Þjóðviljinn - 29.01.1961, Blaðsíða 7

B) *4- wöÐvmnröííW- suióöfiíagi»fíaé, ýSnúm^am^
Sumjudagxiiif, -.29. gsnúar. 196íc ÞJÓfHflLJINíC)l,*í- (7

Útgeíandi: Sameiningarflokkur alÞýffu — Sósíalistaflokkurlnn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Slg-
uröur GuÖmundsson. — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
BJarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magrússon. — RJtstJórn,
afgreiösla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Simi
17-500 (5 línur). - Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviijans
Dagsbrún kýs stjórn
í Trslit stjórnarkosninga í Sjómannafélagi Rvík-
^ ur urðu kunn fyriir nokkrum dögum. Þær
kosningar skulu ekki gerðar hér að umtalsefni,
nema til 'þess að minna á sérsta'kt atvik er varð
i sambandi við birtingu kosningatalna. Einhverj-
ir rufu trúnað við félagið og létu birta í Morgun-
ují blaðinu, málgagni Vinnuveitendasambandsins,
úrglit kosninganna, áður en félag'smerm
mannafélaginu fengu um þær að vita. En mál-
gagni atvinnurekenda, málgagni andstæðinga
g verkalýðshreyfingarinnar, lá svona mikið á að
flytja þær fregnir, að í því verkalýðsféíagi hefðu
menn Morgunblaðsins, málstaður atvinnurek-
enda sigrað. Og næsta dag gekk blaðið enn
lengra. Þá var „sigur“ Jóns Sigurðssonár og Pét-
urs stýrimanns í Sjómannafélaginu titlaður í
leiðara sem samþykki sjórrumna við stefnu ríkis-
stjórnarinnar, með öðrum orðum: atkvæði þeirra
talin tákna þakklæti sjómanna fyiár kjaraskerð-
ingu ríkisstjórnarinnar, dýrtíðarflóðið, ómerk-
ingu kjarasamninga, vaxtaokrið og annað það
sem 1 stjórnarstefnunni i'elst! Þetta var sjó-
mönnum sagt eftir kosningarnar, og væri fróð-
legt að vita hve mörg atkvæði þeir Jón skrif-
stofustjóri og Pétur stýrimaður hefðu fengið, ef
sagt hefði verið fyrir kosningar að sjómenn ættu
með atkvæði sínu að sýna hug sinn til stefnu
úíí ríkisstjórnarinnar í kjaramálum!
■ . • - "•'»
: :1 I?n Dagsbrúnarmenn, sem í dag ljúka stjórnar-
, Úv kjöri sínu, hafa fengið þessa áminningu.
\l Einnig í þeirra félagi eru í kjöri njenn, sem
S Morgunblaðið, málgagn Vinnuveitendasambands-
<• ins, aðalblað andstæðinga verkalýðshreyfingar-
«aí; ýnnar, telur sína menn. Þessir mennj jpn Hjálm-
Sarson og kumpánar, hafa í kosningabaráttunni
lagt allt kapp á að sverta og rægja •Dagsbi'ún.
Ís3 Þeir hafa ékkert til félagsmála eða kjaramála
m Dagsbrúnar að leggia, annað en margbvældan

ItH
&
tíS
err,
m
m
ptx
hn
I
S
I
s
•
Ej?
Grafliýsi frá miðöldum í Karabaglar í Azerbadsjau,.
tnt
JHi
Dagsbrúnar að leggja, annað en margþvældan
og gatslitinn áróður auðvaldsbraskaranna um fá-
7, nýti verkalýðsbaráttunnar. Hvar stæðu Dags-
ÍB
5:7! •brúnarmenn og aðrir verkamenn þessa lands nú
g! í kjaramálum ef þeir hefðu aldrei knúið fram
tjfn kröfur sínar með verkfalli? Það mun flestum
:t§r: verkamönnum ljóst, að þegar atvinnurekendur
gjú loka öllum friðsamlegum leiðum til kjarabóta,
£ÍÍ hlýtur alþýðan að grípa til verkfallsvopnsins.
MinnisverS
fíSindi
Mér er sagt, að á Páskaey
hafi verið þrjú merkileg metín-
ingartímabil, að þar hafi ára-
tugúm saman geisað styrjaldir
svo heiftúðlegar, að íbúamir
hafi neyðzt til að yfirgefa bú-
staði sína og lifa í furðuþröng-
um hellisskútum við mannát
og rottuát, að tvær óvinveittar
þjóðir hafi deilt eynni með sér
með löngum skurði, að í þeim
skurði hafi heil þjóð farizt
fyrir eidi og vopnum, — þjóð
sem geymdi leyndarmál geysi-
mikilla steinmynda, sem eiga
sér hvergi jafningja í veröld-
inni. Samt er Páskaey óralangt
frá öllum löndum og varla
meir en 17—22 kílómetrar á
hvern veg. Því skal engan
furða á því, að Azerbadsjan,
sem er nokkru stærra en Island
(persneska Azerbadsjan talið
með) og liggur á milli jafn
órólegr.a landa og Grúsiu, Arm-
eníu, Persíu og Tyrklands,
skuli hafa .lifað fjörutíu tung-
komlega. Arið ,642 . komu - Ar-
abar hingað með arabíská bök-
vísi og múhameðstrú. Þeim
tókst að útrýma trúarbrögðum
landsmanna, sem þá voru ým-
ist eldsdýrkarar eða kristnir,
og þeir höfðu geysimikil menn-
ingaráhrif, en langlífir urðu
þeir ekki í landinu, því upp-
reisnir voru tíðar og iosnar
mikið um tengsl landsins við
kalífatið strax á t.’undu öld.
Tímabilið frá níundu öld til
hinnar þrettándu er blómaskeið
í sögu landsins. atvinnuvegir
eílast, menning blómgast í
nokkrum sjálfstæðum ríkjum.
Þó verða ítök og áhrif Tvrkja
eða Seldsjúka æ meiri eftir
því sem líður á tímabilið. Það
er á þessum tíma að tyrkneska
verður aðaltungumál þjóðarinn-
,ar. Tyrkneskumælandi þjóð-
AZERBADSJAN
ur, hundrað rlki og þúsund
stórorustur.
Það er næstum því ógern-
ingur að endursegja sögu Az-
erbadsjan í stuttu máli. Á sjö-
undu öld fyrir Krist stóð hér
ríki Meda, en það voru þeir
sem brutu á bak aftur Assýr-
iumenn með hjálp bogfimi
sinnar og fljótra hesta, —
riddaraiið er þeirra uppíinn-
ing. Medea varð stórveldi og
átti í erjum við Persa. Á fjórðu
öld lcom Alexander mikli á
þessar sjöðir. Á sömu öld segir
frá nýju ríki norðarlega í land-
inu, sem neínt heíur verið
Albanía, — en á ekkert sam-
eiginlegt með þeirri Albaníu
sem nú glottir til Ítaiíu yfir
Adríahafið. Af þessu r.'ki er
löng saga, en við verðum að
láta okkur nægja að geta þess,
,að Albanir höfðu einkennilega
grafsiði; þeir grófu látna í
stórum leirkrukkum.
Höldum áfram hraðferð okk-
ar. Rómverjar gerðu áhlaup
hingað en án verulegs árang-
urs. Á þriðju öld e.Kr. lögðu
Persar undir sig landið, en
gátu aldrei friðað það full-
hrundar
og
ÞRIÐJA GREIN
flokkar höíðu síazt inn í land-
ið allt frá fimmtu ö]d, og smám
saman víkja hinar fomu tung-
ur landsins, aserí og aranska,
mál skyld persnesku, Og enn
í dag tala Azerbadsjanar tungu
af hinum tyrkneska málaflokki,
Nizamí
Það er mál til komið að leita
áningarstaðar eftir þennan
Eftir Árna
Bérgmann
þeysisprett um söguna. Við
skulum kasta mæðinni undir
skugganum af Nizami, frægasta
skáldi, sem þetta land hefur
.alið. Hann var uppi um svipað
leyti og Snorri Sturluson, •—
fæddur 1141. dáinn 1209.
Menning landsins var um
þetta leyti eins og léngi síðar
nátengd persneskri og arabískri
menningu. Stjörnufrseði var
iðkuð af kappi í háturnum
menningarborganna Gandsja og
Sjemakha. Skriíuð voru heim-
spekirit með ilmandi austur-
lenzkum nöfnum: Vegvísir um
blómagarð leyndardómanna eða
Leyndarmál leitenda sannleik-
ans. Múllarnir. hrópuðu fr.á
bænaturnunum á arabisku, þeg-
ar þeir vöktu rétttrúaða til
bæna, en hirðskáldin rauluðu
á persnesku í höllum sjeikanna
Ijóð sín til dýrðar'ástinni. Og'
Nizami var að ‘íþessú 'léyti
engin undantekning, hann orti
á persnesku og' yrkisefni sín
sótti hann í arablskar og pers-
neskar sagnir.
En að öðru leyti er Nízamí
sérstæður meðal skálda þessa
tíma. Flest skáld þáðu þá
brauð sitt við hirð einhvers
konungs. Þáð var víst ekkert
sældarbrauð. Að vísu voru
þeim einatt gefnar dýrar gjaf-
ir í gulli og dýrum steinum,
en sjeikarnir voru fljótir að
gleymá,'fyrri hylli og vinskap
ef eftthvað bar útaf og létu
sig' þá ekkert muna um að
hlekkja skáld sín í myrkva-
stofum eða höggva af þeim
höfuðið. Ferídaddin Akhbar
hefur líkt sér og öðrum hirð-
skáldum við páfagauka: þeir
eru að vísu aldir á sykri, en
þeir eru geymdir í gullbúri.
Þetta héfur Nízami vitað allt-
of vel, og því lagði hann aldrei
á þá hálu braut sem liggur til
hásáetis konunganna; hann
reyndi eftir föngum að halda
sjájfstæði sínu við fræðistörf
og ljóðagerð fyTir einstöku
höfðingja. Og ekki klæddist
hann heldur kufli förumunka,
dervísja, — til þess hefur hann
líklega skort trúaráhuga.
Fyrsta stórvirki Nizamí nefn-
ist Fjárhirzla lcyndardómanna.
Þetta eru hugleiðingar um
mannlífið, um tvöfeldni sam-
tíðarmanna um siðspillingu
þéirra; ufn réttlæti og vitur-
lega stjórn, — allt kryddað
mörgum ævintýralegum dæmi-
sögum. Margir álíta þetta
kvæði vel frumlegt, og Nizamí
hefur sjálfur verið á þeirri
skoðun, ef dæma má eftir orð-
um hans um kvæðið: „Sveim-
ur aðskotaflugna flaug' ekki á
sykur þess, sveimur flugna
þess flaug ekki á sykur ann-
arra“.
Frægast verka Nizamí er þó
bálkur sá, er hann skrifaði um
Leilí og Medsjnún, en sagan af
þessum gæfulausu Rómeó og
Júliu austursins hefur leitað á
liörpu margra ?kálda í lönd-
um Múhameðs. Leili og Med-
sjnún kynntust í skóla og felldu
hugi saman, og varð Medsjnún
svo hugfanginn að honum lá við
sturJun, enda var* þeim stíað
sundur, Medsjnún á síðan í
langri baráttu um hönd: stúlk-
unrfar. Einhvérju sinni fer
hann ásamt vini sínum Náfal
með her á hendur ættmönn-
um Leili, — faðir stúlkunnar
játar Náíal sigurvegara í þeirri
orustu og segir að hann megi
gefa Leili aumasta þræl sín-
um, já öllum — öðrum en vit-
íirringnum Medsjnún, því ef
sú hætta vofi yfir, fari hann
rakleiðis heim og brytji dótt-
ur sína fyrir hunda. Náfal fær
ekki bugað þrjózku föðurins:
og verða þeir frá að hverfa.
Á heimleið mætir Medsjnún
veiðimanni, sem rekur gazell-
ur. Gazellurnar hafa undurfög-
ur augu eins og Leilí, og Meds-
jnún kaupir þeim lif fyrir hest
sinn og vopn. Annán dag hitt-
ir Medsjnún veiðimann með
lifandi hjört, — sem líka hef-
ur augu Leilí. Medsjnún græt-
ur og kaupir hirtinum frelsi
fyrir klæði sín. Þá nótt situr
Medsjnún í örvílnun á tali við
hrafna.
Eftir þetta síhrakar Medsj-
nún, hann týnir vitinu með
öllu og býr með villidýrum úti
á eyðimörkum. Hann skilur
ekki mælt mál lengur nema
nafn Leilí, þá roíar aðeins til
og, hann kveður Undursamleg
Ijóð um ást sína, sem vindar
og menn bera til Leilí. Leilí

Nízami-torgsð í Bakú, höfuðborg Azerbadsjgn, kennt við þjcðskáid landsmanna sem hér
segir frá.
var gefin öðrum manni, en
virti hann aldrei viðlits. Að •
lokum veslaðist hún upp af ■
sorg. Medsjnún kom og lagðist \
á gröf hennar. Dó hann þar •
af harmi, en umhverfis gröfina i
sitja villidýr og gæta þessara 1
miklu elskenda fyrir mönnun- ■
um. i
Nizamí samdi önnur mikil '■
kvæði, þar af eitt um Alex- ■
ander mikla, en höfuðviðfangs- j
efni hans var samt ástin. Einn- \
ig sendi hann samtíð sinni i
réiðileg skeyti, því hann var
ekki beint ánægður með heim-
inn. Stundum er hann afar böl-
sýnn:
Ó ef hjólið yíir okkur snerist
hraðar
— því hraðar sem myllan
snýst
þeim mun fyrr nemur hún
staðar.
Eða þá þessi orð:
Við öfundum þá menn sem
lifðu fyrir löngu
Og stundum grípur mig sú
hræðilega hugsun:
mun okkur þá gefið að kveikja
öfund óborinna?
Framli. á 10. síðu
'jmiEiiiiiitEimmmiiHimuEimuiiEiiuummmmiunmuitimummmiiiiuti
Eítir Björgvin Guðmundsson
Sólin fer sína kvöldleið
að fjöllum fram;
fagur dagurinn líður.
— Harpan brestur
og hljómar þó ei aö síður.
Torgið ér hávært og sönglaust;
þeir 'seija þár
sjóinn og morgundaginn.
— íslands lag
er þar andvarp sem deyr út í blæinn.
En þáð á hulduslóðir
um djúp -ög.dai,
meðal drauma ög blóma á engi —
hljómgrunn í bergi,
og í hjörtum titrandi strengi.
. r '■'■•'• j
- Og lcvöldsól á skemmst til morguns.
— Heyr, af fjöllum fram
• vdgjfagur dagurinn kallar
; í blæþyt hörpunnar
börn sín og vonir allar.
Þorsteinn Valdimarsson.
«K
r.u
3tli
!S!
1
m
Með, úrslitum kosninganna í Dagsbrún mun
fylgzt af áhuga um land allt. Ríkisstjórnin tai
og Vinnuveitendasambandið mun fara eins að og pí
í Sjómannafélagskosningunum, telja hvert at- In!;
kvæði, sem Jón Hjálmarsson og kumpánar fá, Ejfí
þakklæti Dagsbrúnarverkamanna fyrir kjara- sá
ákerðingu og dýrtíð viðreisnarinnar, bendingu »5=
um hvort andstæðingum verkamanna sé stætt á fH?
neda kjarabótum og neyða verkamenn út Sn
M í verkfall. Á sama hátt verður hvert atkvæði sem
A-listinn> Eðvarð Sigurðsson og félagar hans, fá jji
g'* ? í þessum kosningum, metið sem aðvörun til aft-
, urhaldsins, úr því lesið takn einbeittni og sígur- jti*:
vilja reykvískra verkamanna. Því geta þeir Dags-
it brúnarmenn, sem vilja auðvelda sér og félagi C“
li sínu kjarabaráttuna framundan, gert það í dag
f" með því að vísa á bug útsendurum atvinnurek-
enda svo eftir verði tekið og tryggja Dagsbrún
c trausta forustu.

Uppreisnin á Sonkti Maríu

s.
gL.
UTW
BW
1

Sjóræningjar eru réttdræpir
hvar sem þeir verða gripn-
ir, segja rykfallin aiþjóðalög.
Það er ár og dagur síðan sjó-
rán voru plága á íjölförnustu
siglingaleiðum og herskip
plægðu Karíbahafið með
hengda sjóræningja dinglandi á
hverjum ráarenda. Henry
Morgan, Kidd skipstjóri og
starísbræður þeirra hirtu marg-
an feng úr spönskum og portú-
gölskum haískipum á heimleið
með gull og gersemar frá ný-
lendunum í Ameríku, áttu sér
felustaði á eyjagrúanum á fló-
anum mikla milli Suður- og
Norður-Ameríku, komu sér upp
sjóræningjaborgum á strönd
Mið-Ameríku, voru annað slag-
ið í þjónustu evrópskEaustórr
velda gegn því að ræna ein-
ungis óvini þeirra, en þá sjald-
an friður ríkti bar við að
flotaveldin tóku höndum saman
gegn ránsmönnunum.
¥ engi vel hefur sjóræningja
hvergi verið að finna nema
í ævintýraskáldsögum og kvik-
myndum, en allt í einu herma
fréttir að sjóræningjar séu
farnir að láta til sín taka á
ný, og einmitt á Karíbahafi
eins pg vera ber. Sjö tugir
manna hafa tekið á sitt vald
hið góða skip Sankti Maríu,
stolt portúgalska kaupskipa-
flotans. Þetta 21.750 lesta fljót-
andi lúxushótel lagði úr höfn
í Lissabon 9. janúar með nokk-
ur hundruð auðmenn innan-
borðs í skemmtisiglingu til
Ameríku. Allt gekk eins og í
sögu þangað til á mánudags-
nóttina. Skipið var þá búið að
koma við í Venezuela og hol-
lenzku nýlendunni Curacao og
var á leið til Flórída. Sjötíu-
menningarnir sem bætzt- höfðu
í farþegahópinn í síðustu höfn-
um sem komið var til drógu
upp úr íerðatöskum sínum
skammbyssur, handsprengjur
og handvélbyssur, héldu upp á
stjórnpall og náðu skipinu á
sitt vald eftir skamma viður-
eign, þar sem þriðji stýrimað-
ur féll og .annar yfirmaður
særðist. Átta- menn voru látn-
ir í land á smáeynni Santa
Lucia og síðan sigldi skipið
út á opið Atlanzhaf.
'JT'rásagnir þeirra sem eftir
■*• voru skildir á Santa • Lucia
komu öllu ; í uppnám vestan
hafs og austan. Salazar ein-
ræðisherra í Portúgal kallaði
herstjórn sína og ráðherra á
skyndiíund í Bento-höll. Að bón
Salazars voru herskip og flug-
vélar þriggja A-bandalagsríkja,
Bandaríkjanna, Bretlands og
Hollands,- send á vettvang að
leita að Sankti Maríu. í tvo
sólarhringá var leitað árang-
urslaust. Loks' komu menrf á
dönskum dalli auga á skemmti-
skipið 1400 km austur af Trini-
dad. Löngu áður hafði Henriq-
ue de Malta Galvao, foringi
sveitarinnar sem tók skipið á
sitt vald, sent blöðum og út-
varpi um allan heim yfirlýs-
ingu um atburðinn. Þessi hálf-
sjötugi höfuðsmaður, fyrrver-
andi embættismaðu'r, skáld-
sagnahöfundur, leikritaskáld og
pólitísk'ur' fartgi í verstu dýfl-
issum Salazars, skýrði frá því
að taka Sankti Maríu væri
upphaf uppreisnar gegn fas-
istastjórninni í Portúgal. Skip-
ið vséri fyrsti hluti portú-
galsks yfirráðasvæðis sem
frelsað hefði verið undan oki
harðstjórans, en aðrir myndu
brátt fylgja á eftir. Humberto
Delgado, hershöfðingi og fram-
bjóðandi við síðustu forseta-
kosningar í Portúgal, staðfesti
frásögn Galvao úr útlegð í
Brasilíu.
IT'yrst í stað létu bandamenn
Salazars í A-bandalaginu
sér fátt um yfirlýsingar þeirra
uppreisnarforingjanna finnast.
Flotamálaráðuneytið í London
og utanríkisráðuneytið í Was-
hingtön lýstu yfir ,að Galvao og

Skémmtiferðaskipið „Sankti María“ á sieiingxí úm Kaljbahaf fámmi prýit.