Þjóðviljinn - 25.04.1963, Blaðsíða 6

6 SlÐA
MOÐVILJINN
Fimmtudagur 25. apríl 1963.
Tarzan (Lex Barker) og sonur
hans (Tommy Carlton).
Apamaðurinn Tarzan, sem nú
orðið á i vök að verjast í kofa
sínum uppi í trjánum, þekkt-
asta hetjan í vinsælum ævin-
týrum síðari tíma — nema ef
vera skyldi að undantekinni
Lolitu — hélt á síðasta ári
upp á fimmtugsafmælið frá því
nafn hans kom í fyrsta skipti
á prent.
Tímarit eitt, All-Story, sem
flutti jafnan spennandi lestrar-
efni, birti í október-hefti sínu
árið 1912 fyrstu Tarzan-söguna,
sögu sem nefndist einföldu og
ofur sjálfsögðu nafni: „Tarzan
apamaður“; og síðan hefur
þessi brjóstgóði sonur frum-
skógarins hrópað ofan úr trjá-
krónum Afríku, varið sjimp-
ansana, skotizt undan króku-
dílunum og verið þymir í
augum illra hvítra manna í
langri lest tuttugu og þriggja
skáldsagna, þrjátíu kvikmynda,
ríflegum áratugi 15-mínútna út-
varpsþátta, ótölulegra teikni-
myndabóka, auk dagblaða og
sunnudagablaða á undanföm-
um 33 ámm.
Hinar 23 skáldsögur hafa selzt
í 32 milljónum eintaka á 58
tungumálum og mállýzkum,
þ.á.m. tamíl og úrdú, og á
mestu velgengnistímum þeirra
á fjórða tugi aldarinnar, þegar
Jphnny Wejssmuller túlkaði
hina vöðvastæltu hetju í kivk-
myndunum, voru Tarzanmynd-
ir að staðaldri séðar af um
það bil 140 milljónum kvik-
myndahúsagesta um allan heim.
Nýjar myndir
á leiðinni
Enda þótt Tarzan-myndir
njóti minni hylli en áður var,
er enn haldið áfram að fram-
leiða þær; teiknimyndasyrpan,
sem gerð er af John Celardo og
útgefin af United Features,
birtist að staðaldri í mörg
hundruð dagblöðum í Banda-
rikjunum og annars staðar, og
skáldsögumar halda áfram að
seljast í 50.000 eintökum ár-
lega.
Hver sá, sem um hálfrar ald-
ar skeið getur hafzt við inn-
an um sjimpansa með aðeins
konu sína og son að mann-
legum félagsskap, hlýtur að
vera harla óvenjuleg manngerð;
en hversu svo sem Tarzan
kann að vera óvenjulegur, er
það varla í ríkara mæli en
höfundur hans var, Edgar Rice
Burroughs, sem nú er látinn
fyrir þrettán árum.
Burroughs. sem fæddur var
í Chicago 1. sept. 1875, var
af auðugu foreldri kominn, en
um það leyti er hann varð
fullveðja — eftir að hafa ár-
um saman flækzt á milli lægri-
skóla í austur- og miðvestur-
fylkjunum — stóð hann upp-
foreldralaus og snauður, því
faðir hans hafði orðið gjald-
þrota og horfið til feðra sinna
á einu og sama árinu, 1894.
En hinn ungi Burroughs var
Hálfrar aldar dvöl
Tarzans í trjánum
Apamaðurinn gerði misheppnaðan braskara að margmilljónungi
alls ósmeykur. Hann hafði á
þessum árum engan áhuga á
ritstörfum eða bókmenntum
yfirleitt. En hann hófst handa
um að afla sér fjár, sem reynd-
ar gekk ekki betur en svo,
að honum tókst að flosna upp
frá hverju starfinu á fætur
öðru; hann þreifaði fyrir sér
ýmist sem nautasmali, jám-
brautarlögregla, umferðarsali
eða hraðritari á skrifstofu
vöruhússins Sears, Roebuck.
Jöfnum höndum gerði hann
tilraunir upp á eigin spýtur
í viðskiptalífinu, þ.á.m. með
auglýsingaskrifstofu, sem fór
á hausinn innan árs; og með
bréfaskóla — handa ungum
mönnum, sem vildu læra að
komast áfram í viðskiptaheim-
inum!
Þrjátíu og sjö ára gamall var
Burroughs jafn illá staddur og
við upphaf ferils síns, atvinnu-
laus og hafði ekki unnið sér
neitt álit. Um það leyti var
hann orðinn svo óánægður með
síendurteknar hrakfarir sínar að
hann tók upp á því að ^verja
einni eða tveim klukkustund-
um á hverri nóttu í það að
tala upphátt við sjálfan sig og
þylja fyrir sér lygasögur og
hugarburð. sem hvarflað hafði
að honum yfir daginn. Það var
einskonar flótti frá grályndi
hversdagsleikans.
Hann tók að skrifa vísinda-
lega skáldsögu, sem hann
nefndi „Undir Marztungli", og
sér til gleðilegrar furðu tókst
honum að selja hana All-Story
fyrir 400 dollara. Upp frá því
gérðist h'irin misheppnáði verzl-
unarmaður Burroughs rithöf-
undur að atvinnu — og heppn-
aðist vel.
Tveim mánuðum síðan seldi
hann All-Story söguna „Tarzan
apamann" fyrir 700 dollara.
Tarzan-sagan. sem endurprent-
uð var sem framhaldssaga í
The Evenjng World, varð eink-
ar vinsæl meðal almennings,
og ekki leið á löngu unz Burr-
oughs var farinn að senda frá
sér hverja Tarzan-söguna eft-
ir aðra fyrir 10 centa grejðslu
á orðið, til ýmissa helztu dag-
blaða og tímarita.
Jafnvel óreyndustu höfund-
ar vita, að grundvallaratriði
sagnagerðar er það, að höfund-
ur skrifi um bað eitt, sem
hann hefur staðgóða þekkingu
á frá eigin hendi. En Burr-
oughs. sem þekkti það eitt til
Afríku, er hann hafði lesið
á hundavaði í bókinni „In
Darkest Africa" eftir Stanley,
lét sér þessa meginreglu í
léttu rúmi liggja og skrifaði um
Afríku þá, sem mestmegnis var
aðeins til i fjörlegri ímyndun
hans.
Tígrisdýr
Ein aðalpersónan í sögum
hans var t.d. tígrisdýrið Saber,
— enda þótt vitað sé, að í
Afríku eru engin tígrisdýr. En
hvað um það, — þar sem
langflestir lesendur Burroughs
vissu jafnvel minna um Afríku
en hann sjálfur, gat hann of-
urvel leyft sér þesskonar rang-
hermi; og eftir því sem sögur
Gleðilegt sumar
Vélsmiðjan Steðji, Sfcúlagötu 34.
Gleðilegt sumar
Vinnufatagerð íslands h.f.
[>•*?•* Wi ®Hl|i!!ISUsa
Jojmny Weissmuller Jék lengst
allra Tarzan í kvikmyndum.
Hér sést „apamaðurinn“ mcð
fjölskyldu sinnl.
hans urðu vinsælli meðal al-
mennings, varð það einmitt
sú Afríka sem Burroughs lýsti,
er stóð hverjum venjulegum
Bandaríkjamanna íyrir hug-
skotssjónum.
Ekki er auðvelt að gera sér
örugga grein fyrir því, hvað
þáð er, sem hvetur fólk jafn-
vel enn í dag til að lesa Tarz-
an-sögur, en flestum sálfræð-
ingum og sagnaútgefendum
kemur saman um það, að á-
stríða þessi eigi skylt við þörf
margra fullvaxinna manna til
að hverfa á vit skóga um helg-
ar og stunda þar veiðar.
1 sérhverjum dreng og full-
orðnum manni býr meira eða
minna óljós löngun til að horf-
ast í augu við ótamda
náttúruna og sigrast á
henni; veiðiferðir og fé-
lagsskapur eins og skáta-
hreyfingin eiga rætur sínar að
rekja til þess ama, svo dæmi
séu nefnd. I Tarzan-gerfingn-
um fyrirhittu menn manngerð,
sem þeir áttu auðvelt með að
finna til skyldleika við, og
það var þeim sönn ánægja að
lifa sig inn í ævintýri hans
— án þess að þurfa þó sjálfir
að leggja á sig þau óþægindi
að verða að búa í hreysi uppi
í trjákrónu.
Fyrsta innbundna Tarzan-
bókin, sem reyndar var hin
upprunalega saga „Tarzan-apa-
maður“ í nokkuð aukinni mynd.
var útgefin af A. C. McClurg &
Co. árið 1914, en tæpum tveim^
árum síðar tóku Grosset &
Dunlap við útgáfu bóka Burr-
oughs og sjá um hana enn í
dag.
Fyrsta Tarzan-kvikmyndin,
með þeim Elmo Lincoln og
Enid Markey í aðalhlutverk-
unum, var framleidd 1919; en
tylft leikara hefur farið með
hlutverk apamannsins síðan,
lengst allra Weissmuller, sem
ríkti á hvíta tjaldinu í hlut-
verki Tarzans frá 1932 til
1946.
Einkenni hans;
öskur
Eftir að talmyndin kom til
sögunnar, var eitt helzta ein-
kenni Tarzans öskur hans, ó-
hugnanlegt og æsilegt öskur,
sem á dögum Weissmullers í
hlutverkinu var framleitt með
því að blanda saman ólíkum
hljóðum, þ.á.m. háa C-inu,
sungnu af sópranrödd. Auk
þess var Weissmuller sjálfur
látinn öskra allt hvað hann gat
— og plata með hýenuvæli
leikin undir. til að fullkomna
verkið. — Sá sem nú leikur
Tarzan í kvikmyndum, heitir
Jock Mahoney.
Þegar Burroughs vann sig
upp úr því að fá 10 sent á
orðið, og bækur hans voru
famar að ná fimmtán útgáfum
hver, með þýðingum á önnur
mál og sölu til kvikmyndun-
ar, yfirgaf hann Chicago og
keypti sér 600 ekra búgarð í
San Femando-dal, nálægt Los
Angeles. Á búgarði sínum, sem
hann nefndi Tarzana, bjó hann
um sig sem stórbóndi og herra-
maður og varði aðeins tveim
mánuðum eða svo á ári hverju,
til að skrifa tvær Tarzan-sög-
ur.
Og peningamir streymdu að
honum úr öllum áttum, og ár-
ið 1930 var Burroughs orðinn
margmilljónungur. Allir voru
búnir að gleyma fyrri skip-
brotum hans; hvaðeina sem
hann snerti á virtist verða
honum auðsuppspretta. Jarð-
næðið sem hann hefði keypt,
jókst svo að verðmæti með ár-
unum, að um miðjan fjórða
áratuginn seldi hann það smám
saman undir byggingarlóðir,
þar sem af grunni reis borgin
Tarzana.
Þá fluttist hann þaðan og
til Encino í Kalifomíu. Hann
sigidi um Suður-Kyrrahaf í
styrjöldinni sem stríðsfrétta-
ritari. en settist því næst al-
gjörlega í helgan stein og lézt
þ. 19. marz 1950, sjötíu og
fjögurra ára að aldri.
Þegar Burroughs lézt, var
nafn Tarzans komið inn í orða-
bók Websters; í Texas var
borg með nafninu Tarzan, auk
borgarinnar Tarzaniu í Kali-
forníu. Og um gjörvöll Banda-
ríkin var varla sá maður til,
sem ekki hafði að meira eða
minna leyti kynnzt" hetjunni
Tarzan, Jane konu hans, Boy
syni þeirra og apanum Cheetah.
1 október 1912. þegar Tarz-
an kom fyrst fram í dags-
ljósið, stóð hann þvi sem næst
á tvítugu. svo að um þessar
mundir er hann kominn á
níræðisaldurinn. En enda þótt
reipi þau, sem hann slöngvar
sér í frá einu trénu til ann-
ars, kunni e.t.v. að vera farin
að trosna lítið eitt, heldur
Tarzan sjálfur áfram að þrífast
á öld geimfaranna. Að því er
bezt verður séð, mun enn líða
langur tími svo. að varla mun
óhætt að ráðast að sjimpöns-
unum í Mið-Afríku, án þess
að Tarzan verði þar fyrir og
beri blak af þeim.
Menntun
Framhald á 8. síðu
sósíalistískum löndum í vil. Það
er auðvelt að benda einnig á
ýmsar ávirðingar Sovétmanna
og annarra er búa við svipað
þjóöskipulag — einnig þar
heyrast raddir um að ekki sé
byggt nóg af skólum á til-
skildum tíma, að skólar séu
tvísettir o.s.frv. En það talar
sínu máli að nú nema við
æðri skóla í Sovétríkjunum
tvisvar sinnum fleiri stúdentar
en í kapítalistískum löndum
Evrópu öllum samanlögðum.
Þar eru 111 stúdentar á hverja
10 þúsund íbúa. en í Vestur-
Þýzkalandi aðeins 31 — en í
Austur-Þýzkalarídi var sam-
svarandi fjöldi 107 árið 1961.
Eftir Deutsche Aussenpolitik).
Gleðilegf sumar Tóbaksverzlunin London, Austurstræti 14, — London, dömudeild.
Gleðilegt sumar Sveinsbúð, Fálkagötu 2.
Gleðilegt sumar Axminster, gólfteppaverksmiðja.
Gleðilegt sumar Bifreíðasalan, Borgartúni 1.
Gleðilegt sumar Electric h.f., Túngötu 6.
Gleðilegt sumar Efnagerðin Valur, Fossvogsbletti 42.
Gleðilegt sumar Flórida, Hverfisgötu. 11 tan i ’i KhriR'T.t ?.
Gleðilegt sumar Gildaskálinn, Aðalstræi 9.

GleoilegT sumar Baðhús Reykjavíkur.
Gleðilegt sumar Vátryggingarskrifstofa Sigfúsar Sighvatssonar. \
Gleðilegt sumar Verzlunin Hamborg, Klapparstíg og Vesturveri.
Gleðilegt sumar Verzlunin Glugginn, Laugavegi 30.
Gleðilegt sumar Þvottahúsið Eimir, Bröttugötu 3 A.