Þjóðviljinn - 23.03.1963, Page 3

Lnugardagur 23. marz 1963
H6ÐVIUINN
SÍÐA 3
DIODVHIINN Kostnaður viðjardgong
Útgefandi: Samemmgarflokkur albýðu — Sósíalistaflokk
urinn. —
Ritstjórar: ívar H. Jónsson. Magnús Kjartansson. Sigurð
ur Guðmundsson (áb)
Fréttaritstjórar: Jón B.iarnason. Sigurður V. Friðbjófsson.
Ritstjó’-o *r-'~ attpiýgjngar. orentsmiðia: Skólavörðust. 19
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 65 á mánuði.
Launaskrib
IT'itt einkenniLegasta fyrirbærið í stjórnmála-
^ umræðum á I?:andi er deilui urn einfaldar
staðreyndir sem hægt á að vera að ganga úr
skugga um á svipstundu. Fyrir alllöngu skýrði
Þjóðviljinn til að mynda frá því að kaup bif-
vélavirkja á Akureyri hefði verið hækkað um
20% miðað við hæsta taxta, og skyldu allir 'bif-
vélavirkjar fá það kaup án formlegrar samn-
ingsgerðar. Þegar í stað hófust margháttaðar yf-
irlýsingar um það að þessi frétt væri staðlaus-
ir stafir, frá Vinnuveitendasambandi íslands,
atvinnurekendum í járniðnaði o.s.frv. En eins
og fram kom í yfirlýsingu hér í blaðinu í gær
var staðreyndin örugg og áþreifanleg og eng-
inn kostur að smokra sér framhjá henni.
¥^að sem hér er að gerast er fyrirbæri það sem
Jóhannes Nordal kallar launaskrið, og fer
vel á því að hagfræðingar stjórnarvaldanna
semji nýyrði um afleiðingar athafna sinna.
Launaskrið ’táknar það að tilraunir atvinnurek-
enda og ríkisstjórnar til að halda kaupinu í
skefjum þótt vöruverð hækki með hverjum degi
sem líður hafa mistekizt. Þann vanda er reynt
að leysa með því að gera samkomulag um auka-
greiðslur við einsfaklinga, starfshópa og jafn-
vel heil verklýðsfélög. En það skilyrði fylgir
jafnan með að samkomulagið verði að vera
leynilegt, menn eigi að pukrast með kaupið sitt
og helzt ekki að segja nánustu samverkamönn-
um sínum frá því hvað þeir fái borgað. Auka-
borganir af þessu tagi eru orðnar ákaflega al-
gengar, jafn't innan verklýðssamtakanna sem
hjá opinberum starfsmönnum; og hinum hug-
vitssamlegustu aðferðum er beitt til þess að fela
staðreyndir, bætt mánuði í árið, greitt fyrir
vinnu sem aldrei hefur verið unnin og þar fram
eftir götunum. Með þessu móti hafa verið fram-
kvæmdar launahækkanir sem orðnar eru býsna
almennar og hafa kollvarpað í verki öllum kenn-
ingum stjórnarhagfræðinganna um burðarþoi
atvinnuveganna og efnahagskerfisins.
fvannig verða afleiðingarnar jafnan þegar reynt
* er að framkvæma þvinganir sem hvorki eiga
stoð í þjóðfélagskerfinu né réttarvitund almenn-
ings. En auðvitað er það fráleitt ástand að kaup-
greiðslur séu eitthvert feimnismál; ákvarðanir
um kaup og kjör eru grundvallaratriði í hverju
þjóðfélagi og þar dugar enginn feluleikur til
frambúðar. Stjórnarvöld og atvinnurekendur
breyta engu með því að stinga höfðinu í sand
að hætti strútsins og þykjast ekki vita um
launaskriðið. jafnframt því sem það er sífellt
framkvæmt i vaxandi mæli. Og hagsmunasam-
tök launbega geta að sjálfsögðu ekki unað því
aðneitað sé að semja formlega við þau um kjara-
in sam-
svarandi verði 120 tonna báts
Hannibal Valdimarsson fylgdi í gær úr hlaði
frumvarpi sínu um jarðgöng gegnum Breiða-
dalsheiði, en sagt var frá efnisatriðum frum-
varpsins í blaðinu í gær.
ÞINCSIÁ Þ|ÓÐVIL|ANS
Hannibal minnti í upphafi
máls síns á, að fá bæjarfé-
lög gætu tekið eðlilegum vexti,
ef þau styddust ekki við að-
liggjandi sveitir, eða upp-
land eins og það væri oft nefnt.
Borg gæti ekki blómgast nema
vera í sem
nánustum
tengslum
við land-
búnaðar-
héruð og
eins þyrftu
sveitirnar
á mörkuð-
um að
halda í bæ.i-
unum. Það
væri að
sínum dómi
ein megin-
ástæðan
fyrir því.
að ísafjarð-
arkaupstaður hefur ekki vaxið
sem skyldi, að hann hefur
ekki samband sem skyldi við
nærliggjandi sveitir vegna
samgönguerfiðleika. Vonir
stæðu til að úr þessu rætt-
ist á næstu árum með sveit-
irnar við Inn-Djúp, en vestur
á bóginn væri Breiðadalsheið-
in þröskuldur á vegi sam-
gangna við Dýrafjörð og Ön-
undarfjörð. Það væri yfir
fiallgarð að fara. sem væri á
sjöunda hundrað metrar á hæð
og væri hann að jafnaði ófær
vegna snjóa 6—7 mánuði árs-
ins. Helzta úrræðið til lausn-
ar þessu vandamáli væri að
gera jarðgöng gegnum hæsta
hluta heiðarinnar en vegamála-
skrifstofan teldi að í 500 metra
hæð yrðu slík göng um 600
metrar á lengd og kostnaður
við framkvæmdir talinn nema
5Vz til 6 milljónum króna. —
Sú upphæð ætti ekki að hræða
neinn frá því að ráðast í
þetta verk, ef áhugi væri fyr-
ir hendi. Kostnaður væri ekki
meirj en atidvirði 120 lesta
fiskibáts, en það væri fjár-
festing, sem ýmsir einstakling-
ar réðust í. Það væri einnig
sín skoðun, að ekki mundi
miklum erfiðleikum bundið að
útvega lán að upphæð ein
milljón norskra króna og einn-
ig að fá norska sérfræðinga
til þess að vinna þetta verk á
einu sumri. Lán fil fram-
kvæmda yrði að sjálfsögðu að
greiðast upp á nokkrum árum
af fé, sem veitt væri á fjár-
lögum.
Hins vegar þyrftum við ekki
fremur en verkast vildi að fá
erlenda sérfræðinga til þess að
annast verk sem þetta. Inn-
lendir verkfræðingar \
fyllilega færir um það, og
hefðu þegar nokkra reynslu af
gerð jarðgangna. eins og t.d.
framkvæmdimar við Sogið
sönnuðu. Þá mætti einnig
minna á, að Færeyingar væru
að ljúka við 1400 metra löng
jarðgöng og stjómaði því

verki islenzkur verkfræðingur,
Páll Sigurjónsson að nafni. Þær
framkvæmdir kostuðu Færey-
inga um 15 milljpnir isl. króna.
Brýn nauðsyn væri'að leggja
veg yfir Breiðadalsheiði. Þar
væri nú aðeins niðurgrafinn
vegur tíl bráðabirgða. Margt
mælti með því að heppilegt
væri ,að byrja framkvæmdir
þarna á því að gera jarðgöng
gegnum heiðina. bæði með til-
liti til staðsetningar vegarins
beggja vegna og einnig mundi
fást mikið efnismagn í und-
irstöðu vegarins úr jarðgöng-
unum. Hér væri á ferðinni
stórmál fyrir ísfirðinga og
einnig búendur í Önundarfirði
og Dýrafirði. og vænti hann
þess að málið fengi góðar und-
irtektir í binginu.
Vaitýr Stefánsson
ritstjóri Morgunblaðsins kvaddur
Við kveðjum Valtý Stefáns-
son ritstjóra Morgunblaðsins
hinztu kveðju í dag.
Milli stefnu Morgunblaðsins
-og Þjóðviljans er mikið djúp
staðfest. Það sem á milli ber
hefur ekki farið leynt: það
hefur mátt lesa í síðum þlað-
anna hvern útkomudag þeirra,
Það þarfnast því ekki upprifj.
unar.
En er þá nokkurs annars at
minnast? Já. vissulega; það
eru fleiri hþðar á blaðamennsk-
unni en skammirnar 1 dag og
skammirnar á morgun.
Valtýr Stefánsson var sonur
eins mikilhæfasta skólamanns
sinnar tíðar.. fæddur á Möðru-
völlum í Hörgárdal 26. jan
1893, ,og vafalaust hefur æsku
beimilið mótað hann að vissu
marki ævilangt, sem flest?
aðra Valtýr lærði til starfr
, . ,, 1 fyrir íslenzka bændur og var
akvæðl sem engu að Slður eru 1 íullu glicll. U-: ráðunautur þeirra og leiðbein
sæmileeast er þó að með þessu móti er reynt að leiðí^í yóV^fiive
að halda hluta af launþegum sérstaklega af- mikiu íeyt; þröngsýni og
skiptum, oft þeim sem sízt skyldl. m. anna hefur átt sinn þátt í því
að hann hætti því starfi og
gekk í þjónustu borgarastétt-
arinnar. sem þá var að vakna
til umsvifa. Hjá borgarastétt-
inni bauðst Valtý starf er var
honum að S'kapi: að stjórna
blaði. Að blaðamennskunni
gekk hann af lífi og sál.
Ef þið flettið Morgunblaðinu
fram að 1924 að Valtýr gerðist
ritstjóri þess, og raunar all-
mörg ár áfram, munuð þið
sennilega komast að þeirri nið-
urstöðu að það sé fremur mátt-
litið og ómerkilegt blað. f dag
er Morgunblaðið stórveldi.
Peningafurstamir sem kostuðu
það halda að það hafi verið
skitnu þúsundkarlarnir þeirra
sem unnu bað verk. Lofum
þeim herrum að trúa á sinn
guð, peninginn. Vitanlega eru
peningar mikil forsenda þess
að blaðamennskuhæfileikar
geti notið sín. En samt var það
Valtýr Stefánsson sem gerði
Morgunblaðið að stórveldi.
Þó Valtý væri ,,ekki sérlega
sýnt um íslenzkt mál“, eins og
verðlaunahafi Morgunblaðsins
hefur komizt að orði, þá var
það Valtýr framar öllum öðr-
'im sem aflaði Morgunblaðinu
’esenda. Viðtöl hans lásu jafnt
mdstæðingar sem samherjar
hans og í gegnum rabbstíi
hans í Reykjavíkurbréfunum.
fremur tilbrigðalítinn en létt-
an og eðlilegan, seitlaði við-
horf borgarastéttarinnar inn í
'esendur Morgunblaðsins, og
bað engu síður fyrir það þótt
aðrir væru honum skarpari i
oólitískum ályktunum.
Sagan mun að sjálfsögðu
teggja sinn dóm á það, að
hve miklu leyti stjórnmál voru
'■'ugðarefni Valtýs Stefánsson-
'r. Margt bendir til að ýmis-
"gt annað hafi verið honum
i’lu. hugleiknara. Þrátt fyrir
hjákvæmilega og eðþlega sér-
æfingu á þeim tíma sem við
ú lifum er það þó enn sem
vrr grundvallareiginleiki góðs
’’ aðamanns að láta sér fátt
'iannlegt óviðkomandi. Þeim
■'iginleika var Valtýr gæddur.
ig þeim eiginleika hans á
Morgunblaðið mjög uppgang
sinn -að þakka.
Skógrækt var hugsjónamál
Valtýs, og á þeim vettvangi
vann hann starf sem seint
verður fullþakkað, en ætíð
minnzt. Og listmálarar lands-
ins eiga honum margt að
þakka frá árunum áður en
fjáðir menn á íslandi uppgötv-
uðu að málverk geta líka ver-
ið vara sem hægt er að meta
til verðs.
Fyrir blaðamennskuna verðui
þó Valtýs Stefánssonar lengst
minnzt. Og þá er ég loks kom-
inn að tilefni þessarar fátæk-
legu kveðju: samstarfi okkar
Þjóðvjljamanna við Valtý Stef-
ánsson.
Þegar Blaðamannafélag ís-
lands var endurvakið fil starfa
fyrir rúmum 20 árum var það
hálfgerður óskapnaður. í starfs-
reglum þess var hrært saman
gagnstæðum sjónarmiðum hlut-
hafa í útgáfufélögum og blaða-
manna er við blöðin unnu.
Þetta var arfur frá þeim tíma
þegar sami maðurinn var út-
gefandi, ritstjóri, blaðamaður,
sendill og afgreiðslumaður í
einni og sömu persónu. Þegar
hér var komið sögu var von-
laust með öllu að byggja starf-
hæft blaðamannafélag á slík-
um grundvelli. Þá var það að
íhaldsmennimir Skúli Skúla-
son, Valtýr Stefánsson og
kommúnistarnir við Þjóðvilj-
ann unnu saman í bróðemi um
stéttarmál, og Valtýr Stefáns-
son og Sigurður Guðmundsson
sátu við sama borð og sömdu
!ög er stéttarfélag blaðamanna
gæti grundvallazt á. Samstarf-
ið um stéttarmálefni var þá
oft mjög ánægjulegt. enda gert
margt það sem B.í. býr að enn
í dag. Blaðamenn mega gjarna
minnast þess nú hvernig Val-
týr Stefánsson. sem þáverandi
meðeigandi Morgunblaðsins, tók
hugmyndinni um stofnun
Menningarsjóðs blaðamanna og ’
lagði sitt lóð á vogarskálina
með blaðamönnum
Frá þessum samstarfsárum,
þegar maðurinn Valtýr Stefáns-
son skildi stjómmálakápu
Morgunblaðsins eftir hjá blað-
inu, á ég persónulega margar
góðar minningar; í blaða-
mannahópi var Valtýr Stefáns- •
son ágætur félagi. og flestum
glaðværari. 1
Það er þefta samstarf. um
mál Blaðamannafélagsins, sem I
við eldri Þjóðviljamenn minn- i
umst og þökkum þegar við í
dag kveðjum stjórnmálaand-
stæðinginn og stéttarbróðurinn
Valtý Stefánssoh hjnztu kveðju. I
J.B. I
Skálho/t
verði mennta-
setur
í gaer var til anrtarrar
umræðu í neðri deild frum-
varp um heimild til að af-
henda þjóðkirkjunni Skál-
holtsstað. Meirihl. mennta-
málanefndar leggur til að
frumvarpið verði samþykkt
óbreytt, en Óskar Jónsson
lagði fram breytingartil-
lögu, þar sem gert er ráð
fyrir að staðurinn falli
undir biskup, sem síðar
verði settur í Skálholt.
Minnihluti nefndarinnar,
Einar Olgeirsson, kvaðst
mundu flytja rökstudda
dagskrá um að vísa málinu
frá, meðan ekki næðist
samkomulag um viðeigandi
ráðstöfun staðarins.
Einar Olgeirsson kvaðst
þeirrar skoðunar, að frumvarp
þetta væri flutt til þess að
losna út úr þeim vandræðum,
sem skapast hefðu vegna ó-
hönduglegra framkvæmda í
Þar hefði verið
farið af stað
i af fyrirhyggju-
| leysi og það
væri að bæta
gráu ofan á
svart að af-
henda þjóð-
kirkjunní stað-
inn án frekari
umhugsunar.
Auk þess væru
uppi ýmsar raddir um það
innan kjrkjunnar, hvað gera
ætti við staðinn og vildu ýms-
ir fá þar biskupssetur.
Alþingi bæri að íhuga vand-
lega . hvernig staðnum yrði
bezt ráðstafað til frambúðar
og bæri að hafa í huga for-
tíð staðarins og sögulegt gildi
fyrir íslenzku þjóðina. Þar
bærj tvennt hæst: Skálholt
hefði verið mennta- og lær-
dómssetur þjóðarinnar um
aldir og í öðru lagi væri minn-
ing Jóns Arasonar og íslenzk
sjálfstæðisbarátta órjúfanlega
tengd staðnum. f skjóli kon-
ungsvaldsins hefði lútherska
kirkjan í raun og veru lagt til
öxina við aftöku Jóns Arason-
ar. Það væri því ekki ástæða
til bess út af fyrir sig að af-
henda lúthersku kirkjunni
þennan stað.
Skálholti