosningar skulu ekki gerðar hér að umtalsefni, nema til 'þess að minna á sérsta'kt atvik er varð i sambandi við birtingu kosningatalna. Einhverj- ir rufu trúnað við félagið og létu birta í Morgun- ují blaðinu, málgagni Vinnuveitendasambandsins, úrglit kosninganna, áður en félag'smerm mannafélaginu fengu um þær að vita. En mál- gagni atvinnurekenda, málgagni andstæðinga g verkalýðshreyfingarinnar, lá svona mikið á að flytja þær fregnir, að í því verkalýðsféíagi hefðu menn Morgunblaðsins, málstaður atvinnurek- enda sigrað. Og næsta dag gekk blaðið enn lengra. Þá var „sigur“ Jóns Sigurðssonár og Pét- urs stýrimanns í Sjómannafélaginu titlaður í leiðara sem samþykki sjórrumna við stefnu ríkis- stjórnarinnar, með öðrum orðum: atkvæði þeirra talin tákna þakklæti sjómanna fyiár kjaraskerð- ingu ríkisstjórnarinnar, dýrtíðarflóðið, ómerk- ingu kjarasamninga, vaxtaokrið og annað það sem 1 stjórnarstefnunni i'elst! Þetta var sjó- mönnum sagt eftir kosningarnar, og væri fróð- legt að vita hve mörg atkvæði þeir Jón skrif- stofustjóri og Pétur stýrimaður hefðu fengið, ef sagt hefði verið fyrir kosningar að sjómenn ættu með atkvæði sínu að sýna hug sinn til stefnu úíí ríkisstjórnarinnar í kjaramálum! ■ . • - "•'» : :1 I?n Dagsbrúnarmenn, sem í dag ljúka stjórnar- , Úv kjöri sínu, hafa fengið þessa áminningu. \l Einnig í þeirra félagi eru í kjöri njenn, sem S Morgunblaðið, málgagn Vinnuveitendasambands- <• ins, aðalblað andstæðinga verkalýðshreyfingar- «aí; ýnnar, telur sína menn. Þessir mennj jpn Hjálm- Sarson og kumpánar, hafa í kosningabaráttunni lagt allt kapp á að sverta og rægja •Dagsbi'ún. Ís3 Þeir hafa ékkert til félagsmála eða kjaramála m Dagsbrúnar að leggia, annað en margbvældan ItH & tíS err, m m ptx hn I S I s • Ej? Grafliýsi frá miðöldum í Karabaglar í Azerbadsjau,. tnt JHi Dagsbrúnar að leggja, annað en margþvældan og gatslitinn áróður auðvaldsbraskaranna um fá- 7, nýti verkalýðsbaráttunnar. Hvar stæðu Dags- ÍB 5:7! •brúnarmenn og aðrir verkamenn þessa lands nú g! í kjaramálum ef þeir hefðu aldrei knúið fram tjfn kröfur sínar með verkfalli? Það mun flestum :t§r: verkamönnum ljóst, að þegar atvinnurekendur gjú loka öllum friðsamlegum leiðum til kjarabóta, £ÍÍ hlýtur alþýðan að grípa til verkfallsvopnsins. MinnisverS fíSindi Mér er sagt, að á Páskaey hafi verið þrjú merkileg metín- ingartímabil, að þar hafi ára- tugúm saman geisað styrjaldir svo heiftúðlegar, að íbúamir hafi neyðzt til að yfirgefa bú- staði sína og lifa í furðuþröng- um hellisskútum við mannát og rottuát, að tvær óvinveittar þjóðir hafi deilt eynni með sér með löngum skurði, að í þeim skurði hafi heil þjóð farizt fyrir eidi og vopnum, — þjóð sem geymdi leyndarmál geysi- mikilla steinmynda, sem eiga sér hvergi jafningja í veröld- inni. Samt er Páskaey óralangt frá öllum löndum og varla meir en 17—22 kílómetrar á hvern veg. Því skal engan furða á því, að Azerbadsjan, sem er nokkru stærra en Island (persneska Azerbadsjan talið með) og liggur á milli jafn órólegr.a landa og Grúsiu, Arm- eníu, Persíu og Tyrklands, skuli hafa .lifað fjörutíu tung- komlega. Arið ,642 . komu - Ar- abar hingað með arabíská bök- vísi og múhameðstrú. Þeim tókst að útrýma trúarbrögðum landsmanna, sem þá voru ým- ist eldsdýrkarar eða kristnir, og þeir höfðu geysimikil menn- ingaráhrif, en langlífir urðu þeir ekki í landinu, því upp- reisnir voru tíðar og iosnar mikið um tengsl landsins við kalífatið strax á t.’undu öld. Tímabilið frá níundu öld til hinnar þrettándu er blómaskeið í sögu landsins. atvinnuvegir eílast, menning blómgast í nokkrum sjálfstæðum ríkjum. Þó verða ítök og áhrif Tvrkja eða Seldsjúka æ meiri eftir því sem líður á tímabilið. Það er á þessum tíma að tyrkneska verður aðaltungumál þjóðarinn- ,ar. Tyrkneskumælandi þjóð- AZERBADSJAN ur, hundrað rlki og þúsund stórorustur. Það er næstum því ógern- ingur að endursegja sögu Az- erbadsjan í stuttu máli. Á sjö- undu öld fyrir Krist stóð hér ríki Meda, en það voru þeir sem brutu á bak aftur Assýr- iumenn með hjálp bogfimi sinnar og fljótra hesta, — riddaraiið er þeirra uppíinn- ing. Medea varð stórveldi og átti í erjum við Persa. Á fjórðu öld lcom Alexander mikli á þessar sjöðir. Á sömu öld segir frá nýju ríki norðarlega í land- inu, sem neínt heíur verið Albanía, — en á ekkert sam- eiginlegt með þeirri Albaníu sem nú glottir til Ítaiíu yfir Adríahafið. Af þessu r.'ki er löng saga, en við verðum að láta okkur nægja að geta þess, ,að Albanir höfðu einkennilega grafsiði; þeir grófu látna í stórum leirkrukkum. Höldum áfram hraðferð okk- ar. Rómverjar gerðu áhlaup hingað en án verulegs árang- urs. Á þriðju öld e.Kr. lögðu Persar undir sig landið, en gátu aldrei friðað það full- hrundar og ÞRIÐJA GREIN flokkar höíðu síazt inn í land- ið allt frá fimmtu ö]d, og smám saman víkja hinar fomu tung- ur landsins, aserí og aranska, mál skyld persnesku, Og enn í dag tala Azerbadsjanar tungu af hinum tyrkneska málaflokki, Nizamí Það er mál til komið að leita áningarstaðar eftir þennan Eftir Árna Bérgmann þeysisprett um söguna. Við skulum kasta mæðinni undir skugganum af Nizami, frægasta skáldi, sem þetta land hefur .alið. Hann var uppi um svipað leyti og Snorri Sturluson, •— fæddur 1141. dáinn 1209. Menning landsins var um þetta leyti eins og léngi síðar nátengd persneskri og arabískri menningu. Stjörnufrseði var iðkuð af kappi í háturnum menningarborganna Gandsja og Sjemakha. Skriíuð voru heim- spekirit með ilmandi austur- lenzkum nöfnum: Vegvísir um blómagarð leyndardómanna eða Leyndarmál leitenda sannleik- ans. Múllarnir. hrópuðu fr.á bænaturnunum á arabisku, þeg- ar þeir vöktu rétttrúaða til bæna, en hirðskáldin rauluðu á persnesku í höllum sjeikanna Ijóð sín til dýrðar'ástinni. Og' Nizami var að ‘íþessú 'léyti engin undantekning, hann orti á persnesku og' yrkisefni sín sótti hann í arablskar og pers- neskar sagnir. En að öðru leyti er Nízamí sérstæður meðal skálda þessa tíma. Flest skáld þáðu þá brauð sitt við hirð einhvers konungs. Þáð var víst ekkert sældarbrauð. Að vísu voru þeim einatt gefnar dýrar gjaf- ir í gulli og dýrum steinum, en sjeikarnir voru fljótir að gleymá,'fyrri hylli og vinskap ef eftthvað bar útaf og létu sig' þá ekkert muna um að hlekkja skáld sín í myrkva- stofum eða höggva af þeim höfuðið. Ferídaddin Akhbar hefur líkt sér og öðrum hirð- skáldum við páfagauka: þeir eru að vísu aldir á sykri, en þeir eru geymdir í gullbúri. Þetta héfur Nízami vitað allt- of vel, og því lagði hann aldrei á þá hálu braut sem liggur til hásáetis konunganna; hann reyndi eftir föngum að halda sjájfstæði sínu við fræðistörf og ljóðagerð fyTir einstöku höfðingja. Og ekki klæddist hann heldur kufli förumunka, dervísja, — til þess hefur hann líklega skort trúaráhuga. Fyrsta stórvirki Nizamí nefn- ist Fjárhirzla lcyndardómanna. Þetta eru hugleiðingar um mannlífið, um tvöfeldni sam- tíðarmanna um siðspillingu þéirra; ufn réttlæti og vitur- lega stjórn, — allt kryddað mörgum ævintýralegum dæmi- sögum. Margir álíta þetta kvæði vel frumlegt, og Nizamí hefur sjálfur verið á þeirri skoðun, ef dæma má eftir orð- um hans um kvæðið: „Sveim- ur aðskotaflugna flaug' ekki á sykur þess, sveimur flugna þess flaug ekki á sykur ann- arra“. Frægast verka Nizamí er þó bálkur sá, er hann skrifaði um Leilí og Medsjnún, en sagan af þessum gæfulausu Rómeó og Júliu austursins hefur leitað á liörpu margra ?kálda í lönd- um Múhameðs. Leili og Med- sjnún kynntust í skóla og felldu hugi saman, og varð Medsjnún svo hugfanginn að honum lá við sturJun, enda var* þeim stíað sundur, Medsjnún á síðan í langri baráttu um hönd: stúlk- unrfar. Einhvérju sinni fer hann ásamt vini sínum Náfal með her á hendur ættmönn- um Leili, — faðir stúlkunnar játar Náíal sigurvegara í þeirri orustu og segir að hann megi gefa Leili aumasta þræl sín- um, já öllum — öðrum en vit- íirringnum Medsjnún, því ef sú hætta vofi yfir, fari hann rakleiðis heim og brytji dótt- ur sína fyrir hunda. Náfal fær ekki bugað þrjózku föðurins: og verða þeir frá að hverfa. Á heimleið mætir Medsjnún veiðimanni, sem rekur gazell- ur. Gazellurnar hafa undurfög- ur augu eins og Leilí, og Meds- jnún kaupir þeim lif fyrir hest sinn og vopn. Annán dag hitt- ir Medsjnún veiðimann með lifandi hjört, — sem líka hef- ur augu Leilí. Medsjnún græt- ur og kaupir hirtinum frelsi fyrir klæði sín. Þá nótt situr Medsjnún í örvílnun á tali við hrafna. Eftir þetta síhrakar Medsj- nún, hann týnir vitinu með öllu og býr með villidýrum úti á eyðimörkum. Hann skilur ekki mælt mál lengur nema nafn Leilí, þá roíar aðeins til og, hann kveður Undursamleg Ijóð um ást sína, sem vindar og menn bera til Leilí. Leilí Nízami-torgsð í Bakú, höfuðborg Azerbadsjgn, kennt við þjcðskáid landsmanna sem hér segir frá. var gefin öðrum manni, en virti hann aldrei viðlits. Að • lokum veslaðist hún upp af ■ sorg. Medsjnún kom og lagðist \ á gröf hennar. Dó hann þar • af harmi, en umhverfis gröfina i sitja villidýr og gæta þessara 1 miklu elskenda fyrir mönnun- ■ um. i Nizamí samdi önnur mikil '■ kvæði, þar af eitt um Alex- ■ ander mikla, en höfuðviðfangs- j efni hans var samt ástin. Einn- \ ig sendi hann samtíð sinni i réiðileg skeyti, því hann var ekki beint ánægður með heim- inn. Stundum er hann afar böl- sýnn: Ó ef hjólið yíir okkur snerist hraðar — því hraðar sem myllan snýst þeim mun fyrr nemur hún staðar. Eða þá þessi orð: Við öfundum þá menn sem lifðu fyrir löngu Og stundum grípur mig sú hræðilega hugsun: mun okkur þá gefið að kveikja öfund óborinna? Framli. á 10. síðu 'jmiEiiiiiitEimmmiiHimuEimuiiEiiuummmmiunmuitimummmiiiiuti Eítir Björgvin Guðmundsson Sólin fer sína kvöldleið að fjöllum fram; fagur dagurinn líður. — Harpan brestur og hljómar þó ei aö síður. Torgið ér hávært og sönglaust; þeir 'seija þár sjóinn og morgundaginn. — íslands lag er þar andvarp sem deyr út í blæinn. En þáð á hulduslóðir um djúp -ög.dai, meðal drauma ög blóma á engi — hljómgrunn í bergi, og í hjörtum titrandi strengi. . r '■'■•'• j - Og lcvöldsól á skemmst til morguns. — Heyr, af fjöllum fram • vdgjfagur dagurinn kallar ; í blæþyt hörpunnar börn sín og vonir allar. Þorsteinn Valdimarsson. «K r.u 3tli !S! 1 m Með, úrslitum kosninganna í Dagsbrún mun fylgzt af áhuga um land allt. Ríkisstjórnin tai og Vinnuveitendasambandið mun fara eins að og pí í Sjómannafélagskosningunum, telja hvert at- In!; kvæði, sem Jón Hjálmarsson og kumpánar fá, Ejfí þakklæti Dagsbrúnarverkamanna fyrir kjara- sá ákerðingu og dýrtíð viðreisnarinnar, bendingu »5= um hvort andstæðingum verkamanna sé stætt á fH? neda kjarabótum og neyða verkamenn út Sn M í verkfall. Á sama hátt verður hvert atkvæði sem A-listinn> Eðvarð Sigurðsson og félagar hans, fá jji g'* ? í þessum kosningum, metið sem aðvörun til aft- , urhaldsins, úr því lesið takn einbeittni og sígur- jti*: vilja reykvískra verkamanna. Því geta þeir Dags- it brúnarmenn, sem vilja auðvelda sér og félagi C“ li sínu kjarabaráttuna framundan, gert það í dag f" með því að vísa á bug útsendurum atvinnurek- enda svo eftir verði tekið og tryggja Dagsbrún c trausta forustu. Uppreisnin á Sonkti Maríu s. gL. UTW BW 1 Sjóræningjar eru réttdræpir hvar sem þeir verða gripn- ir, segja rykfallin aiþjóðalög. Það er ár og dagur síðan sjó- rán voru plága á íjölförnustu siglingaleiðum og herskip plægðu Karíbahafið með hengda sjóræningja dinglandi á hverjum ráarenda. Henry Morgan, Kidd skipstjóri og starísbræður þeirra hirtu marg- an feng úr spönskum og portú- gölskum haískipum á heimleið með gull og gersemar frá ný- lendunum í Ameríku, áttu sér felustaði á eyjagrúanum á fló- anum mikla milli Suður- og Norður-Ameríku, komu sér upp sjóræningjaborgum á strönd Mið-Ameríku, voru annað slag- ið í þjónustu evrópskEaustórr velda gegn því að ræna ein- ungis óvini þeirra, en þá sjald- an friður ríkti bar við að flotaveldin tóku höndum saman gegn ránsmönnunum. ¥ engi vel hefur sjóræningja hvergi verið að finna nema í ævintýraskáldsögum og kvik- myndum, en allt í einu herma fréttir að sjóræningjar séu farnir að láta til sín taka á ný, og einmitt á Karíbahafi eins pg vera ber. Sjö tugir manna hafa tekið á sitt vald hið góða skip Sankti Maríu, stolt portúgalska kaupskipa- flotans. Þetta 21.750 lesta fljót- andi lúxushótel lagði úr höfn í Lissabon 9. janúar með nokk- ur hundruð auðmenn innan- borðs í skemmtisiglingu til Ameríku. Allt gekk eins og í sögu þangað til á mánudags- nóttina. Skipið var þá búið að koma við í Venezuela og hol- lenzku nýlendunni Curacao og var á leið til Flórída. Sjötíu- menningarnir sem bætzt- höfðu í farþegahópinn í síðustu höfn- um sem komið var til drógu upp úr íerðatöskum sínum skammbyssur, handsprengjur og handvélbyssur, héldu upp á stjórnpall og náðu skipinu á sitt vald eftir skamma viður- eign, þar sem þriðji stýrimað- ur féll og .annar yfirmaður særðist. Átta- menn voru látn- ir í land á smáeynni Santa Lucia og síðan sigldi skipið út á opið Atlanzhaf. 'JT'rásagnir þeirra sem eftir ■*• voru skildir á Santa • Lucia komu öllu ; í uppnám vestan hafs og austan. Salazar ein- ræðisherra í Portúgal kallaði herstjórn sína og ráðherra á skyndiíund í Bento-höll. Að bón Salazars voru herskip og flug- vélar þriggja A-bandalagsríkja, Bandaríkjanna, Bretlands og Hollands,- send á vettvang að leita að Sankti Maríu. í tvo sólarhringá var leitað árang- urslaust. Loks' komu menrf á dönskum dalli auga á skemmti- skipið 1400 km austur af Trini- dad. Löngu áður hafði Henriq- ue de Malta Galvao, foringi sveitarinnar sem tók skipið á sitt vald, sent blöðum og út- varpi um allan heim yfirlýs- ingu um atburðinn. Þessi hálf- sjötugi höfuðsmaður, fyrrver- andi embættismaðu'r, skáld- sagnahöfundur, leikritaskáld og pólitísk'ur' fartgi í verstu dýfl- issum Salazars, skýrði frá því að taka Sankti Maríu væri upphaf uppreisnar gegn fas- istastjórninni í Portúgal. Skip- ið vséri fyrsti hluti portú- galsks yfirráðasvæðis sem frelsað hefði verið undan oki harðstjórans, en aðrir myndu brátt fylgja á eftir. Humberto Delgado, hershöfðingi og fram- bjóðandi við síðustu forseta- kosningar í Portúgal, staðfesti frásögn Galvao úr útlegð í Brasilíu. IT'yrst í stað létu bandamenn Salazars í A-bandalaginu sér fátt um yfirlýsingar þeirra uppreisnarforingjanna finnast. Flotamálaráðuneytið í London og utanríkisráðuneytið í Was- hingtön lýstu yfir ,að Galvao og Skémmtiferðaskipið „Sankti María“ á sieiingxí úm Kaljbahaf fámmi prýit.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.