Þjóðviljinn - 04.12.1962, Blaðsíða 6

6 SÍÐA
ÞJÓÐVILJINN
«
Þriðjudagur 4. desember 1962
Lyf gegn of háum blóðþrýstingi
gerii sjúklinga sykursjúka!
Myndin var tekin a£ t) Þant (t.v.) þegar Kúbudeilan stóð
sem hæst. Hann cr þarna að taka á móti sérlegum fulltrúa
Sovétríkjanna í því máli, Kúsnetsoff aðstoðarutanríkisráðherra.
Rœtt við Ú Þant
Ihugun er leiðin
til sannleikans!
1 hálftíma sjónvarpsviðtali
ræddi brezki fréttamaðurinn
Alistair Cooke nýlega við að-
alritara Samcinuðu þjóðanna,
tJ Þant, um reynslu hans og
helztu áhugamál.
Cooke: Hvað aðhafizt þér
helzt, þegar þér eigið frí?
t) Þant: Ég fer í gönguferð-
ir, les og þess á milli skrifa
ég. Ég hef t.d. haldið dagbók
á hverjum degi síðan 1925, er
ég var 16 ára gamall. Ég hef
haldið því við, mjög reglu-
bundið. Ég skrifa þá niður
eitthvað af því, sem ég hef
hugsað eða gert yfir daginn.
Auk þess les ég töluvert, þeg-
ar ég hef tíma til. Svo hugsa
ég dálítið — íhuga, ef þér
viljið nota það hugtak.
Cooke: Og það merkir auð-
vitað ekki — ég á við — við
hér á Vesturlöndum höfum
tilhneigingu til að líta á það
að sitja í stól og hugsa sem
sljóleika og tímaeyðslu.
Ú Þant: Nei, ég hafði allt
annað í huga. Þegar ég notaði
orðið „hugsun” eða „íhugun”,
átti ég við aðra merkingu en
venjulega er lögð í þessi orð
hér. Því að þarna sjáum við
einmitt mismuninn á hugtök-
um í austri og vestri með
hliðsjón af menntun, menn-
ingu og ýmsum öðrum efn-
um. Ég á við, að á Vestur-
löndum er mest áherzla lögð
á þroskun skynseminnar. Það
sem hugsuðir Vesturlanda
hafa um aldir nefnt „húman-
isma”, hefur einmitt verið til-
raun til að ná valdi á sjálf-
um sér og umhverfinu. Tak-
mark vestursins hefur verið
að skapa, verða laeknar, verk-
fræðingar og vísindamenn,
rannsaka geiminn og komast
til tunglsins og Marz og
stjarnanna. Þetta er takmark
menntunarinnar i löndum
vestursins. En ég held, að í
Austurlöndum, sé af gamalli
hefð lögð meiri áherzla á sið-
ferðilega og andlega þroskun
mannsins.
Cooke: Maður byrjar á sjálf-
um sér?
t) Þant: Einmitt, maður
byrjar á sjálfum sér! Og ég
held að við reynum að kom-
ast að sannleikanum með í-
hugun og hugleiðingu. Við
reynum að rannsáka það, sem
gerist innra með okkur. Viö
reynum t.d. að skilja gildi
auðmýktar og hins ljósa. Við
erum meira eða minna önn-
um kafnir við að gera okkur
ljósa grein fyrir hlutunum
með hugsun okkar, og það
gerist á kostnað þekkingar-
innar um það, sem ber við
í kringum okkur.
Með þessu á ég við, að bæði
í austri og vestri viljum við
reyna að sameina þessi ólíku
sjónarmið. Ég álít, að þróun
mannsins eigi að vera alhliða.
Þróunin á ekki eingöngu að
vera vitsmunaleg heldur einn-
ig siðferðileg og andleg, því
að ég hef á tilfinningunni, að
hreinræktuð vitsmunaþróun,
án siðferðilegrar og andlegr-
ar þróunar, muni leiða oss úr
einum vandanum í annan.
Þess vegna finnst mér ómaks-
ins vert, að veita andlegum
og siðferðilegum hliðum lífs-
ins meiri athygli.
Eitt árangursríkasta lyf, sem fundið hefur ver-
ið upp gegn of háum blóðþrýstingi, diaozide, hef-
ur verið afturkallað af framleiðendum í Banda-
ríkjunum, vegna þess að það reyndist valda magn-
aðri sykursýki.
Lyfið var framieitt af fyrir-
tækinu Schering Corporation í
New Jersey, sem notið heíur
nokkurs álits í lyíjaframleiðslu,
og hafði verið reynt á dýrum
með ágætum árangri. Á síðasta
ári var læknum víða um heim
sendar diaozidepillur, og þeir
beðnir að reyna þær á sjúkl-
ingum með of háan bióðþrýst-
ing. Jafnframt sótti fyrirtækið
um leyfi til að mega framleiða
lyfið í fjöldaframleiðslu.
Allir læknar, sem reyndu
lyfið á mönnum, sendu til baka
skýrslur, sem sýndu, að lyfið
hafði reynzt mjög vel. En
nokkrir læknanna fullyrtu, að
sjúklingar þeirra hefðu fengið
bráða sykursýki af pillunum.
Eftir að tveir kunnir, brezkir
læknar höfðu ritað um málið
í læknatímaritið The Lancet
og skýrt frá óyggjandi niður-
stöðum sínum, er lutu í sömu
átt, var lyfið loks afturkallað
og tilkynnt, að það yrði ekki
framleitt í fjöldaframleiðslu.
Mál þetta hefur vakið mikla
athygli og umræður víða um
lönd, og almenningur hefur
furðað sig á, að sjúklingar skuli
notaðir þannig sem tilrauna-
dýr, eftirlitslaust. Þeir sem
kunnugir eru þessum málum
segja, að lyfjafyrirtækið banda-
ríska hafi í þessu tilfelli hag-
að sér hárrétt, bæði fylgt al-
mennri venju og lögum um
mcðferð nýrra lyfja. En víða
er sú krafa borin fram, að lög-
um um þessi efni verði taf-
/arlaust breytt.
í fyrsta lagi er þess krafizt,
að lyfjatilraunir á mönnum
fari aðeins fram undir ströngu
eftirliti vísindamanna, og að-
eins úrvalslæknum sé leyft að
gera tilraunir, en lyfjafyrir-
tækjum sé bannað að senda
mikið magn af óreyndu lyfi út
um allan heim, eins og tíðk-
azt hefur. I öðru lagi verður
að tryggja það, að sjúklingarnir
sjálfir viti, að verið er að gera
tilraunir með ný lyf. Það hef-
ur sem sagt hvað eftir annað
komið fyrir, að tilraunalyf eru
notuð eftirlitslaust á fólki. sem
ekkert gi-unar, og læknar hafa
jafnvel þegið greiðslu fyrir lyf-
in, enda þótt þau séu fengin
ókeypis hjá framleiðendum.
Sjúklingar hafa þannig greitt
fyrir að vera notaðir sem til-
raunadýr!
Lyfjafyrirtækið, sem fram-
leiddi diaozide, hefur tilkynnt,
að sykursýkin, sem lyfið hefur
í för með sér, sé að vísu bráð-
ur sjúkdómur en ekki ólækn-
andi. Er það sjúklingum vænt-
anlega nokkur huggun, að þeir
skuli sleppa lifandi, eftir að
hafa tekið inn lyfið, sem lækn-
irinn þeirra lét þá fá!

Vegna mistaka af hólfu lækna
eða hreinlega af óheppni létu
678 sjúklingar lífið í Bretlandi
á einu ári. Þessar upplýsingar
er að finna í opinberum, brezk-
um hagskýrslum frá árinu
1960.
344 sjúklingar létust af völd-
um ýmis konar deyfingar, en
117 fengu alltof kröftuga lyfja-
skammta.
í skýrslum þessum má auk
þess sjá, að 785.000 börn hafa
komið í heiminn þetta ár í
Bretlandi, og hafa aldrei fæðzt
svo margir á einu ári þar í
landi síðan 1947. Fædd óskil-
getin voru 43.000 börn eða um
6%, sem þykir nú heldur skítt
hér á Islandi, þar sem meira
en fjórða hvert barn, sem bor-
ið er í heiminn, er óskilgetið.
Samt er þetta talsvert miklu
hærri tala í Englandi en var að
meðaltali fyrir seinustu heims-
styrjöld.
Hjónaskilnuðum fer ört fjölg-
andi í Bretlandi og voru 28.500
árið 1960. Meðalaldur brúð-
hjóna fer hins vegar ört lækk-
andi og voru 125.000 enskar
brúðir undir 21 órs aldri.
Fjöldi sjálfsmorða minnkar
ekki neitt í Bretlandi og sviptu
5000 menn sig lífi á þessu sama
ári.
Stjórnarandstœðingar í fangelsi
Norskir unglingar berjast
um nýnorsku og ríkismál
1 Noregi hafa löngum verið
mikil átök um tungumál þjóð-
arinnar, og menn hafa skipzt
í tvo hópa, annars vegar eru
áhangendur ríkismálsins og
hins vegar þeir menn sem vilja
innleiða nýnorsku eða svonefnt
landsmál. Undir dönsku ein-
veldi glataði mikill hluti norsku
þjóðarinnar tungu sinni á fyrri
öldum, og það sem nú nefnist
ríkismál í Noregi er í rauninni
aðeins norskuskotin danska. En
meðal bændaalþýðunnar á
vesturströndinni varðveittist
gamla tungan nokkurn veginn,
og á miðri seinustu öld la°ði
Xvar sen grundvöll að rituðu
nýnorsku máli, og byggði þar
á hinum gömlu mállýzkum
bændanna.
En Norðmenn hafa þó aldrei
getað sameinazt um nýnorsk-
una og ríkismálið hefur haldið
velli. í seinni tíð hafa komið
fram á sjónarsviðið málfræð-
ingar, sem vilja auðga ríkis-
málið með orðaforða úr ný-
norsku, en telja ógerlegt iiéð-
an af að innleiða hana sem
þjóðtungu. Er þá komið þriðja
málið á dagskrá, svonefnd sam-
norska.
Sú stétt manna í Noregi, sem
mest verður fyrir barðinu á
þessum tungumálaerjum, eru
auðvitað skólanemendur því að
oft er verið að breyta um
kennslutilhögun og rugla þá í
ríminu á ýmsan máta. En enda
þótt þeir flestir séu sammála
um, að betra sé að hafa eitt
mál en mörg, eru þeir samt
ekki á eitt sáttir, hvort velja
skuli nýnorsku, ríkismól eða
samnorsku. Og nýlega urðu
mikil átök í Kristiansand, er
tveimur fylkingum laust sam-
an á útifundi.
Gagnfræðaskólanemendur í
bænum, er aðhylltust ríkismál-
ið, fóru blysför um bæinn og
báru kröfuspjöld, sem á voru
letruð ýmis konar vígorð gegn
samnorsku. Var hún almennt
nefnd „skamnorsk" og farið ó-
kvæðisorðum um ýmsar nafn-
greindar kennslubækur. ritað-
ar á þeirri tungu.
Er kröfugangan kom á aðal-
torg bæjarins, þar sem halda
átti útifund, voru þar fyrir að-
dáendur samnorsku og ný-
norsku. Gerðu þeir mikil hróp
að göngumönnum og varð lög-
reglan að skerast í leikinn, svo
að ríkismálsmenn gætu haldið
fund sinn.
Ræðumenn voru mjög' harð-
orðir í garð skólayfirvalda,
sem vildu þvinga nemendur til
Framhald á 10. síðu
Foringi stjórnarandstiiðunnar í Nlgeriu í Afríku. Ohafemi Awolowo, hefur verið handtekinn ásamt
26 samstarfsmönnum sínum og varpað i. fangelsi. Auk Awolowo, scm sést hér á myndinni i hvít-
um frakka með húfu, voru þrír aðrir þingmcnn teknir fastir og ákærðir fyrir landráð.
Ótrúlegt má þykja, að jarð-
arbúar, sem geta tæplega enn- •
þá kortlagt veðrið á öllum
sínum hnetti, séu farnir að
búa til veðurkort fyrir Marz- E
búa, meira að segja áður en
reynt hefur verið að senda
þangað gervitungl. Myndin,
sem fylgir hér með, er þó
af einu slíku korti, sem banda-
rískur veðurfræðingur, Seym-
our L. Hess, hefur gert eftir
fáanlegum heimildum um veð-
ur á Marz, þegar vetur er
þar á norðurhveli.
Þær heimildir, sem Hess
notaði. voru aðallega tvenns
konar. í fyrsta lagi hafði hann
athuganir, sem gerðar hafa
Þetta á að vera sennilegt vcðurkort frá Marz, þegar vetur
er þar á norðurhveli. Myndin er á höfði eins og Marz sést
i stjörnukíkí, vestur til hægri og suður upp.
Veðurkort frá MARZ
verið á skýjafari á Marz. Þær
sýna vindáttina, og af henni
má ráða, hvernig þrýstilínur
liggja á þeim svæðum. 1 öðru
lagi eru til víðtækar athug-
anir, sem gerðar hafa verið
á hitastigi ó yfirborði Marz.
Þegar órið 1926 voru slíkar
mælingar gerðar á 50 — 60
svæðum víðsvegar á yfirborði
plánetunnar, með rannsókn-
um á geislum þeim, sem yfir-
borðið sendi frá sér. Það kom
í Ijós, að hitinn er þarna að
vísu lægri en á jörðinni, en
þó er þar hitabelti með meira
en 20 stiga hita, og færist það
norður og suður fyrir „mið-
jarðarlínu” eftir árstjðum.
Þetta er litlu kaldara en á
jörðinni. og kemur það illa
heim við þá kenningu, að
Marz sé útkulnuð pláneta,
som hafi lifað sitt blóma-
skeið og se í hnignun. En
þessi hái hiti á Marz, þrátt
fyrir 52% meiri fjarlægð frá
sól en á jörðinni, verður skilj-
anlegur, þegar þess er gætt,
að þar notast sólskinið miklu
betur en hér, af því að skýin
eru þar mjög fátíð, en þau
endurvarpa mjög sólarljósi.
Skýin, já. Menn telja vart
vafa á. að skýin, sem sjást
stundum á Marz, séu úr vatni
og ís eins og á jörðinni. Og
svo mikið er víst, að skautin
á Marz eru snævi eða hrími
hulin á vetrum. Sá góði drykk-
ur vatnið er því nær örugg-
lega fáanlegur á Marz, þótt í
smáum skömmtum sé. Hins
vegar eru „höf” þau, sem
menn þóttust sjá þar áður,
sjónhverfing. Og mjög er talið
vafasamt, að „skurðirnir”, sem
svo hafa verið nefndir, séu
annað en náttúrulegt lands-
lag þar í sveit.
En þótt svala megi þorst-
anum á Marz, er aftur minna
um loftið. Það er þar minna
en Vin þess, sem hér er. Að
vísu væri það of lítið fyrir
okkur, en hitt er verra, ef
súrefni er þar tiltölulega
minna en hér, eða ekkert, eins
og jafnvel er talið. Það er þvi
margt, sem vissast væri að
stinga niður í nestispakkann
fyrir geimferðina til Marz.
Eitt af því er sérstakt almanak
og sérstakar klukkur, sólar-
hringurinn er þar að vísu
lítið lengri en hér, en árið
er hvorki mpira né minna en
686 dagar.
Páll Bergþórsson.
i
4