Þjóðviljinn - 28.01.1962, Blaðsíða 7

Úteefandl: Samelnlngarflokkur alþýöu — Sósíallstaflokkurlnn. — Rltstlórari
Maanús Kjartansson (áb.), Magnús Torfl ólafsson, Sigjurður Guðmundsson. —,
Fréttaritstiórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgelr
Magnússon. — RitstJórn, afgreiffsla, auglýsingar, prentsmiffja: Skólavörffust. 1».
Biml 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 50,00 & mán. — Lausasöluverff kr. 3.00.
Prentsmlffja ÞJóffvlljans h.f.
Ábyrg forysta
JJag eftir dag tyggja blöð íhaldsins þá fir.ru, að verka-
lýðshreyfingin og alveg sérstaklega Dagsbrún vilji
ekki kjarabætur án verkfalla, verkföllin séu þeim eitt
og allt. Enginn stafkrókur af rökum er færður fyrir
þessum fáránlegu fullyrðingum, enda tekur Eðvarð
Sigurðsson, formaður Dagsbrúnar, þennan áróður sem
sýnishorn ,af því hversu óheiðarlegur málflutningur
afturhaldsins er gegn Dagsbrún. í viðtali við Þjóðvilj-
ann fyrir nokkrum dögum rifjaði Eðvarð upp síðustu
skýru dæmin ium framkomu Dagsbrúnar og verkalýðs-
félaganna, dæmi er sýna og sanna að allt hugsanlegt er
gert til þess að ná kjarabótum og svara árásum rík-
isvaldsins á kjörin með samningum og samkomulagi,
áður en verkalýðurinn neyðist til að grípa til verkfalls-
vopnsins. Eðvarð sagði m.a.:
„^llan tímann frá því Alþýðuflokksstjórnin ræðst á
kjörin og þangað til í vor, þ.e. í hálft þriðja ár,
er kaupið óbreytt. Verkalýðshreyfingin bíður. Að vísu
átti baráttan í vor sér langan aðdraganda, en það var
búið að reyna allar hugsanlegar leiðir til samninga.
Það má minna á viðræðurnar við ríkisstjórnina í októ-
ber 1960. Þá fer nefnd Alþýðusambandsins á fund henn-
ar, leggur áherzlu á að farin verði leið verðlækkana,
gerir ákveðnar tillögur og heitir því að meta hverja
ráðstöfun, sem hafi í för með sér aukinn kaupmátt
launa til jafns við kauphækkun. Þarna var að vísu
tekið mjög dauflega í okkar mál, en þó var því heit-
ið að boða skyldi til annars fundar með fulltrúum
launþegasamtakanna. Sá fundur var aldrei haldinn,
aldrei til hans boðað.
CJíðar þegar komið var í samninga og Dagsbrún og þau
félög sem með henni voru lögðu fram kröfur sín-
.ar, tókst að fá fulltrúa frá atvinnurekendasamtökun-
um með okkur á fund ríkisstjórnarinnar sama erindis
og við fórum í októbermánuði. Þá var ríkisstjórnin
spurð, íhvort hún treysti sér til að gera einhverjar ráð-
stafanir sem kæmu til móts við kröfur félaganna, sem
við síðan tækjum tillit til í samningum við atvinnu-
rekendur. Þarna fengum við alveg afdráttarlaust svar.
Það væri ekki hægt. Síðan stóðum við í sífelldu samn-
ingaþófi við atvinnurekendur allar götur fram í end-
aðan maí. Þá samþykkti Dagsbrún einróma að lýsa
yfir vinnustöðvun. Við lögðum á það mikla áherzlu að
verkfallsfresturinn yrði notaður til samninga. Það
var hins vegar ekki gert. Og allan tímann var stein-
hljóð í röðum atvinnurkenda. Þeir komu í engu til
móts við tkröfur okkar. Frá þeim lá aðeins fyrir plagg,
þar sem þeir töldu að kauphækkanir væru til einskis
fyrir launþega og lýstu beinlínis ábyrgð á hendur þeim
mönnum sem færu fram á slíkt við atvinnureksturinn.
Og þetta var eftir tveggja ára stanzlausar kauplækkan-
ir hjá launþegum“. Eðvarð segir svo frá tilboðunum
á síðustu stundu um 3% og síðar 6% sem felld voru í
flestum félögunum, í Dagsbrún t.d. með 80% atkvæða.
Og hann minnir á, að enn standi á ríkisstjórninni að
svara tillögum verkalýðshreyfingarinnar um kjarabæt-
ur með samningum. Enn haldi verkalýðshreyfingin
þeirri leið opinni.
i^agnvart slíkum staðreyndum hjaðna niður og verða
að engu áróðursöskrin um að forysta Alþýðusam-
bandsins og Dagsbrúnar vilji engar kjarabætur án verk-
falla. Svo langt var gengið til þess að þrautreyna hvort
kjarabætur gætu fengizt með öðrum leiðum, að mörg-
um verkamanna þótti jafnvel of lengi reynt að ná
samningum án þess að verkfallsvopninu væri beitt.
Afstaða ríkisstjórnarinnar var alltaf hin Sama. Hvorki
hún né atvinnurekendur voru nokkru sinni til viðtals
um nokkrar raunhæfar kjarabætur fyrr en svipu verk-
fallsins hafði verið beitt. Þolinmæði Dagsbrúnarfor-
ystunnar var meira að segja notuð til árása á stjórn
félagsins í blöðum ríkisstjórnarinnar og reynt að gera
hana tortryggilega. En nú er snúið við blaðinu, þó
hinn nýi áróður stangist við allar staðreyndir.
þeir rannsóknarskip
HVAÐ GERA ÞEIR
í FISKIDEILDINNI?
Jón Jónsson.
Fiskveiöar hafa verið og eru aðalatvinnu-
vegur okkar íslendinga. Samt er ekki
nema aldarfjórðungur frá því vísinda-
stofnun þessa atvinnuvegar var stofn-
sett — og aðeins liðlega ár síðan hún
komst í eigið húsnæði.
Jón Jónsson forstjóri Fiskideildar Atvinnudeildar Hó-
skólans segir fró starfsemi - sem er 25 óra nú í ór
Við hittum Jón Jónsson for-
stjóra Fiskideildarinnar á
þriðju hæð í húsi deildarinnar
við Skúlagötu. Hann er Aust
firðingur, fæddur á Reyðarfirði.
Hann varð stúdent 1939, og fór
sama ár til Noregs og nam
fiskifræði við háskólann í Osló
og í Björgvin, lauk prófi þaðan
1946 og hóf starf við fiskideild-
ina um áramótin 1946—1947.
Sérgrein hans er þorskrann-
sóknir. Um áramótin 1953—
1954 tók hann við forstöðu
Fiskideildarinnar af dr. Árna
Friðrikssyni, sem þá gerðist
framkvæmdastjóri Alþjóða haf-
rannsóknaráðsins.
— Segðu okkur, Jón, hvað
gerið þið hér í Fiskideildinni?
Hvað eru 'hafrannsóknir og
hver er tilgangurinn með þeim?
— Svarið gæti orðið nokkuð
langt mál, svarar Jón, og fer
síðan að fræða mig. Með hans
leyfi kýs ég að nota orðalag
hans í ritgerðinni íslenzkar
hafrannsóknir, í afmælisriti Há-
skóla fslands:
,,Með orðinu hafrannsóknir
er átt við rannsóknir á hafinu,
eiginleikum þess og íbúum í
víðtækastri merkingu. Rann-
sóknum þessum má skipta í líf-
fræðilegar, efnafræðilegar og
eðlisfræðilegar athuganir. Hin-
ar líffræðilegu rannsóknir bein-
ast einna helzt að fiskinum
sjálfum, en ná einnig til rann-
sókna á plöntusvifi, dýrasvifi
og ýmsum fleiri lífverum í haf-
inu. Má segja að hinar eigin-
legu fiskirannsóknir séu athug-
anir á sjálfum fiskinum. aldri
hans, vexti, brygningu, göngum
fæðu og öðru háttarlagi. Hinar
efnafræðilegu o.g eðlis.fræðilegu
athuganir eru . .. nefndar sjó-
rannsóknir einu nafni“.
„Megintilgangvr og endan-
legt takmark hagnýtra fiski-
rannsókna er að afla þeirrar
þekkingar, sem nauðsynieg er
til skynsamlegrar nýtingar
hinna einstöku fiskstofna. Skyn-
samleg nýting er sú veiði, sem
hvorki tekur of mikið né of
Iítið úr stofninum ... Skynsam-
leg nýting fiskistofnanna bygg-
ist á þekkingu, sem aflað er
með kerfisbundnum athugumim
á eðlisháttum stofnsins sjálfs,
áhrifum umhverfisins og áhrif-
um veiðanna á stofninn. Hver
þessara þriggja meginþátta
krefst ýtarlegra vísindalegra
undirstöðurannsókna ... Rann-
sóknir á umhverfi fiskanna eru
aðallega fólgnar í athuguESim
á hinu eðlisfræðilega og efna-
fræðilega ástandi sjávarins, svo
og á svifdýrum í sjónum, bæði
plöntu- og dýrasvifi."
— Hvenær hófust slikar
rannsóknir hér við land?
— Danir hófu hér almennar
hafrannsóknir um aldamótin en
æði strjált. Fró 1924—1939
komu þeir hingað á hverju
sumri.
Byrjunin á hafrannsóknum
okkar íslendinga er hjá Bjarna
Sæmundssyni, sem er einn af
brautryðjendum fiskirannsókna
í Evrópu, og vann hann við
mjög erfiðar aðstæður en af-
kastaði ótrúlega miklu. Hanni
hefur raunverulega lagt allan
grundvöllinn að því starfi sem
við erum að vinna. Fram til
ársins 1923 hafði Bjarni Sæ-
mundsson þetta sem aukastarf
en gat eftir það gefið sig að
því nær eingöngu. Hann fór
með togurum og í verstöðvar
til að safna gögnum fyrir rit-
gerðir sínar, en hafði ekki að-
gang að rannsóknarskipum né
tækjum, sem nú eru talin nauð-
synleg'. Starf Bjarna var braut-
ryðjendastarf og einkum fólgið
í lýsingu tegunda sem hér eru.
Siðan tekur Árni Friðriksson
við. Hann vann á þessu sviði
hjá Fiskifélaginu árin 1931—
1937, en það ár tók hann við
Fiskideild Atvinnudeildarinnar
þegar hún var stofnsett, og var
lengi einn á báti, en síðar kom
svo dr. Finnur Guðmundsson
og starfaði við deildina. Dr.
Árni Friðriksson hefur því lagt
grunninn að starfi stofnunar-
innar og stjórnaði henni til
ársloka 1953 að hann varð for-
stöðumaður Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins.
— Hvað eru svo margir sér-
fræðingar nú á aldarfjórðungs-
afmælinu og að hverju vinna
þeir?
— Á þessu ári verða þeir 10.
Unnsteinn Stefánsson hefur
sjórannsóknirnar og í ár kemur
annar sérfræðingur, Svehd
Malmberg, nýr doktor, frá
Kielarháskóla, kemur í haust.
Annar ungur maður er að
Ijúka doktorsprófi í fiskifræði
í Kiel, Gunnar Jónsson, og
byrjar hér sennilega rannsókn-
ir í sambandi við þorskfiska.
Þórunn Þórðardóttir er sér-
fræðingur í plöntusvifi, Ingvar
Hallgrímsson í dýrasvifi, Jutta
Magnússon í fiskilirfum, í fjar-
veru dr. Hermanns Einarssonar
sem fékk 4ra ára frí til að
vinna í Perú. Jakob Jakobsson
Bjarni Sæmundsson.
- >*.
Þeim fjölgar nú stöðugt sem skilja að
enginn atvinnuvegur verður stundaður
svo í lagi sé án rannsókna og vísinda-
legrar þekkingar. Þegar Fiskideild At-
vinnudeildar Háskólans var stofnuð var
starfsmaður hennar aðeins einn, en nú
starfa þar 8 sérfræðingar og verða 10
á þessu ári.
Hvað starfa þessir menn? Hvað er gert
í þessari stofnun? Við skulum biðja Jón
Jónsson, forstöðumann Fiskideildarinn-
ar,. að fræða okkur örlítið um það.
Hús Fiskideildarinnar við Skúlagötu.
Árni
ÉÉ
Friðriksson.
er í síldarrannsóknum, og
bráðliggur okkur á að fá annan
sérfræðing til viðbótar til að
sinna því verkefni, Jakob
Magnússon sér um karfarann-
sóknir og Aðalsteinn Sigurðs-
son um rannsóknir á flatfisk-
um. Ég hef haft með höndum
rannsóknir á þorskfiskum, að-
aúega þorski og ýsu. en mikill
tími fer einnig í bréfaskriftir
og alþjóðasamvinnu um fiski-
rannsóknir og alþjóðlega skipu-
lagningu fiskveiða — að ó-
gleymdu landhelgismálinu. Auk
þessa hafa þeir Ingvar og Að-
alsteinn fengizt töluvert við
rannsóknir á rækju, sem er
nýr þáttur í starfi stofnunar-
innar. Við höfum ekki haft
neinn í það, en þeir tekið það
jafnframt sínu starfi. Við þurf-
um nauðsynlega að fá mann til
rannsókna á rækju og letur-
humar, sem gæti þá einnig
fengizt við önnur botndýr eins
og krækling og kúskel, það er
áreiðanlega nóg verkefni fyrir
einn mann.
Deildin getur nú sinnt kerfis-
bundnum rannsóknum á öllum
helztu nytjafiskum okkar og
þeim þáttum í umhverfi þeirra
sem álitið er að valdi einhverju
um hegðun og göngur fiska.
— Þrátt fyrir allt er þetta
orðið ólíkt og á dögum braut-
ryðjendanna.
— Já, það hefur verið nokk-
uð mikill gróandi í þessu og
ekki hægt að segja annað en
stjórnarvöldin hafi sýnt vel-
vilja og skilning, við höfum
síðan við misstum Ingvar Em-
ilsson til Suður-Ameríku, getað
tekið alla sérfræðinga jafnóð-
um og þeir voru til taks, 1953
—1954 voru t.d. aðeins 4 sér-
fræðingar starfandi hér, nú
verða þeir 10 á þessu ári og
13 aðstoðarmenn. Ennþá eru
erlendis margir að læra fiski-
fræði — og það eru meir en
nóg verkefni fyrir þá hér. Það
væri æskileg þróun að á næstu
10 árum yrðu ekki færri en 15
sérfræðingar hér, auk aðstoð-
armanna. Okkur vantar sér-
Bókasafn Fiskideildarinnajr og bókavörður, Óskar Ingimarsson.
staklega fleira aðstoðarfólk.
Við eigum nú margt vel mennt-
að og sérhæft aðstoðarfólk sem
sumt hefur unnið hér allt yfir
10 ár. Það er veriði að ala upp
góðan efnivið í aðstoðarvísinda-
menn.
— Og nú eruð þið loks komn-
ir í eigið húsnæði.
— Já, það var mikill dagur
í sögu stofnunarinnar þegar við
fluttum í þetta hús fyrir rúmu
ári. Þegar starfsemi stofnunar-
innar eykst getum við fengið
meira af húsnæðinu. Það mun
á sínum tíma alls ekki of mik-
ið að íslenzkar haf. og fiski-
iðnrannsóknir hafi allt þetta
hús.
Næsta skrefið er að koma
upp sjófiskabúri, en við höfum
mikinn áhuga fyrir að koma
því upp og höfum dálítið hús-
næði sem hægt er að ráðstafa
til þess. Slíkt sjófiskabúr gæti
orðið grundvöllurinn; undir það
að íslendingar komi sér upp
sínu eigin sjódýrasafni.
— Hvernig er það. fáið þið
ekki rannsóknarskip í afmælis-
gjöf á 25 ára afmæli deildar-
innar í ár?
— Það er búið að vinna í 3
ár að undirbúningi slíks skips.
Það er alveg nauðsynlegt að fá
a.m.k. leyfi til að láta byrja
að byggja það á þessu ári.
— Já, hvað er mest aðkall-
andi til að efla starfsemi deild-
arinnar svo hún geti sem bezt
sinnt hlutverki sínu?
— Mest aðkallandi vandamál
íslenzkra haf- og fiskirann-
sókna er að sjálfsögðu að eign-
ast eigið rannsóknaskip.
Við höfum nú fengið húsa-
kynni, fyrsta flokks. Við höf-
um prýðilegt og vel menntað
starfsfólk. Sérfræðingar okkar
hafa fengið menntun sína við
háskóla helztu fiskveiðiþjóð-
anna, ■ Noregi, Danmörku, Sví-
þjóð, Þýzkalandi, Bretlandseyj-
um og Ameríku. Það er mjög
mikill stuðningur fyrir stofn-
unina því fiskirannsóknir eru
í eðli sínu alþjóðlegar og verða
ekki framkvæmdar að neinu
gagni nema til komi alþjóða-
samvinna.
— Eruð þið ekki þátttakend-
ur í alþjóðasamvinnu?
— Jú, þátttaka íslendinga í
Alþjóða hafrannsóknarráðinu
hefur haft mjög mikla þýðingu
fyrir uppbyggingu fiskirann-
sókna við ísland.
Evrópuþjóðir hafa mikinn á-
huga, fyrir fiskirannsóknum við
ísland. í fyrsta lagi kemur það_
af því að miðin við ísland hafa
haft mikla þýðingu fyrir fisk-
veiðar ýmissa þjóða. f öðru lagi
er hafið við fsland mjög merki-
iegt viðfangsefni frá haffræði-
legu og líffræðilegu sjónarmiði.
Hingað kemur á hverju ári
fjöldi rannsóknarskipa. Sem
dæmi um alþjóðlega samvinnu
við ísland má nefna síldar-
rannsóknir Norðurlandaþjóð-
anna og Sovétríkjanna.
Nýjast er að á þessu ári
verða framkvæmdar mjög um-
fangsnxiklar rannsóknir á á-
hrifum möskvastærðar á fs-
landsmiðum. Það hafa verið
uppi miklar raddir um það að
auka möskvastærð í botnvörpu
á Norður-Atlanzhafi vegna
vaxandi áhyggju af ofveiði á
þessu svæði. Þegar hefur ver-
ið ákveðið að auka möskva-
stærð í Barentshafi og Viði
norsku ströndina vegna mjög
rýrnandi þorskafla við Noreg,
sem talinn er stafa af of mik-
illi töku ungfisks í Barentshafi.
Þessi ákvörðun er byggð á al-
þjóðarannsóknum á vegum Al-
þjóða hafrannsóknaráðsins sem
norsk, brezk, sovézk og þýzk
skip hafa tekið þátt í.
— Hvað um möskvastærð
hér?
— Við höfum sjálfir gert
nokkrar athuganir á áhrifum
möskvastærðar á veiðina. Við
vildum ekki gang'a inn á svo
róttækar breytingar hér við
land nema fyrir hendi væru
niðurstöður alþjóðlegrar rann-
sóknar eins og í Barentshafi.
Við lögðum því til á fundi
fastanefndarinnar um málið að
samskonar rannsókn yrði fram-
kvæmd við ísland. Þetta var
rætt á fundi Alþjóða hafrann-
.. fóknaráðsins s.l. haust og fékk
É^eysígóðar undirtektir, sem
gýnir hve aðrar þjóðir telja
ránnsóknir á miðum hér við
land mikilvægar.
Það er sennilegt að 8 þjóðir
itaki þátt í þessum rannsókn-
um, sem verða undir yfirstjórn
Fiskideildarinnar, þannig að ís-
lendingar standi fyrir þeim.
Þátttaka verður frá Noregi,
Sovétríkj unum, Þýzkalandi,
Frakklandi, Englandi, Skot-
landi, íslandi og sennilega
Kanada og munu þessar þjóð-
ir senda beztu skip sín í leið-
angurinn.. — Þetta væri í fyrsta
skipti sem Kanada sendir skip
til rannsókna á Evrópumiðum.
— Varst þú ekki nýlega að
spá ágætum þorskafla á næst-
unni?
— Jú, ég lét lokkast til að
tala við Stefán Jónsson um
'þetta. Þessar björtu vonír um
afla byggjast á árganginum frá
1955. Það er mjög óvenjulegt að
fá mikið magn af svo ungum
‘diski á vertíðinni, því þorskur
fer ekki að koma í gagnið fyrr
en hann er 8 ára, en það hef-
ur verið svo mikið af þessum
árgangi í vertíðaraflanum und-
anfarin 2 ár að við eigum nú
von á miklu magni af lionum.
Þessi aukning, miðuð við þenn-
an eina árgang stendur og fell-
ur mjög með því hvernig hann
hagar sér.
Rit Fiskideildar á borðinu
verður tilefni spurningar og þá
leiðir Jón mig inn í bókasafn
stofnunarinnar. þar sem bóka-
vörður, Óskar Ingimarsson,
vinnur.
Já, svarar Jón, Fiskideild-
in gefur út tvö rit, Fjölrit
Fiskideildar, sem er bráða-
birgðaniðurstöður rannsókna og
Rit Fiskideildar, sem er prent-
að, oftast á ensku, og flytur það
endanlegar niðurstöður rann-
sókna. Auk þess skri.fa sér-
fræðingar deildarinnar í hin
ýmsu rit Alþjóða hafrannsókn-
arráðsins. Rit Fiskideildar eru
send um allan heim og í stað-
inn fáum við vísindarit og
rannsóknarskýrslur frá um 300
stofnunum víðsvegar um heim
sem fást við haf- og fiskirann-
sóknir, og má segja að þetta
myndi undirstöðu í bókasafni
okkar. Takmark okkar er aö
koma hér á einn stað öllum fá-
anlegum upplýsingum um ár-
angur fiskirannsókna og nýj-
ungar í hagnýtum fiskveiðum.
Við þökkum Jóni Jónssyni
fyrir þessa ágætu fræðslu, sem
hann hefur veitt okkur um
Fiskideild Atvinnudeildar Há-
skólans; næst munum við svo
athuga hvað hinir ýmsu sér-
fræðingar eru að fást við.
J.B.
Þrjár vísur. ortar á kosn-
ingafundi DAGS6RÚNAR
Á kosningafundi Dagsbrún-
ar í Iðnó s.l. fimmtudags-
kvöld urðu nokkrar vísur til.
Tilefni þeirra var, að Björn
frá Mannskaðahóli, frambjóð-
andi íhaldsins í formannssæti,
hafði í ræðu sinni ætlað að
skjóta vísu að Guðmundi J.
en ekki munað þegar til kom.
Þegar Guðmundur kom í
ræðustólinn hafði hann þessa
vísu meðferðis og var henni
beint til Mannsskaðahóls-
Björns:
Fáir munu fylgja þér
á félagsmálaróli.
Ðagsbrún aldrei unir sér
á Mannskaðahóli.
Síðar á fundinum varð þessi
vísa til:
Kominn er kostaringur
kálfur í ræðustól.
Ihaldsins uppvakningur
út úr Mannskaðahól.
Og loks þessi:
Frá Mannskaðahóli er mað-
ur einn
af mannlegum brestum klár
og hreinn.
flialdinu hann þjónar þrátt,
hann þakkar því bæði stórt
og smátt.
0} — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 28. janúar 1962
Sunnudagur 23. janúar 1962 — ÞJÓÐVILJINN — (7j