Þjóðviljinn - 08.12.1963, Blaðsíða 2

2 SlÐA
ÞIÖDVILIINN
Sunnudaíur 8. desember 1963
HALLDÓR HALLDÓRSSON ARKITEKT:
Cumar líkingar eru með
mörgum óþekktum stærðum.
Svo íremi ganga líkingar upp
að allar óþekktu stærðirnar
séu rétt fundnar.
Um sinn var talið að or-
sakir verðbólgu væru vixlá-
hrif kaupgjalds og verðlags.
Með lögbindingu kaupgjaldsins
var reynt að slíta þau tengsl.
Þrátt fyrir það gekk dæmið
ekki upp. Þess í stað magn-
aðist draugurinn svo að nú
hét hann „óðaverðbólga“.
Ástæður verðbólgu eru fleiri
en víxláhrif hækkandi kaup-
gjalds og hækkandi verðlags.
Ein er hin auðvelda gróða-
myndun í skjóli verðbólgunn-
ar og þar af leiðandi sterk-
ur mannlegur vilji henni til
viðhalds. Það sem menn þurfa
á sig að leggja til þess að ná
verðbólgugróða er að fá um-
ráð yfir lánsfé og breyta verð-
gildi þess í varanlegar eignir,
svo sem íasteignir. J>ví meiri
skuldasöfnun, þeim mun meiri
gróðamyndun.
Svikið mál er illa þokkuð
iðja, enda refsiverð. Öðru máli
gegnir um sjálf peningavið-
skiptin. Þar gildir sú regla
undantekningarlítið að lánuð
króna sé greidd með annarri
krónu, þótt verðgildið sé stór-
lega rýrt Þetta er grundvöll-
ur verðbólgugróðans.
En það er fleira í pokahorn-
inu. Að jafnaði myndast "groði
af tekjum að frádregnum til-
kostnaði, þar í innifalin skött-
un tekna. Verðbólgugróði er
hinsvegar skattfrjáls. Til við-
bótar nýtur skuldandinn skatt-
friðinda með frádrætti vaxta-
kostnaðar á framtalsskýrslu.
TAFLA I.
Tafla I. sýnir gróðamyndun
af 10 milljón króna skuld, er
hugsast mynduð 1955. f dæmi
þessu er verðgildismat krónu
miðað við breytilega vísitölu
byggingarkostnaðar samkvæmt
útreikningum Hagstofu ís-
lands. Árið 1955 er byggingar-
vísitalan jöfn 100 stigum.
Frá ári til árs fer hún hækk-
andi og er nú í október 1963
komin i 197 stig. Verðgildi
krónunnar breytist í öfugu
hiutfalli við hina hækkandi
byggingarvísitölu. Miðað við
kaupgildi hennar 1955, þá 1,00,
er það nú aðeins 0,51. Árið
1958, þegar byggingarvísitalan
hækkar mest, samfara mestri
verðrýrnun krónunnar, nemur
verðbólgugróðinn einni milljón
króna. Frá 1955 til 1963 nem-
ur verðbólgugróðinn af þess-
um 10 milljónum samanlagt
4,9 milljónum. Og svo sem áð-
ur var greint er það skatt-
frjáls gróðamyndun.
Dæmið er jafngilt hvort
skuldin er meiri eða minni,
eða hvort skuldendur eru
fleiri eða færri. Eftir þessum
leiðum hafa frá stríðslokum
miljarðar króna orðið gróði
skuldendanna.
í dæminu að..framah. .ér, táp
og gróði látið jafnast. T>ví íer
fjarri að það sé þó hín al-
gilda regla um áhrif verð-
bólgu. Neikvæðu áhrifín eru
stórum mun þyngri á metun-
um en umræddur eignaflutn-
ingur. í öllu þ'jóðfélaginu gæt-
ir hinna lamandi áhrifa verð-
bólgunnar.
Við siminnkandi kaupgildi
gjaldmiðilsins dregur úr áhuga
fyrir sparifjársöfnun. Til þess
að örva sparnaðarvilja almenn-
ings eru svo hækkaðir vextir
Halldór Halldórsson
af geymdu fé meira en áður
hafði þekkzt og langt fram úr
því, sem áður var talið sæm-
andi. Og þó hafa vextimir
ekki megnað að viðhalda kaup-
gildi innlaganna. Dæmi um
þetta er sýnt í töflu II.
Hin lamandi áhrif vaxta-
töku á atvinnulíf og allt verð-
. lag' i landinu eru géigvænleg.
Því hærri vextir, þvi hærra
verðíag. Húsnæðiskostnaður
hefur. -þó algera sérstöðu. Hér
gætir vissulega víxláhrifa eigi
síður en um áhrif kaupgjalds
á verðbólguskriðið.
TAFLA II.
í töflu II. er hin sihækkandi
byggingarvísitala einnig notuð
sem mælikvarði á verðgildi
krónunnar. Einn dálkurinn
sýnir breytingu byggingarvísi-
tölunnar frá ári til árs. Þá
er gerður samanhurður á
eignaþróun geymdra peninga.
f fyrsta lagi eru 100 kr. með
2% vöxtum og verðtryggingu.
Vegna rýrnandi verðgildis
krónunnar frá ári til árs eykst
krónufjöldi innstæðunnar +
2% vöxtum.
í öðru lagi sýnir taflan 100
kr. innstæðu með 7% vöxtum,
en án verðtryggingar. Næsti
dálkur sýnir kaupgildi inn-
stæðunnar í samræmi við
verðgildi krónu 1955.
í þriðja lagi er 100 kr. inn-
stæða með 9% vöxtum, án
verðtryggingar, og sem áður
eru innstæðutölurnar færðar til
kaupgildis krónu 1955. Loka-
niðurstöður verða þá þessar:
100 kr. með verðtryggingu
og 2% vöxtum verða
1963 265,63 x 0,51 = 130,88
100 kr. með 7% vöxtum verða
1963 171,83 x 0,51 = 87,63
100 kr. með 9% vöxtum verða
1963 199,25 x 0,51 = 101,62
Með yfirliti í töflu II er
reynt að sýna þá meðferð á
geymdu fé, sem nú tíðkast og
gerður samanburður á verð-
tryggðu fé með 2% vöxtum
aðeins.
Því skal hér eigi haldið íram
að verðtrygging sparifjár ein
& IGNAþROyN 10 MILLJ. K.R.SKULDAR FRÁ AR1NU (955 M IÐAÐ ViÐ BREYTI- LÉOA BYfiöÍNQAV ÍS.ITÖLU 0G- VERÐ- RÝRNUN PENÍNGA í SAMREMf VIÐ ÞAÐ.
+ m 1 </> § lú o o i , O Q£ a *£ o z. .. =* o o ui oc »d! M h- — >- Q UJ _J ttí. — CO O ® • CC. Q UJ ZJ > -J p* ^ O . Ul O _i — 1— — >- o Ul —1 OC T CQ O o, o — » OO . Of O C Q . ttí ^ Q D<Q O Q -- UJ J O —ÍOO Q£
1955 100 1,00 10,0 0,0
1956 108 0,93 9.3 700.0
1957 117 0,85 8,5 800,0
1958 . 134- 0,75 7.5 1000.0
1959 132 0,76 7,6 r 100.0
1960 150 0,67 6,7 . 900,0
1961 168 0,60 6,0 700,0
1962 180 0,56 5,6 400.0
1963 197 0,51 5,1 500.0
GRÓÐJ A -LS -4900,0

'
S'AMANBURÐUK; ‘A ÍrGNAfcRÓUN PENINGA.SEM .STANDA X VÖXTUM FRÁ ARI.^O 1955
m MEÐ ViljÖMW BREVTILEGS. BYGG1NGAK0STNAÐAR Á SAMA TÍMA.
12 • £ o %«fc 1 4 5 CD 2 CD- 1 £0 3 h- 4 > . »•. < tm 2 < 8 =! & £ 2' .S »< y. x-.u- ta .2 "§ é» ií — • » ÍK 1—» . O T--2 '. I .ÚJ;-2 - —! Ea.nj CD < -1 .O u. :o •1£ 1— h~ zs. -r, > -i í/í • 3C — : O 2 CD.-2 •<rpi3 2 U. UC »>- . ÓÍ.1--X 100,00 KR. MEÐ 2% VÖXTuM OS vAXTAVÖXTUM. +VER.0- ' TRYSSING- í HLUTFAU-l VIÞ ARLEGA HÆKKAUAN BYGGINGAr KQST.NAÐ. 3 >£ > Þ- . ca s Ul > • 'SJ re > X < °l O O CD — o KR % O “T — Cb > — § % 2 I S 3 2 DC -O o ‘2s 2 - 0. o CU —1 3 — 3 O S rt: :o uj U> > § :o > m • O o UJ I— 5 X • iCt ac > * g o < « > o 'O CD — o KR • ^ tfl O »o 5 2 o oc < < O 2' — 2 2 i O X s -• £3 ' 3 — 3 O :§ 3 <S> > KR-
f K R 2A,VEXT|f + ARLEG• VERÐ — H4KKUM KR- HÖFUЗ STOLL KR
. I?55 •100 . i.óo 1,00 100,00 0.00 ■ Í00.00 lOOiOÖ 130,00 100.00 100,00
1956 • 108 1,08 . 0,93. . 1.00,00 0,10 110,00 107,00 99,51. 109,00 101,37
• 1.957- 117 . 1.08 0,85 110,00 0,10 121,00 114,49 97,32’ 118,81 100,99
I9S8 134 M4 0,75 121.00 0,16 140,36 122,50 9T ,88 129,50 97, 13
1959 132 -0,99 0i76 140,36 0,01 141,76 131,08 99,62 141,16 107,28
.1960 150 1,14 0,67 141,76 . .0,16 164,44 140,26 93,97 153,86 103,09
1961 168 i; i2 0,60 164,44 0.14 187,46 150,08 90,05 167,71 100,63 •
1962- 180 '-1*07 0,56 187,46 0,09 204,33 160,59 89,93 182,80 102,36
1963 197 i,m 0,51 204,33 0, 13 265,63 171,83 . 87,63 199,25 101,62

nægi til að viðhalda stöðugu
verðlagi. Við erum svo agnar-
smár fylgihnöttur stærri við-
skiptaheildar, þar sem einnig
er hækkandi verðlag. Verð-
skriðið þar mun þó vart meira
en 1/3 þess, sem hér hefur
verið.
En verðgildi geymds spari-
öðrum. Ósvikið mál peninga-
viðskiptanna er óhjákvæmileg
forsenda þess að verðbólga
verði heft. Þá geta sjóðir unn-
ið með lágum vöxtum og hald-
ið þó vaxtarmætti sinum.
Halldór Halldórsson
arkitekt.
A thugasemd fró Innkaupa■
stofnun Reykjavikurborgar
Þjóðviljanum hefur borizt
eftirfarandi athugasemd frá
Innkaupastofnun Reykjavíkur-
borgar í tilefni af frétt, er birt-
ist hér í bladinu nýverið um
útboð ó oliu- og benzínkaup-
um Reykjavíkurborgar:
,,Herra ritstjóri,
Af tilefni af frétt i blaði yð-
ar 28. þ. m. um útboð á oliu
og benzínkaupum Reykjavíkur-
borgar og stofnana hennar ósk-
um vér að taka fram eftirfar-
andi:
Af fréttinni má ráða að öll
þessi viðskipti séu nú við
Skeljung h.f. en svo er ekki.
Reykjavíkurborg og stofnan-
ir hennar eiga viðskipti við
öll olíufélögin og að þvi er við-
skipti við Skeljung h.f. snert-
ir skal þess sérstaklega getið
að í þeim hefur Reykjavíkur-
borg notið beztu kjara sem
nokkur viðsemjandi olíufélag-
anna hefur haft.
Þessa óskum vér að verði
getið í háttvirtu blaði yðar.
Virðingarfyllst,
f.h innkaupastofnunar Reykja-
vikurborgar. y. Briem“.
VDNDUÐ
F
m u r
Sýntjvrjónsson &co
Jfafrtíustezfi Jf
Brfreiðalekjan HJÓL
Hverflsgðtn H
Bím| 16-17»