Þjóðviljinn - 03.04.1962, Blaðsíða 4

Þegar vel veiöist og mikið magn síldar berst á land v«(rður vinnudagurinn á síldarplönunum óhjákvæmilega langur.

Það er nú mikið á dagskrá
hjá stjárnarfl'ckkunum að
leyfa útlendingum að stofn-
setja hér stóriðnað. Helzt er
gert ráð fyrir byggingu alum-
iníumverksmiðju með um 30
þúsund lesta afköstum. Kostn-
aður við byggingu slíkrar
verksmiðju er sagður kringum
1200 milljónir króna, og svip-
uð upphæð er sögð að þurfi
til rafvirkjunnar fyrir slíkt
fyrirtæki.
Helzt er að skilja að stjórn-
arherrarnir séu því meðmælt-
ir, að erlendir stóriðjuhöldar
verði eigendur slíkrar verk-
smiðju, en orkuverið eitt í
sambandi við slíkar fram-
kvæmdir væri í eigu íslend-
inga. ,
Ýmsar þjóðir, þár á meðal
Norðmenn, hafa farið svipað-
ar leiðir í uppbyggingu stór-
iðnaðar, en þó aðeins til út-
rýmingar á atvinnuleysi, enda
er fjárfesting útlendinga í
Noregi hverfandi lítið brot af
fjárfestingu landsins. Hér er
ekki þeirri ástæðu til að
dreifa sem var fyrir hendi í
Noregi þegar Norðmenn gerðu
samning við kanadíska alum-
íníumhringinn fyrir fáum árum
um byggingu aluminíumverk-
smiðju í Noregi, sem væri
sameiginleg eign Noorðmanna
og Kanadamanna.
MáliS liggur
Ijóst fyrir
Þegar íslenzku stjórnarherr-
arnir eru að bjóða útlendingum
að stofnsetja hér stóriðnað)
þá er ekki sú ástæða fyrir
hendi að slíkt skref þurfi að
stíga til að bægja frá dyrum
atvinnuleysi. En sú hefur ver-
ið ástæðan hjá Norðmönnum
þegar þeir hafa leyft erlenda
fjárfestingu hjá sér. Hér er
ekkert atvinnuleysi nema árs-
tíðabundið í sumum sjópláss-
um úti á landi. Bót á slíku
atvinnu.leysi verður ekki ráðin
á þennan hátt, heldur með allt
öðrum ráðum.
Hér bíður fjöldi verkefna ó-
leyst og ef farið verður í að
leysa þau, þá fer okkur frek-
ar að skorta vinnuafl heldur
en við séum aflögufærir á því
sviði. Og frá sjónarmiði
hreinna viðskipta, þá nær það
ekki mrkkvrri átt að við för-
um að leigja útlendingum ís-
lenzkt vinnuafl þegar þjóðin
er fær um að nota það til að
skapa tíu til fimmtánfaldar
gjaldeyristekjur, móti því sem
hægt væri að fá með því að
leigja vinnuaflið útlendingum
til stóriðjureksturs.
Það hljóta líka allir að sjá,
sem ekki eru blindaðir af
hreinni vitleysu, að það er
helber barnaskapur að tala
um aukningu íslenzkra gjald-
eyristekna sem næmi 500
milljónum ki’óna, þó útflutn-
ingur slikrar verksmiðju í
eigu útlendinga næmi þeirri
upphæð. Hlutur íslendinga í
slíku fyrirtæki væri aðeins sú
upphæð sem vinnulaununum
næmi að viðbættri sölu á raf-
orku og aðstöðu sem skapað-
ist til iðnaðar.
Þó við metum þetta eins
hátt og nokkurt vit er í þá
hygg ég að sú upphæð komist
ekki mikið yfir eitt hundrað
miiljón króna.
Verkefni
þjóSarinnar
Ef íslenzk stjórnarvöld væru
svo fákæn að þau gerðu al-
vöru úr tali sínu um erlenda
fjárfestingu hér á sama tíma
og okkur sjálfa skortir vinnu-
afl til nauðsynlegustu fram-
kvæmda, þá yrði það sem
kallað er á Reykjavíkurmáli
„skítabissnes".
Verkenfin, sem þjóðin þarf
og verður að sameinast um að
leysa á allra næstu árum eru
þessi:
Að koma upp fullkomnum
iðnaði sem byggist á okkar
gömlu höfuðatvinnuvegum
sjávarútvegi og landbúnaði.
Við eigum að vinna alla
ullina í eftirsótta markaðs-
vöru. Gærunum, sem við
flytjum nú úr landi í söltuðu
ástandi, eigum við að breyta
í loðskinn. Þetta á að vera
verkefni rkkar hvað viðkemur
landbúnaðinum.
En þá er sjávarútvegurinn
eftir, og þar bíða okkar höf-
uðverkefnin í íslenzku.m iðn-
aði á næstu árum. Hér við
Faxaflóa þurfa að rísa ekki
færri en tyær meðalstórar nið-
ursuðuverksmiðjur, auk þeirra
smáverksmiðja sem nú eru
hér. Sá grundvöilur sem þess-
ar verksmiðiur eiga að hvíla á
er suðurland.ssíldveiðarnar auk
margra annarra verkefna. Þá
þarf að koma uoo ekki færri
en s.iö reykir>earstöðvum f.vrir
Suðu.rlandssíld þar sem aðal-
viðfanesefnin vrðu „kippers"
framleiðsla.
Viðvíkjandi Norður- og
Austurlandssíldveiðunum eig-
um við leggja höfuðáherzl-
una á aukna. síldarsöltun og
margskonar sérverkun. Og við
eigum að stefna að því mark-
visst að leggja niður í dósir
að vetrinum ekki minna en
50—100 þús. tunnur af þess-
um afla (sem ætti ekki að
vera u.ndir 800—900 þús. tn.)
Við eigum að auka frystingu
síldar til útílutnings. bæði
sem heillrysta síld og þó sér-
staklega síldarflök. Viö þurf-
um að komá þessu magni upp
í 40—50 þús. smálestir á ári
sem algjört lágmark. Og í
þessu augnamiöi. þarf að auka
afköst við slíka frystingu með
tilkomu stórvirkja tækja.
Það er fullkomlega raun-
hæft) að hægt sé á þennan
hátt að auka útflutningsverð-
mæti , síldarinnar einnar um
ekki minni upphæð en eitt
þúsund milljón króna á fáum
árum, þó aflamagnið standi í
stað. Með aðeins hagkvæmari
vinnslu heldur en nú á sér
stað, þá er held.ur ekki nokk-
ur vafi á því, að hægt er og .
auðvelt, að auka verðmæti
annars fiskafla, miðað við
meðalár, sem næmi 300—400
milljónum króna í útflutningi,
með því móti að vinna úr afl-
anum ýmsa fiskrétti fyrir er-
lenda markaði. það er að segjá
ef aðeins nokkur hluti aflans
væri þannig unnið í full-
komna iönaðarvöru. Ég hef
hér aðeins stiklað á stærstu
verkefnunum í íslenzkum
síldar- og fiskiðnaði, sem bíða
úrlausnar á alira næstu árum,
ef við viljum vera sjálfstæð
þjóð. Við þessa upptalningu
er mörgu hægt að bæta, sem
hefði möguleika til að hækka
stórlega þær upphæðir sem ég
hef nefnt hér að framan.
ríSi-
Þetta er
nœrtœkast'
Áður en íslenzka þjóðin svo
mikið sem rennir augum til
verkefna á sviði stóriðnaðar,
þá þarf hún að hafa leyst áð-
ur hin nærtæku verkefni í
fiskiðnaði okkar, sem nú bíða
úrlausnar. og á næsta áratug
hefnr hún ekki vinnuafl af-
gangs, ef þar verður unnið
í samræmi við möguleika og
þjóðanþörf. Enda mun það
koma á daginr) ef farið verð-
ur að rannsaka bver fjárfest-
ing verði íslendingum hag-
kvæmust tii g.ialdeyrisaukn-
ingar, miöað við þann höfuð-
stól. sem festur væri í mann-
yirkjum og tækjum. að þar
bæri fiskiðnaðurinn sigur af
hólmi án nokkurs vafa.
Heill þér sextugum, Guð-
mundur og þakka þér fyrir
þennan rúma áratug, sem leiðir
okkar hafa legið saman.
Auðvitað bæri mér að rita
, æviferilsskýrslu um upphaf þitt
til þessa dags, svo sem tilheyrir
■ í afmælisgrein, en aillt slíkt læt
ég öðrum eftir.
Eitt er þó ekki hægt að láta
ósagt um uppruna þinn: Þú ert
Aðalvíkingur, Sléttuhreppsbúi,
- og þetta verður að segjast, þvj
engu er Ifikara en einmitt æsku-
stöðvar þínar hafi gætt þig
einhverju því undarlegasta fyr-
irbrigði í-slenzkrar náttúru----
eiginleika hinna óvæntu augna-
blika þegar jafiwel hrikalegt
umhverfi getur Ijómað allt í
einu í slíkri fegurð að því er
líkast sem maður sé kominn i
álfaheima.
Þótt ek}ti sé ég gamall, hafa
samferðamenn rpínir orðið
furðu margir, og allir góðir, en
þennan undarlega eiginleika
hefur enginn þeirra átt í jafn-
ríkum mæli og Guðmundur,
Bjarnason. Hvar sem ég hef
hitt hann við vinnu — á götu
— eða óvænt í strætisvagni,
ætíð þessi blýja, gefandi gleði
— og ekki hætt fyrr en hann
hefur einhvemveginn strokið af
mannr ólundina og þyrkings-
háttinn.
Frásagnargleðin, smitandi
kótínan og hlý samúðin — alft
í senn leikandi í þessu sér-
kennilega málfari og orðavali
mótað af umhverfi og atvinnu-
háttum löngu liðins tíma.
Það er eins og ekkert hafi
getað lamið úr þessum manni
tnina á gleðina og hlýjuna i
viðmóti við allt og alla; — ekki
margra yertíða brimlepding á
illviðrasömum útmánuðum, —
togaravos árum saman þegar
engin vökulög voru. — Ekki
einu sinni töpuð orusta þegar
barizt var fyrir bryggjubút í
heimasveitinni svo ekki væri al-
veg jafn vpnlaus . lending. —
E.kjki heldur ílottirm ur atthög-
unum — um fsafjörð, Reykja-
vík og loks í Kópavog. Nei,
ekkert af þessu hefur getað
bugað hann, né heldur ömur-
leiki atvinnuleysisáranna. Og
nú síðast vaktavinna árum sam-
an í Áburðarvenksmiðjunní,
jafn óskylt sjó og vatnið eldin-
um. Nei ekkert af þessu; enn
hittir þú hann eins og nýkom-
inn að landi með hressandi and-
blæ af æðruleysi og sólglitrandi
gleði.
— Það getur komið fyrir að
þú sjáir hann þreyttan, — en
ef þú eri ekki fyrri til að
bregða á léttari leikinn, þá tek-
ur hann þig í hnakkann og
skammar þig fyrir bölvaða
deyfðina og rsefildóminn.
o'wií fú'
Ekki er svo hægt að hugsa
til Guðmundar, að ekki komi
manni í hug kona hans, Pálína
Friðriiksdóttir. Það er tni mín,
að sjáldan hafi tvennir lófar
verið samluktari um það, að
halda lifandi eidi á heimilisarn-
inum, þar hefur hvort annað
stutt og eggjað, sameiginlegur
ski'lningur beggja að heimilið
og börnin væri sá helgidómur,
það hlutverk er þeim var falið
og skyldi þar ekkert á hresta
er þau máttu orka, enda hafa
þau ekki þar staðar numið fyrr
en þau hafa komið bömum sín-
Framhald á 10. sí0w
*pr ÞJÓÐVILJINN -r- Þriðjudagur ,3. apríl .1062