Þjóðviljinn - 05.05.1963, Qupperneq 3

Sunnudagur 5. mai 1963
ÞIÖÐVIUINN
SfÐA 3
Á
HVÍLDAR-
DACIN N
Kaupmáttur
tónuritið hér á síðunni sýnir
hvemig kaupmáttur tímakaups
verkamanna hefur breytzt mán-
uð frá mánuði síðan Sjálfstæð-
isflokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn tóku við stjórn landsmála
í ársbyrjun 1959. Kaupmáttur-
inn er hlutfallið milli verðlags
og kaupgjalds, og er þá ann-
arsvegar miðað við hina lög-
festu vísitölu um vörurogþjón-
ustu og hins vegar við almennt
tímakaup Dagsbrúnarverka-
manna. Það hlutfall sýnir raun-
verulegt kaupgjald, þ.e.a.s.
hversu mikið af matvælum,
fatnaði og öðrum nauðsynjum
verkamaðurinn getur keypt fyr-
ir tímakaupið sitt. Og auðvitað
er það ekki krónutala kaupsins
sem skiptir máli heldur sá
varningur sem hægt er að
kaupa fyrir það.
Á þessu línuriti er kaupmátt-
urinn kallaður 100 í janúar
1959, en þá — í lok vinstri-
stjómartímaþilsins — var kaup-
mátturinn hærri en hann hafði
áður verið á íslandi. I apríl í
ár var kaupmátturinn kominn
niður í 77 stig, raunverulegt
tímakaup Dagsbrúnarverka-
manns hafði þannig lækkað
um 23%, nærri því fjórðung.
Sama útkoma hefði fengizt ef
verðlag í landinu hefði haldizt
óbreytt en kaup verkamanna
lækkað sem þessu nemur að
krónutölu.
Falsanir
Því er oft haldið fram að
bætt kjör og framleiðsluaukn-
ing verði að haldast í hendur,
ekki sé unnt að skipta meiru
en aflað er. En þegar slíkum
málflutningi er beitt gera á-
róðursmenn stjórnarflokkanna
sig einatt seka um fráleitar
falsanir, meira að segja menn
sem stundum vilja láta virðá
lærdóm sinn, eins og Gylfi Þ.
Gíslason viðskiptamálaráðherra.
Þegar þeir tala um framleiðslu-
aukningu reikna þeir ævinlega
með föstu verðlagi, draga verð-
bólguna frá. En þegar þeir tala
um kaupið reikna þeir aðeins
með krónutölu og láta eins og
engin verðbólga hafi verið i
landinu. Síðan segja þeir að
það sé fásinna að tala um 10-
20% kauphækkanir þegar fram-
leiðsluaukningin hafi aðeins
verið 3-4%.
I slíkum samanburði ber auð-
vitað að reikna með raunveru-
legu kaupi, kaupmætti tíma-
kaupsins. Hafi almennt vöru-
verð hækkað um 20% eitthvert
árið, eins og gerzt hefur í tíð
; viðreisnarstjórnarinnar, gerir
20% kauphækkun ekki annað
en vega upp verðbólguna, hún
tryggir verkamönnum enga
hlutdeild í aukinni framleiðslu;
raunverulegt kaup hefur aðeins
* staðið í stað.
Kauphækkanir
Þetta má ljóslega sjá af línu-
ritinu. Fyrsta júlí 1961 sömdu
verkamenn um 10% kauphækk-
un. Við eðlilegar þjóðfélagsað-
stæður hefði það mátt teljast
umtalsverð kjarabót, en öðru
máli gegnir þar sem óðaverð-
bólgan ræður ríkjum. Þessi
kauphækkun táknaði það eitt
að kaupmáttur tímakaupsins
hækkaði úr 77 stigum í 84 stig;
eftir sem áður vantaði sextán
stig upp á það að vegin hefði
verið upp lækkunin á raun-
verulegu kaupi síðan í janúar
1959. Kauphækkunin 1. júní
1962 táknaði það eitt að kaup-
mátturinn hækkaði úr 76 stig-
um í 82 stig; 1 janúarlok í ár
varð þriðja kaupbreytingin sem
orðið hefur á þessu tímabili:
kaupmátturinn hækkaði úr 76
stigum í 79 stig. f öll þessi
skipti hafa verkamenn aðeins
verið að velta af sér hluta
af þeirri dýrtíð sem hlaðið hef-
KAUPMATTUR TIMAKAUPS
100
751 FMAMJJASQNDJ FMAMJJASOND.JFMAMJJASONDJ FMAMJJASOHDj FMA
195?
1960
1961
1962
1963
ur verið á axlir þeirra, en þeir
hafa ekki komizt nálægt því
að vera að skipta vaxandi þjóð-
arframleiðslu á milli sín með
hækkandi tímakaupi.
Línuritið sýnir einnig hvernig
óðaverðbólgan er notuð til þess
að ræna hverri kjarabót aftur á
svipstundu. Kauphækkun sú
sem samið var um 1. júní 1961
var öll þorrin 1. október sama
ár, og mánuði síðar var kaup-
mátturinn minni en nokkru
sinni fyrr. Kauphækkun sú sem
um var samið 1. júní í fyrra
var gersamlega horfin 1. nóv-
ember, og litla uppbótin sem
kom til framkvæmda snemma
á þessu ári var að heita mátti
gufuð upp 1. apríl og er eflaust
alveg horfin nú.
Fjölskyldubætur
Málsvarar stjómarflokkanna
halda því einatt fram að auk
tímakaupsins verði menn að
reikna með ýmiskonar hagsbót-
um sem fylgt hafi stjómar-
stefnunni og nefna þá einkum
skattalækkanir og fjölskyldu-
bætur. Áróðurinn um skatta-
lækkanir á ekki við venjulega
launþega. Samkvæmt hinni lög-
festu vísitölu hagstofunnar hafa
opinber gjöld vísitölufjölskyld-
unnar hækkað um 11% síðan
1 ársbyrjun 1959. Lækkunin á
tekjuskatti hefur aðeins orðið
til hagsbóta hátekjumönnum
sem áður greiddu umtalsverðan
skatt í ríkissjóð.
Barnmargar fjölskyldur mun-
ar að sjálfsögðu mikið um fjöl-
skyldubætumar, en viðreisnin
hefur einnig bitnað harðar á
þeim en öðrum. Óhjákvæmileg-
ustu nauðsynjar hafa hækkað
meira í verði en nokkuð ann-
að, ýms innflutt matvæli meira
en tvöfaldazt í verði, en sum-
ar miður nauðsynlegar vörur
hafa jafnvel lækkað í verði.
Þannig hefur verið framkvæmd
býsna umfangsmikil breyting á
verðlagningu í landinu. Það er
athyglisvert að um síðustu ára-
mót komst hagstofan að þeirri
niðurstöðu að útgjöld vísitölu-
fjölskyldunnar hefðu aukizt um
rúmlega 18 þús. kr. af völdum
viðreisnarinnar, en meira en
10 þúsundir af þeirri upphæð
stöfuðu einvörðungu af hækk-
un á matvælum. Þá vom mat-
vælin orðin 40% af útgjöldum
vísitölufjölskyldunnar en vom
um 35% í ársbyrjun 1959. Sér-
stök hækkun á matvælum bitn-
ar auðvitað mjög harkalega á
bammörgum fjölskyldum, þær
hafa þannig verið skattlagðar
alveg sérstaklega til þess að
afla fjár upp í fjölskyldubæt-
umar til þeirra! Það væri fróð-
legt reikningsdæmi að bera
saman skatta þvflíkrar fjöl-
skyldu, beina og óbeina, og
hinsvegar bætumar sem hún
fær; þá er hætt við að dofni
yfir ljómanum af þeirri vel-
ferðartryggingu sem mest er
gumað af.
Ákvarðanir um
mannslíf
Þrautavöm áróðursmanna
stjómarflokkanna, og sérstak-
lega Gylfa Þ. Gíslasonar, er sú
að enda þótt kaupmáttur tíma-
kaupsins hafi að vísu lækkað
mjög verulega séu árstekjur
manna hærri en nokkru sinni
fyrr og svo háar að naumast
sé ástæða til að kvarta. Það er
rétt að talsverður hluti laun-
þega hefur getað vegið upp
lækkunina á raunverulegu
tímakaupi með því að bæta við
sig eftirvinnu, næturvinnu og
helgidagavinnu og náð þannig
viðunanlegum árstekjum. En
auðvitað er það kjaraskerðing
og ömurleg öfugþróun þegar
menn verða að þræla lengur
og lengur til þess að hafa í sig
og á. Segja má að það sé mæli-
kvarði á skipulag þjóðfélags
hversu mikinn tíma þegnamir
hafa til þess að hvíla sig,
mennta og skemmta sér, og
hversu góð skilyrði þeir hafa
til skynsamlegra tómstunda-
iðkana, en samkvæmt þeirri
mælistiku er íslenzkt þjóðfélag
af allra frumstæðasta tagi.
Raunar er allt of kaldranlegt
að tala um skipulag í þessu
sambandi. Hér er fjallað um
þroska manna, gleði og lífs-
hamingju. Hér er um lífið
sjálft að tefla. Menn falla langt
fyrir aldur fram af sliti og of-
þrælkun. Valdhafarnir sem
hafa gert þetta ástand að tak-
marki viðreisnar sinnar eru
ekki að taka ákvarðanir um
tölur og hagfræði. heldur
mannslíf.
Allar gáttir
opnaðar
Verðbólgan hefur verið að-
ferðin til þess að skerða í sí-
fellu raunverulegt tímakaup og
knýja menn til ofþrælkunar til
þess að sækja óhjákvæmilegar
árstekjur. Verðbólgunni var
endanlega greidd braut um
þjóðfélagið allt með þeirri á-
kvörðun Alþingis í ársbyrjun
1959 að afnema vísitölubætur
á kaup. Áður höfðu vísitölu-
uppbætumar verið veigamikil
ti-ygging fyrir launþega og
harkalegt aðhald fyrir stjómar-
völdin, en síðan þessari torfæru
var rutt úr vegi hefur óðaverð-
bólgan leikið lausum hala.
Launþegar hafa ástæðu til að
minnast þess að Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn höfðu ekki bolmagn til
þessara verka einir í ársbyrj-
un 1959 — þeir þurftu á aðstoð
Framsóknar að halda. Og þing-
menn Framsóknarflokksins létu
ekki á sér standa; þeir gerðu
ríkisstjórnarflokkunum kleift að
lækka kaup allra launþega um
13,4%, afnema vísitölubætur og
opna þannig verðbólgunni allar
gáttir. Ástæðan til þessarar af-
stöðu Framsóknarflokksins var
þá sú ein, að ráðamenn hans
gerðu sér vonir um að geta
samið um ríkisstjóm við Sjálf-
stæðisflokkinn. Einmitt þessa
dagana, þegar valdhafar Fram-
sóknarflokksins þykjast naum-
ast mega vatni halda af um-
hyggju fyrir kjömm launþega,
skyldu menn leiða hugann að
því til hvers þeir myndu nota
fylgi sitt ef þeir fá aðstöðu til
samninga við Sjálfstæðisflokk-
inn að kosningum loknum.
Verkefni
launþega
Ekki þarf nema óbrenglaða
skynsemi til þess að sjá að ó-
stjórn og skipulagsleysi eru að
ríða íslenzku þjóðfélagi á slig
og að ekki verður öllu lengur
undan því komizt að gerbreyta
kaupgreiðslum og vinnutilhög-
un á Islandi. Heildarupphæð sú
sem atvinnurekendur greiða nú
þegar í kaup á ári nægir ein
saman til þess að tryggja laun-
þegnum öllum sæmilegar árs-
tekjur, og atvinnurekendur eiga
auðvelt með að auka greiðslur
sínar til muna, eins og sjá má
á því að þeir telja sig hafa
góðan ábata af því að keppast
um að láta menn vinna nætur-
vinnu og helgidagavinnu með
100% álagi. Enginn getur haldið
því fram lengur að efnahags-
kerfið geti ekki staðið undir
góðum árstekjum allra laun-
þega. Nú þarf aðeins að gera
ráðstafanir til þess að uppræta
þá svívirðu að menn verði að
vinna allt að því tvöfalt leng-
ur fyrir kaupinu sínu en í ná-
lægum löndum.
Sú breyting verður aðeins
framkvæmd af launþegum
sjálfum. Til þess þurfa þeir að
beita valdi samtaka sinna —
og umfram allt að gera vald-
hafana verulega skelkaða með
úrslitum alþingiskosninganna í
sumar. — Austri.
Ljónin öskra:
Halda skemmtun
fyrir Breiðuvík
1 dag, sunnudag, verður
tízkusýning og gamanþættir,
í Sjálfstæðishúsinu klukkan 3-
5. Allur ágóði af skemmtun
þessari rennur til stuðnings
vistheimilis í Breiðuvík. Lions-
klúbburinn, sem mætti gjarnan
fletta upp í orðabók og islenzka
nafn sitt, sér um skcmmtun-
ina.
Á fundi með blaðamönnum
skýrðu forystumenn klúbbsins
frá þessari fyrirhuguðu skemmt-
un, og höfðu þeir fengið Magn-
ús Sigurðsson, skólastjóra Hlíð-
arskólans, til þess að ræða
nokkuð heimilið í Breiðuvík.
Heimilið er einkum ætlað böm-
um og unglingum með erfiðar
heimilisaðstæður. Nú eru liðin
hvorki meira né minna en sex-
tán ár síðan Alþingi ákvað, að
tvö slík heimili skyldu reist,
eitt fyrir pilta og annað fyrir
stúlkur. Enn bólar ekki á
stúlknaheimilinu, og piltaheim
ilið í Breiðuvík er tæpast nem
hálfgert. Magnús rakti þá öfug
þróun, að árlega sé varið millj
ónum til refsingar afbrotun
en lítið sem ekkert gert til a
koma í veg fyrir þau.
Á samkomunni í Sjálfstæðis
húsinu verða margir góðir gan-
anþættir, og er hinn fyrsti é
varp formanns Menntamák
ráðs, Helga Sæmundssonar. E
verður tízkusýning, dömur c
herrar. Fatnaður sýndur fi
Guðrúnarbúð á Klapparstíg c
Herraverzlun P. Ó. Nemendi
úr Verzlunarskólanum sýna. I
Á. S. kvartettinn syngur und:
stjóm Haralds Á. Sigurðssona
Friðfinnur Ólafsson rabbar vi
samkomugesti, og Brynjólfi
Jóhannesson syngur gamanví:
ur. Að lokum endurtekur H. .
S. söng sinn vegna fjölda ;
skorana.
Aðgöngumiðasala er í Sjál
stæðishúsinu klukkan 1 til J
<
I