Þjóðviljinn - 06.11.1962, Side 6

ÞJOÐVILJINN
Þriðjudagur 6. nóvember 1962
SÍÐA
ójöngum hefur is-
lenzka sveita-
menn dreymt um
blómlegar byggð-
ir uppi á öræf-
um, þar sem úti-
legumenn skáru
feita sauði og
fengu kostamikla
málnytu. En
byggðamenn hafa
líka reynt að
nema land á af-
réttunum. 1 hvert
sinn sem árferði
hefur mildazt og
fólki fjölgað, hef-
ur Bjartur byggt
sín Sumarhús í
heiðardalnum.
Vallgróin rúst er
minnismerki um
sjálfstæðisbaráttu
hans, einfalt en
áhrifamikið, ef
rétt er skilið.
Enn leitar hug-
ur landnemans til
fjalla.
Fyrir stuttu
flutti dr. Sturla
Friðriksson erindi
í hinu íslenzka
náttúrufræðifé-
lagi um upp-
græðslu öræfanna. Sýndi
hann með skýrum dæmum,
að grasrækt er möguleg á
hálendinu jafnvel í meira en
600 metra hæð yfir sjó. Kom
þetta fram í tilraunum þeim,
sem Atvinnudeild Háskólans
hefur gcrt með sáningu gras-
fræs og áburð á fjöllum uppi.
Hvað má af veðurathugun-
um læra um þetta viðfangs-
efni?
Vissulega eru veðurathug-
anir strjálar til þess að
byggja á þeim loftslagslýs-
ingu heiðalandanna, og veitti
ekki af að auka þær. En þær,
sem til eru geta þó veitt tals-
verðar upplýsingar. Hér er
nú prentað hitakort júlímán-
DRAUMURINN UM
HEIÐARDALINN GÓÐA

aðar á íslandi, og gildir það
fyrir tímabilið 1931—60. Þetta
kort var fyrst birt í Veðrinu,
tímariti íslenzkra veðurfræð-
inga, vorið 1962.
Það sýnir sig, að til eru
blettir langt inni í landi og
uppi við jökla, þar sem júlí-
hiti er 10 stig eins og í góð-
sveitum, og mikil flæmi há-
lendisins eru með 8—10 stig
á þessum árstíma, álíka hlý
og láglendar útsveitir norðan
lands. Má fullyrða, að á
mestu af þessu svæði dugar
hitinn til grasræktar í þolan-
legum jarðvegi, því það er
sumarhitinn, sem skiptir hér
langmestu máli. Þegar grösin
eru að spretta, muna þau
harla lítið eftir því, hvort
frostið 'í jan. var eitt eða tíu
stig.
Hitt er svo annað mál,
hvernig nytja beri túnin á
heiðunum. Það tókst ekki
fyrr á öldum, sennilega mest
af því að vetrarrikið hrakti
menn þaðan. En ný tækni
skapar bændum heiðaland-
anna þúsund möguleika, sem
ekki voru til á dögum Bjarts
í Sumarhúsum. Draumurinn
um heiðardalinn góða getur
ennþá rætzt.
Páll Bergþórsson.
Amerískt lýðræði
í skugga doflarans
Það er engin tilviljun, að
margir helztu stjórnmálamenn
Bandaríkjanna, þar á meðal
Kennedy, Bandaríkjaforseti,
eru milljónamæringar. Og
skýringin er ekki fólgin í því,
að stjórnarstörfin séu svo á-
batasöm,enda þótt gera megi
ráð fyrir, að bandarískir stjórn-
málamenn^ séu sæmilega vel
launaðir. Ástæðan er hins veg-
----------------------——«
Fornmenja-
fundurá
háskélalóðinni!
OSLÓ 3/11 — Prófessorar í
fornleifafræði víð Oslóarháskóla
þurfa ekki að Ieita Iangt til að
geta rannsakað merkar íorn-
minjar; fyrir nokkrum dögum
fundust 3000 ára gamlar hellu-
ristur á sjálfri háskólalóðinni,
þar sem reisa átti nýja cfna-
fræðistofnun.
Helluristumar eru höggnar í
bjarg eitt mikið, sem stendur
á lóð háskólans og sýna þær |
tvö skip, átján fótspor og nokk- j
ur fórnartákn. Risturnar ná yf- j
ir fimmtán metra svæði og eru
taldar frá bronsöld, Fornleifa-
fræðingar telja, að ristur þess-
ar standi í sambandi við dýrk-
un forfeðra okkar á frjósem-
inni.
I dag c” uRirjjnn fundur í há-
skólarv ’ að fjalla um.
hvern1 oma efnafræði-
stofn bak án þes-
að skv jarnar.
ar sú, að eingöngu þeir sem
getá eytt þúsundum dollara í
kosningabaráttuna, hafa mögu-
leika á að ná kjöri til þings
og embætta.
Fyrir nokkru komu fram at-
hyglisverðar upplýsingar í
amerísku sjónvarpi um hin
gífurlegu fjárútlát einstaklinga
í kosningabaráttuna. Var sér-
staklega á það bent, að kosn-
ingar til opinberra embætta f
Bandaríkjunum ættu lítið skylt
við lýðræði af þessari ástæðu.
Þingkonan Neuberger, sem
sæti á í öldungadeildinni fyrir
Oregonfylki. skýrði frá því í
sjónvarpi, að í heimafylki
hennar hefði sjónvarpskostn-
aðurinn einn í kosningabarátt-
unni numið 50.000 dollurum, —
og þótti vel sloppið.
Meðan stóð á undirbúningi
forsetakosninganna 1960 var
eytt 1 millj. dollara til að fá
Kennedy útnefndan sem fram-
bjóðanda af hálfu demókrata,
og vitað er, að kosningabar-
áttan 1952 kostaði 140 millj.
dollara (auglýsingar, dreifi-
miðar, útvarp og sjónvarp).
Með slíkar tölur í huga er
ekki að undra, þótt kjörorð
Eisenhowers, fyrrv. forseta sé
um þessar mundir: Fleiri
„businessmenn" í stjórnmálin!
Eisenhower þótti alltaf linur
að mæta á mörgum kjósenda-
fundum, en nú fyrir þingkosn-
ir.garnar hefur hann verið allra
manna duglegastur og jafnvel
neitað sér um að fara á fugla-
veiðar. Eisenhower er lítið
I hrifinn af stjórn Kennedys og
kallar hana „sjálfskipaða próf-
essoraklíku". Fleiri kaupsýslu-
menn í kosningabaráttuna! Og
ekki veitir vist af, — einhver
i verður að borga brúsann.
JAN • APR - JUl - OCT FEB-MAY-AliGiNOY MAR - JUN - SEP • DEC
■ Kn Tn W«l 1W Frt Sm Mm TM- W«d *n.« Frt . W Sm Moa.T** V/*rt TTm Frt UK Sm
1 2‘3 4 5 6 7 8 9 1011121314 1516171819 2021 2223 2425262728 2930 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 13141516171819 20 2122 23 2425 26 27 28 29 30 12 3 4 5 6 7 8 9 10 11121314151617 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Þannig vill Bandaríkjamaðurinn Edward, sem stöðugt er á
fartinni kringum jörðina, hafa tímatal okkar. I ársfjórðungi er
91 dagur eða 13 vikur. Þá gengur einn dagur af, dagurinn 0,
sem verður nýársdagur. Hlaupársdagur verður Iíka hátíðisdag-
ur, hvorki laugardagur, sunnudagur eða mánudagur, aðcins 0-
dagur og hann lendir milli 31. júní og 1. júlí.
Nýtt tímatal með
deginum núll!
Willard E. Edwards heitir
bandariskur rafmagnsfræðingur
og starfar í flotastöð á Hawai.
Hann er ekki eyðslusamur
maður, og á fjórum ,árum hef-
ur hann sparað saman nokkur
þúsund dollara. Þá tekur hann
sér frí og leggur land undir
fót til að ferðast um víða ver-
öld til að hitta heimsins vald-
hafa og koma þeim í skilning
um, að tímatal okkar er stór-
gallað.
Willard er á ferðinni um
þessar mundir, og nýlega skrif-
aði hann Nikita Krústjoff bréf
og skoraði á hann að verða
fyrstur til að innleiða nýtt
tímatal, sem auðveldaði mönn-
um að átta sig á dögunum.
— 1 40 ár hef ég unnið að
endurbótum á tímatalinu. Al-
manakið mitt hefur þá ótví-
ræðu kosti að árið hefst alltaf
á mánudegi, fæðingardagur
lendir alltaf á sama vikudegin-
um ár eftir ár, fyrsti og fimmti
hvers mánaðar (útborgunardag-
amir) lenda alltaf á virkum
dögum og allir hátíðisdagar
festast við ákveðna vikudaga.
Frá því 1928 hefur Willard
ferðazt kringum jörðina, hring
eftir hring, en hingað til hef-
ur honum ekki tekizt að sann-
færa valdhafana um, að al-
manakið hans muni leiða nýja
og betri tíma yfir heiminn.
— Hingað til hefur enginn
þorað að reyna almanakið mitt,
segir Willard. Þeir þurfa ekki
að óttast að skapist ringulreið, ^
þó að þeir reyni; nú eru um
60—70 ólík tímatöl í notkun í'
heiminum. Alls staðar eru 24
tímar sólarhringsins notaðir
skipulega til tímaákvörðunar,
en hvergi er nokkur stjórn
höfð á vikudögunum og mán-
aðardögunum!
1 tímatali Bandaríkjamanns-
ins er 91 dagur í hverjum árs-
íjórðungi, þ.e. 13 vikur slétt-
ar. Nýja árið hefst alltaf á deg-
inum 0, sem á einfaldlega að
heita Nýársdagur. Jólin, p sk-
arnir og aðrar helgar lenda
alltaf á sömu vikudögunum.
Þegar hlaupár er, bætist við
sérstakur 0-dagur milli 31. júní
og 1. júlí. — Það er einmitt
stórfínt fyrir kaupsýslumenn,
sem gera upp reikningana
tvisvar á ári, segir Willard.
Evtúsénko yrkir
um gamlan ótta
og nýjan
Persónuleg ljóð.
Sovézka skáldið Évgéní Év-
túsénko birtir sunnudaginn 21.
október átta löng kvæði í
Komsomolskaja Pravda, mál-
gagni Ungkommúnistahreyfing-
arinnar, Komsomol og Évtús-
énko hefur að vísu ekki allt-
af komið vel saman. Hinsveg-
ar eru þær upplýsingar alrang-
ar sem Morgunblaðið birti í
tilefni kvæðisins um arftaka
Stalíns, að skáldið hafi á sín-
um tíma verið rekið bæði úr
Komsomol og rithöfundasam-
tökunum. Og nú skrifar hann
sem sagt . heila ljóðasíðu í
málgagn Komsomol. Margt er
þar að finna úr skáldskapar-
stefnuskrá Évtúsénko og því
rétt að ræða kvæðin nokkuð.
Fyrsta kvæðið heitir „Per-
Évgéní Évtúsénko
sónuleg lýrík.“ Þar biður Év-
túsénko hús, brýr, tré, ár og
blóm fyrirgefningar á því að
hann yrki mjög s.ialdan um
þau. En alltaf þegar hann
minnist þeirra og vilji yrkja
um þau, þá er það eitthvað
sem kalli hann til nýrrar bar-
áttu — baráttu gegn hvers-
kyns ósannindum, og þessi
barátta verði að halda áfram
„þótt svo ég fórni mér sem
listamanni". Kommúnisminn sé
hans persónulega lýrík og hann
leyfi ekki að sú lýrík sé móðg-
uð með innantómri mælgi eða
slúðri. Menn slúðra ekki um
það sem þeim er kært, og
hið mikla þarf ekki á lof-
söngvum að halda — þannig
ákveður Évtúsénko samband
ljóðs síns og hugsjóna.
Víðsvegar um heims-
byggðina
Hinu er _ svo ekki að neita,
að þótt Évtúsénko hafi oft
ágætan tilgang, þá má hann
sjálfur .vara sig á alvörunni
og hátíðleikanum og mælsk-
unni.
Þetta kemur vel fram í Ijóð-
um hans um Æskulýðsmótið i
Ilelsinki nú í sumar. Þar er
til dæmis ljóð um fund Kúbu-
manna og Ameríkana á æsku-
lýðsmótinu: .Kúba — si, yan-
kee — si! hrópar skáldið á-
samt þessum unglingum út
yfir heimsbyggðina. Það er of
mikil mælska í þessu ævæði,
of lítið af skáldlegri hug-
kvæmni. Þessi synd skáldsins
spillir líka ýmsum kvæðum
öðríim.
Évtúsénko lofar ennfremur
kúbanskan strák sem tók ein-
hverju sinni útvarpsstöð og gat
haldið henni í þrjár mínútur
og sagt sannleikann um Bat-
ista — en galt þar fyrir með
lífi sínu. Hann ávarpar fransk-
an söngvara: „við erum kall-
aðir bóhemar, í æsingi skekj-
um við ellihruman jarðhnött-
inn, samt elskar hann okkur
og veitir okkur af blíðu sinni
skjöl eins og skorpinn en góð-
ur fíll“. Hann talar við námu-
manninn Kúzma sem segir við
skáldið: „Áður hélt ég að skáld
væru í ætt við leikara. En
þeir reynast þá skyldari námu-
mönnum. Þrátt fyrir torfærð
og dapurleik nemum við ljós
handa fólki, við úr grjóti, en
þið — úr ykkur sjálfum.“
Þú ert Rússland
Svo heitir allfróðlegt kvæði
um alla afstöðu Évtúsénkos,
Hann ávarpar þar Rússa sem
er erlendis „undir skothríð
augna og spurninga“ og biður
hann að muna „að þú ert öðr-
um Rússland", gátur þess og
þjáningar og kommúnisminn
sem landið hefur borið undir
sundurskotinni kápu sinni. Év-
túsénko segir þessum Rússa
ljóðsins að hafna afdráttar-
laust óhróðri en gæta um leið
sannleikans því „allt þitt fals
verður talið fals kommún-
ismans". Og þegar þú kemur
heim aftur til Moskvu þar
sem konur ganga um strangar
á svip með stór net full af
kartöflum og það skortir þetta
og hitt — þá settu ekki upp
yfirburðasvip eftir sérstæða
reynslu þína. Innan umáhyggj-
ur fjölskyldna sem mikið hafa
starfað, innan um þetta tvö-
feldni einhverra manna —
vertu hugrakkur, og láttu þér
aftur takast að hefja upp spá-
dómlegan mikilleik lands þíns“.
Kannske hefur þú í hita um-
ræðna erlendis, heldur Evtús-
énko áfram, gefið Rússlandi
eiginleika sem þú vildir að
landið hefði. En þú ert sjálfur
Rússland, það er skylda þín
og heiður þinn. Og ef í land-
inu er sitthvað illt þá breytir
Sámur frændi því ekki, heldur
þú sjálfur. „Þú ert ekki aðeins
þú — þú ért Rússland" — á
þessum orðum lýkur kvæðinu.
Meíri andstalínismi
Évtúsénko heldur áfram
styrjöld sinni við skugga Stal-
íns og þá sem þykir nokkur
eftirsjá í fortíðinni. í kvæðinu
„Ótti“ segir hann að óttinn sé
að deyja í Rússlandi, hann sé
bomreka og betlikerling orðinn.
„En ég man hann í makt og
miklu veldi við hirð hinnar
sigursælu lýgi. Óttinn læddist
um allt eins og skuggi og
laumaðist inn á hverja hæð.
Allsstaðar voru menn tamdir,
allt var innsiglað .... Þetta
er langt í burt og undarlegt
að minnast nú ótta við áburð,
ótta við högg á dyrnar, eða
ótta við að tala við útlending
— útlending já, eða við eigin-
konuna? .......Skáldið minnir
samt á að dáðir voru drýgðar
þrátt fyrir allt, og menn varð-
veittu „djarfa sannfæringu
sína“. Og hann heldur áfram:
„Við vorum ekki hraktir af
brautinni og okkur var ekki
spillt. Og það er ekki undar-
legt að það Rússland sem hef-
ur sigrað óttann, vekur enn
meiri ótta með óvinum sínum
en áður. Ég sé nýjan ótta:
óttann við að vera óhreinskil-
inn við landið, óttann við að
lítillækka hugsjónir með ósann-
indum ......... óttann við að
belgja sig upp í forheimskun,
óttann við að endurtaka ann-
arra manna orð, óttann við að
lítillækka aðra með vantrú,
óttann -við að treysta sjálfum
sér um of....“
Slík eru þau yrkisefni sem
einn af útvörðum vinstri afla
i sovézku menningarlífi Évgéní
Évtúsénko, hefur mestan á-
huga á um þessar mundir.
A. B.
OSLÓ 31/10 — í umræðum um
aðild Noregs að EBE í Stór-
þmginu norska minntist Lange
utanríkisráðherra á þann orð-
róm, að stórþjóðir EÉE kærðu
sig ekki um fulla áðild Norð-
manna. Lange vildi Hvorki við-
urkenna né staðfesta, að þessi
orðrómur hefði við rök að
styðjast.
« í
i
i