Þjóðviljinn - 01.05.1963, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 1. maí 1963
ÞIÖÐVILIINN
SlBA
Fleygið haka og skóflu á
þriðjudagjnn.
Komið í kröfugöngu vora og
sýnið að þið eruð ekki þrælar.
Látið ekki rista það níð á
þak ykkar að þið hafið horft á
meðan hinir börðust.
Hafið aðeins hagsmuni hreyf-
ingarinnar í huga.
Vér skulum fram!"
Og daginn fyrir 1. maí eggj-
ar Alþýðublaðið í leiðara
verkamenn að skipa sér í
kröfugönguna. Og ein af kröf-
unum var reyndar: Lifi heims-
þyltingin!
En ári síðar, vordagana 1929,
hafði eitthvað gerzt. Forysta
Alþýðuflokksins gugnar þá á
því að efna til kröfugöngu 1.
maí í Reykjavík. Nú er ein-
ungis boðað til útifundar á
Austurvelli og kVöldskemmtun-
ar. Eins var 1930. En þá var
þó til tíðinda að Dagsbrún
samþykkti að leggja niður
vinnu eftir hádegi 1. maí og
| Félag járniðnaðarmanna sam-
þykkti að fella niður vinnu all-
an daginn. Og dagurinn fékk
innihald ekki sízt vegna þess
að Dagshrúnarmenn voru .að
greiða atkvæði um styttingu
vinnudagsins, úr 11 stundum í
10, og á Austurvelli s var
Brynjólfur Bjarnason einn
ræðumanna og fiutti ræðu sem
mikla athygli vakti.
Vinna var víðasthvar lögð
niður eftir hádegi á vinnu-
stöðvum Dagsbrúnarmanna,
„varð dálítið stapp á tveimur
eða þremur stöðum áður en
þeir legðu hana niður" segir
Alþýðuþlaðið.
En kröfugangan var týnd úr
hátíðahöldunum og afturhaldið
þóttist hafa unnið nokkuð á.
En vorið 1931 hóf hinn ungi
verkarýðsflokkur, Kommúnista-
flokkur' Islands, merkið að
nýju, og hafði áður þoðið Al-
þýðuflokknum samvinnu um
daginn en fengið synjun. Næstu
árin taldi Alþýðuflokkurinn sér
ekki stætt á öðru en fara aftur
á stað með kröfugöngur. Frá
þeim tíma hafa alltaf verið
farnar kröfugöngur í Reykja-
vík 1. maí nema 1941, þegar-—
ríkisst.iórnin þannaði kröfu-
göngur og útifundi.
Saga hátíðahaldanna 1. maí
væri efni í heila bók. I þeirri
bók yrði ekki komizt hjá þvi
að taka til rækilegrar meðferð-
ar sundrungina og deilurnar
innan verkalýðshreyfingarinn-
ar á Islandi. En þar kæmu líka
til frásagnar ýmsir styrkustu
þættir hreyfingarinnar, sam-
fylkingarbaráttan, sívaxandi
þróttur og baráttuþrek verka-
lýðsins, liðveizla margra þeztu
rithöfunda og listamanna hjóð-
arinnar. Þannig er nafn Hall-
dórs Kiljan Laxness órjúfandi
tengt nokkrum rismestu hátíða-
höldum reykvísks verkalýðs 1.
maf, ræður hans og eggjunar-
orð um einingu og samfylkingu
áttu sinn þátt 1 þróun verka-
lýðshreyfingarinnar.
Hvað eftir annað blossar upp
7/7 Bólu-Hjálmars
1. xnai kröfugangan 1959 fer framhjá bandaríska scndiráðinu.
á þessum síðustu þrjátfu árum
þaráttan um 1. maí hátíðahöld-
in í Reykjavík, svipmót þeirra
og efnisinnihald. Þar takast á
sem aðalandstæður tvenn öfl:
Annars vegar vinstri öflin í
verkalýðshreyfingunni, þau sem
vilja efla alþýðusóknina til al-
þýðuvalda á Islandi, eins og til
var stofnað þegar verkálýðs-'
félögin urðu fyrst til á Islandi,
og þegar Alþýðuflokkurinn og
Alþýðusambandið voru stofnuð.
og þegar Kommúnistaflokkur-
inn og sfðan Sósíalistaflokkur-
'inn' dg' Alþýöubándalagið urðu
til. Hins vegar öfl afturhalds-
og fhalds, sem halda að þau
get*"' framlengt- arðránst*iveru>
sína og auðvaldsþjóðfélag með
því að lama verkalýðshreyfing-
una, rugla hana og sveigja
hana af braut stéttabaráttunn-
ar.
Með ítökum innan verkalýðs-
hreyfingarinnar hefur íhalds-
öflunum oft tekizt að sundra 1.
maí hátíðahöldunum. Sérstak-
lega hafa þau alltaf barizt gegn
kröfugðngunni, og gegn því að
hagsmunabaráttan og sjálf-
stæðisbarátta þjóðarinnar fengi
að setjá svip á hátíðahöldin, og
gegn rauða fánanum.
Aðdragandi 1. maí í ár sýnir
eins og í sjónhendingu að nú
er verkalýðshreyfingunni á ís-
landi mikil hætta búin. Leið-
togar Alþýðuflokksins hafa
aldrei gengið lensra í íhalds-
þjónustu. Þeir hafa afhent
Sjálfstæðisflokknum þann
meirihluta á Alþingi sem hann
vantaði eftir síðustu tapkosn-
ingar flokksins til að mynda
ríkisstjórn, og þeir hafa jafnvel
gengið fram fyrir skjöldu í á-
rásum þeirrar ríkisstjórnar á
samninga og samningsrétt
verkalýðsfélaga og lífskjör al-
þýðu. Og foringjar Alþýðu-
flokksins lýsa því hátíðlega yf-
ir f útvarpsumræðum að béir
eigi ekki aðra fegurri fram-
tíðarsýn en að þeir mættu
einnig að loknum þingkosn-
ingum í sumar fá að veita í-
haldinu þennan sama stuðning
til þess að stjórna landinu enn
í fjögur ár.
ömurlegasta íhaldsþjónustan
sem foringjar Alþýðuflokksins
hafa gert sig seka um er þó sú
að flokkurinn hefur verið að
nota leifarnar af fylgi sínu
sem verkalýðsflokkur til þess
að afhenda íhaldinu hvert
verkalýðsfélagið eftir annað
Þar er stórhætta á ferðum, taki
ekki alþýðan sjálf alveg af
skarið og verndi félög sin og
verkalýðshreyfinguna alla. Það
er f þessum þætti íhaldsþjónk-
imar foringja Alþýðuflokksins
að þeir vildu nú hjálpa í-
haldinu til.þess að leggja niður
kröfugönguna 1. maf, á fjörutiu
ára afmæli dagsins, og gera
hátíðahöldin að einskis verðum
loddaraleik.
En trúa verkamenn og aðrir
þeir sem Alþýðuflokknum hafa
fylgt í þeirri von að hann
væri þrátt fyrir allt verkalýðs-
flokkur og sósfaiistaflokkur, að
þetta sé rétta leiðin fyrir al-
Prá útifundi á Lækjartorgi á 30 ára aimælinu, 1. maí 1953.
þýðusamtökin? Grunar þá
hvernig íhaldið er nú þegar að
búa sig undir að bola einnig
Alþýðuflokksmönnum frá öll-
um áhrifum í Sjómannafélag-
inu, í Iðju og öðrum félðgum
sem foring.iar Alþýðuflokksins
hafa lagt undir ihaldið?
Myndimar sem brugðið var
upp frá fyrstu kröfugönguár-
unum gætu ef til vill orðið ein-
hverjum til skilningsauka á þvi
hvert Alþýðuflokkurinn ætlaði
að fara og þá líka hvar og
hvernig hann er staddur nú,
auðmjúkur þjónh'á íhaldsfundi
á Lækjartorgi 1. maí. Breyttir
tímar, breytt stefnuskrá, er
ekki skýring sem sagan tekur
gilda á slíku feigðarflani.
Þó margt hafi breytzt, eru
enn i fullu gildi þau undir-
stöðuatriði stéttabaráttunnar
sem Alþýðublaðið var að brýna
fyrir íslenzkri alþýðu fyrsta
áratuginn, trúmennskan við
verkalýðshreyfinguna og stétta-
þaráttuna, um gildi þess að
fara út á göturnar í kröfugðngu
1. mai undir blaktandi fánum,
hinum rauða fána verkalýðs-
hreyfingarinnar, hinum þrílita
fána sjálfstæðs lslands.
Enn er hægt að afstýra þeirri
miklu hættu sem steðjar að
verkalýðshreyfingunni vegna á-
sóknar fhaldsins, ogstórumyrði
það auðveldara ef þeir sem að
eðlilegum hætti ættu að vinna
saman í verkalýðshreyfingunni
leituðu leiða og fyndu leiðir til
samstöðu um alþýðumálstaðinn,
um verkalýðshreyfinguna og
hugsjónir hennar.
Þær hugsjónir verða aldrei
gerðar að veruleika í samvinnu
við íhald og afturhald, f sam-
vinnu við stéttarandstæðinginn.
sem alltaf hefur vilíáð verka-
lýðshreyfinguna lamaða og
helzt feiga. Eigi brautin til
framtíðarlandsins að vera fær,
hlýtur að þurfa einingu alþýð-
unnar, einbeitni og samheldni
og stéttvísi alþýðusamtakanna..
Þeir eiginleikar lifa enn f
-hugum þess alþýðufólks sem um
áratugi hefur þyggt verkalýðs-
hreyfinguna hörðum höndum. i
fórnfrekri baráttu við fhaldið
um hvern áfanga. Og þeir Pig-
inleikar þúa enn i hugum
ungra manna á Islandi. eins og
hvarvetna í heiminum. vekia
beim löngun til stórræða og af-
reka. Þvi verkalýðshreyfing a
vegum sósíalismans er sigrandi
afl f heiminum á siöunda tagi
tuttugustu aldar. eina þióðfé-
lagsaflið sem fært er að beina
þióðum heimsins farsæla braut
til framtíðarinnar.
til framtíðarinnar. S.G.
Ennþá skín á aldna haue-a
eygló björt og roðar p;
ennþá lyftir ægifaldi
alda þung af reiðum sæ,
ennþá sterkir stormar hrista
stælta björk og feyskinn Kvist,
ennþá jöklalínið ljósa
land þitt hefir ekki misst.
Ennþá móðurmálið skæra
mælir snót viS ungan son,
ljóssins vörn í löngu myrkri,
ljóðsins fjaðiir, skáldsins von.
En í huga angurþrunginn
efi dimmur hvíslar þá:
Hversu lengj leggur móðir
landsins vopn á tungu srriá?
Ennþá hér í húsi skáldsins
hljómar lands þíns strengur skær.
Fimar siegirm aldrei áður,
aðeins fárra hlustum nær.
Mýkra er sætið. Margur hlýtur
mærð og gjald á ljóðið sitt.
Bar þá eitthvað betur hljóminn
beitarhúsið, skjólið þitt?
Líknareyra lífsins faðir
lagði við og heyrði þig.
Lýð, af oki iengi mæddan,
leiddi manndóms hjálparstig.
Glæddist trú á mið^ og moldu,
megin handa, vit og dáð.
Viljinn reyndist vopnum búinn,
vonin skyggn á leið og ráð.
Enn e'- sikáldið ættjörð sinni
útvörðui og tryggur þegn.
Syngur enn í ungum strengjum
íslenzkt vor og sumarregn.
Orðsins brandi er brugðið stundum
beint í mark að fúnum hlyn.
Verður slíkum vopnum unnið
vorrar aldar nöðrukyn?
Hér í okkar Akrahreppi f** ¦
yfirvöldum leyfist flest:
Þeir sem ættjörð ógagn vinna
eru nú þar virðir mest.
Ótyptaðir eiðum bregða,
auðnu þjóðar svíkja og smá.
Nær mun „hróp af heitum dreyra
himininn rjúta kringum" þá?
Sekir menn við stjórnvöl standa,
stýra gæfulending frá,
grárra flagða brögðum beittir
boðann feigðar stefna á.
Aðgert í'ær ei áhöfn ráðvillt,
ósamþykk um leið og mið.
Skal þar týna ljóð og lýður
lífi og sögu í óminnið?
Eða mun í eldi herða
æskan vopn og sigur fá
skyggnii menn á orð og athöfn.
íslands heiliavörum ná,
alfrjálst land mót heiði befja
hvítra iökla brúðarkrans?
Liggur dýra lausnarorðið
leynt á tungu ómálgans?
Jakohív/i SiaurSardóttir.