Þjóðviljinn - 05.01.1964, Page 10

10 SlÐA
MðÐVILJINN
Sunnudagur 5. janáa** 1 1984
S K OTTA
Pétur, hér eftir maslist ég eindregið til að þú bíðdr þangað til eftir
kennslustundir með að leiðrétta það sem ég segi.
Páll Bergþórsson
Framhald af 7. eíðu.
er víkka tún o*r breikka ból
og betrl daga morgmisól
skín hátt nm strönd og hlíð,
þyí hann vonaði, a« leiðarljós
þjóðarinnar í öllum verkum
hennar yrði þetta:
Vlð byggjnm nýja sveit
og ver
en mnnnm vel, hvað
íslenzkt er
nm alla vora tið.
Við Islendingar erum blessun-
arlega ósammála um marga
hluti, og ég tel víst, að mörg
ykkar, kseru samkomugestir,
hefðuð komizt að orði á annan
veg og réttari en ég hef gert
í minningu íullveldisins, enda
þyrftu menn ekki að talast við,
ef þeir segðu aldrei annað en
það, sem viðmælandanum býr
í brjósti. Um eitt getum við
þó áreiðanlega sameinazt, að
það sé viturlegt að muna vel,
hvað íslenzkt er.
En hvað felst i þehn orð-
Snnnudagur — 7. siða — 3. sp.
um? Ég ætla mér ekki þá dul
að skýra það út á fáeinum
mínútum.
sem þjóð æðri og viðari eýn
út yfír timamúrinn mikla.
Þjóð sem er ekki í nemum
hugraenum tengslum vlð fyrri
kynslóðir, er eins og maður,
sem man ekkert annað en það
sem gerðist í dag, nótlaust
þang á hafsjó tímans.
En í þessum efnum má ekkl
Ieíta langt yfír sksrmmt. Sam-
bandið við næstu kynslóðina
á undan má ekki heldur vai>-
rækja. Ekki má gleyma nm-
hverfinu sem fólkið er vazið
úr. Það má ekki slíta þráð-
inn. Einmitt í þessu efni get»
átthagafélögin unnið mfkið og
gagnlegt starf. í»au eiga að
tengja fólkið tryggðaböndum
við æskubyggð þess, kerma
því að meta og virða stofninn,
sem ber það lauí er lifír í
dag.
T>að er fjarstæða að aetla
sér að afneita þægindum rrú-
timans. En hitt þarf að sjá og
viðurkenna, að þau leggja okk-
ur á herðar þann vanda að
mtma þa5 sem íslenzkt er,
án þess að læra það af bit-
urri reynslu okkar eigin
skrokks. Það er heimskulegt
— Það getur ekki verið, sagði
hún tortryggnislega. — Þér vor-
uð hér fyrir nokkrum dögum.
Hann sagði: — Ég flaug þang-
að og flpug til baka; ég var um
kyrrt í Burma í hálfan mánuð.
Ég var hjá bróður yðar á
fimmtudaginn var.
— Þetta er alveg ótrúlegt....
Hún færði sig til. ekki alveg
örugg um að þetta væru ekki
einhverjir hrekkir. — Komið
inn, herra Tumer.
Hún vísaði honum upp í setu-
stofuna á annarri hæð. Móðir
hemnar var þar ekki og einn
glugginn var opinn svo að ferskt
loft og sólskin barst inn í stof-
una. — Já. sagði hann. — Ég
fór hratt yfir, en ég gaf mér
trrna til að dveljast nokkra daga
hjá bróður yðar i Mandinaung.
— I Mandinaung? Þér fóruð
þangað til hans?
— Já, já. Hann tók mjög vel
á móti mér.
Hún starði á hann. — En gat
hann ....... Hvar gistuð þér?
Herra Tumer sagði: — Ég
veit ekki nema þér hafið gert
vður alrangar hugmyndir um líf
hans þama eystra, ungfrú Morg-
an. Hann á heima í stóru og
fallegu húsi, hefur þjóna og er
i prýðilegri atvinnu. Það er
satt að hann átti einu sinni
heima í pálmakofa um tima eft-
ir stríðið, alveg einsog mörg
hjón búa í einu herbergi þegar
þau byrja búskap. En nú er
hann búinn að reisa sér stórt
og mikið hús fyrir utan bæinn.
Reglulega fallegt hús, sagði hann
dálítið angurvær. — Hann býr
við betri kjör en ég og þið
héma.
Stúlkan sagði: — Hann minnt-
ist eitthvað nýtt hús einu sinni.
Hárgreiðslan
Hlrgrelðslu og
snyrtlstofa STEINU ob DÖDrt
LanBavecrl 18 III. h. flyfta)
SÍMI 24618.
P E R M A Garðsenda 21
SÍMI 33968. HárBreiðsIn- ob
snyrtistofa.
Dðmnrl HárBreiðsIa vlð
illra hæfl
TJARNARSTOFAN.
TJarnarBÖtn 10. Vonarstrætls-
mesin. — SÍMI 14662.
HARGREIÐSLUSTOPA
AUSTTJRBÆJAR
(Maria Gnðmundsdóttlr)
Langavegl 13 — SlMI 14656
Nnddstofa ð sama stað. -
.... Hún leit á herra Tumer.
— Ég er hrædd um að við vit-
um ekki eins mikið um bróður
minn og okkur bæri. sagðd hún.
— Það urðu hálfgerð vinslit,
þegar hann giftist þessum inn-
fædda kvenmanni. Við heyrum
ekki frá honum. Hún • þagnaði
og bætti svo við: — Sáuð þér
hana?
— Já, ég held nú bað, sagði
herra Tumer. — Ég sá hana oft.
Það er eins góð og elskuleg
stúlka og hugsazt geturogmyndi
sóma sér hvar sem væri.
Hún starði á hann vantrúuð
og spurði síðan eins og Mollie
hafði gert: — Getur hún talað
nokkra ensku?
48
Hann var í hálfgeröum vand-
ræðum, vissi naumast hvar hann
átti að byrja. Hún talar miklu
betri ensku en ég, sagði hann.
— Hún er mjög vel menntuð
stúlka, ungfrú Morgan, og af
góðum ættum. Ég held að bróð-
ir yðar hafi verið mjög heppinn
að fá hana fyrir konu.
Hún sagði: — En þau bjuggu
i pálmakofa í frumskóginum!
Þau voru komin alveg í hring
og herra Tumer byrjaði upp á
nýtt hinn þolinmóðasti. Hann
talaði í hálfa klukkustund,
sagði henni frá húsinu, máltíð-
unum, húsgögnunum, bömunum,
þjónunum; hann sagði henni allt
sem hann mundi eftir um lífið
í Mandinaung. Meðan hann tal-
aði sá hann Nay Htohn fyrir
sér þegar hún hafði sagt: — Það
er gallinn á ykkur Englending-
um. Þið farið sjaldan til að sjá
með eigin augum. Hann talaði
við systur Morgans meðan hann
sá burmastúlkuna fyrir sér,
hann talaði látlaust í hálfa
klukkustund og var mjög þreytt-
ur þegar hann hafði lokið máli
sínu.
Einkennisbúin hjúkrunarkona
kom inn, hikaði i dyrunum þeg-
ar hún sá Tumer og fór aftur
út. Stúlkan sagði: — Móðir
min er veik, herra Tumer, ann-
ars hefði ég viljað að þér hitt-
uð hana. svo að hún gæti heyrt
allt þetta. En ég er hrædd um
að hún sé of veik til að tala við
yður núna.
— Það skiptir ekki máli, sagði
hann. — Ég get litið inn ein-
hvem tíma seinna þegar hún er
farin að hressast.
Stúlkan hikaði. — Það er
mjög vingjamlegt af yður, sagði
hún loks. — Móðir mín fékk
slag, rétt eftir að þér komuð
til okkar í hitt skiptið. Hún er
mjög veik. Ef hún hressist eitt-
hvað að ráði, skal ég láta yður
vita. En henni hefur ekkert far-
ið fram í þessar þrjár vikur og
læknirinn segir mér að ég megi
búast við öllu.
— Að hún sé að deyja? sagði
herra Tumer.
Hún kinkaði kolli og augu
hennar voru tárvot.
— Jæja. við erum tvö um það,
sagði hann hressilega. — Ég er
líka að deyja. Stúlkan starði á
hann hneyksluð á svip. — Þetta
er alveg satt, sagði hann. —
Þetta ör á enninu á mér er aö
gera mér lífið brogað. Hún leit
ósjálfrátt á örið, rautt og reiði-
legt. — Ég get tórt fram í apríl,
ekki lengur, og ég býst ekki við
að ég verði í umferð eftir jól.
Ég er búinn að vera ungfrú
Morgan. En hvað er að fást um
það? Þetta kemur út á eitt eftir
hundrað ár, það segi ég.
Hún sagði hálfvandræðalega:
Mér þykir þetta leitt.
— Mér líka, sagði Tumer. —
Ég hefði gjaman viljað halda
áfram ögn lengur, en svona er
þetta nú einu sinni. Hann hugs-
aði sig um andartak. — Mér
finnst þér ættuð að fara og
heimsækja bróður yðar, sagði
hann loks. — Þegar móðir yðar
er horfin, á ég við. Mér finnst
þér ættuð að fara og sjá með
eigin augum hvað þetta er allt
öðru vísi en þér ímyndið yður.
það mjmdi margborga sig.
Hún sagði alvarlega: — Ég
ætla að hugsa um þetta, herra
Tumer. Þér hafíð gefið mér
mörg íhugunarefhi.
— Ég býst ekki við að þér
sjáið mig aftur, ungfrú Morgan,
vegna þess sem ég sagði yður.
Hann reis á fætur og bjóst til
að fara. — Og þvi skuluð þér
leggja þetta á minnið. Þegar
móðir yðar deyr, skuluð þér
skrifa bróður yðar og fara og
vera hjá hanum 1 nokkra mán-
uði og kynnast mágkonu yðar.
Þið eruð á líkum aldri og hafíð
hlotið svipaða menntun; ég er
viss um að yður semur vel við
hana ef þér getið aðeins gleymt
öllum fordómum um litarhátt
og dæmt af edgin raun það sem
þér sjáið með eigin augum.
Hann tók upp hattinn sinn. —
Jæja. ég verð að íara.
Harm íór út, íór með neðan-
jaröarbrautinni til Watford og
kom heim til sín fyrir te. Mollie
bjóst við honum og átti reykta
síld handa honum og kirsu-
berjaköku og jarðarberjasultu,
en allt þetta þótti Tumer lost-
æti. Eftir máltíðina hvíldi hann
sig á legustólnum, horfði á rós-
imar og reykti pípu sina og
honum fannst sem Watford hefði
nú margt til sin ágætis hvað
sem liði fegurðinni í Burma. Og
seinna þegar Mollie var búin að
þvo upp og kom út, sagði hann:
— Ertu til í að skreppa út í
Barley Mow í kvöld?
Hún brosti með umburðar-
lyndi. — Ef þú vilt.
Og innan skamms settust þau
upp í litla Fordinn og óku út
úr borginni í svölu kvöldloftinu.
Þau komu til Barley Mow
fjórðungi fyrir níu og lögðu
bflnum hjá öllum hinum bfiun-
um og fóru inn í barinn. Þar
var uppljómað og reykjarsvæla
og góður félagsskapur; þama
voru allir hans góðu kunningjar
Georg Harris og Gillie Simm-
onds með nýja vinkonu og
Dickie gamli Watson. I þessu
andrúmslofti drakk Tumer
bjórinn sinn og sprakk út eins
og blóm.
Hann sagði söguna um whiský-
glasið og orminn og söguna um
sálfræðifyrirlesturinn og geitina.
Hann sagði mjög vel frá og
kunni að meðhöndla tvíræða
sögu með prýði; hann stóð í
miðjum hópnum, rjóður af
bjómum og með ákafan æða-
slátt í örinu á enninu og þama
var hann í essinu sínu. Honum
datt aldrei í hug að segja þeim
að hann hefði verið í Burma,
en hann sagði þeim frá kennslu-
konunni og telpunni smámæltu
og um manninn sem klifraði
upp vegginn á geðveikrahælinu.
Hann kunni legió af þessum sög-
um, sem allar voru dálitið
bamalegar en dæmalaust hlægi-
legar í meðferð Jackies Tum-
ers. Mennimir höfðu mikla
skemmtun af návist hans; kon-
umar stóðu álengdar dálítið leið-
ar á þessu en glaðlegar á ytra
borðinu og gutu augunum til
klukkunnar.
Fljótlega varð hann þreyttur,
fyrr en hann var vanur. og þá
stóð hann og þlustaði á sögur
annarra og hélt bjórkollu sinni
í hendinni. Þreklegur og virðu-
lega búinn ungur maður sagði
mjög lögfræðilega sögu af manni
sem leigði helminginn af húsi
simi og bjó í hinum helmingn-
um. Herra Tumer lenti við hlið-
ina á þessum unga manni og
sagði:
— Emð þér i lögfræðibransan-
um?
Maðurinn kinkaði koQi. — Ég
er aðstoðarfulltrúi hjá Sir Al-
mroth Hopkinson.
Ttrmer dreypti á bjórmrm og
hugsaði sig um andartak. — Ef
maður vildi vita eitthvað um
réttarhöld frá árinu 1943, sagði
hann, hvemig ætti maður að
haga sér í því?
— Fá einhvem tll að fletta
upp í skránni.
— Getur hvesr sem er gert
það?
Ungi maðtrriim hrisö hðfuðið.
— Það verður að gerast fyrir
tilstilli lögmanns. Hann leit á
herra Tumer. — Hvers konar
mál var það?
— Morð.
— Morð? Mtmið þér hvað
fanginn hét?
— Brent Bougls Theodore
Brent. Hann var liðþjálfi i íall-
h] ífarsveitunum.
— Réttvísin gegn Brent........
Ungi maðurinn starði á hann
viðutan. — Bíðum nú við. Rétt-
vísin gegn Brent......Var hann
ekki sýknaður? Víg, eða hvað?
— Ég veit það ekki. sagði
Tumer. — Það er það sem mig
langar til að komast að.
— Réttvísin gegn Brent, sagði
ungi maðurinn aftur. — Ég hef
heyrt talað um þetta mál. Já,
alveg rétt. Stanier, Marcus Stan-
ier. Einmitt. Verjandi hans hét
Carter hjá Sir Phillip Bell. Ná-
ungi sem heitir Marcus Stanier
er fulltrúi þar núna. Það var
hann sem ságði mér frá þessu.
Alveg rétt. Ég gæti kornizt að
þessu fyrir yður. ef þér viljið.
— Það þætti mér vænt um,
sagði Tumer. — Ég varásjúkra-
húsi með honum rétt áður. Mig
hefur alltaf langað til að komast
að þessu.
Þeir skiptust á nöfnum og
símanúmerum; Tumer komst að
þvi að ungi maðurinn hét Vin-
er. Hann hringdi í Viner af
skrifstofunni daginn eftir.
En. svo mikið er víst, að til
þess þarf að lifa sig inn í kjör
fyrri kynslóða, ekki yfirborðs-
lega eins og hyskinn skóla-
nemi, sem rennir augunum yf-
ir framhaldið af lexíunni, með-
an verið er að yfirheyra sessu-
nautinn, heldur af hug og
hjarta Forfeðumir gerðu sitt
til þess að okkur yrði þetta
kleift. Þrátt fyrir bágindi ým-
iss konar entist þeim timinn
til þeirra eljuverka þúsund-
anna, ritstarfanna, sem sýna
okkur inn í horfna heima, svo
vel og trúlega, eins og Jón
Helgason segir, að
VatnsfalHð streymir af
ókunnum öræfaleiðum,
andblærinn liður um túnið
af fjarlægum heiðum,
kveiking frá hugskoti
handan við myrkvaða voga
hittir í sál minni tundur
og glæðist í loga.
Bókmenntir okkar eru dýr
fjársjóður, ekki til þess að
fylla eingöngu kistur og skápa,
heldur til þess að gefa okkur
að eignast ekki kæliskáp, ef
maður hefur tök á því, en svo
langt má notkun hans ekki
ganga, að við frystum í hon-
um heilræði allra genginna ís-
lendinga. Það er skínandi gott
að hafa hitaveitu, en þar með
er ekki sagt, að þeir sem
bjuggu í saggafullum torfbæj-
um, hafi verið skammsýnir
hegar þeir samþykktu fossa-
lögin og lýstu yfir fullveldi
landsins og ævarandi hlut-
leysi.
Sem félagi í átthagafélagi
Borgfirðinga, færi ég félögum
Rangæinga og Austfirðinga
einlægar óskir um að þau
blómgist og dafni, og auð-
veldi fólkinu það dásamlega
en erfiða hlutskipti, að vera
fslendingur í dag. Það þarf
sterk bein til að þola góða
daga.
(Vegna verkíallsins í
desember hefur birting
þessarar ræðu Páls Berg-
þórssonar dregizt alllengi).
•Nei hvað er nú þetta? Þetta
hlýtur að vera „alvöru" inn-
brotsþjófur. Skyldi ég eiga
að gelta?
Neí ég hætti ekki á það, i
fyrsta lagi gæti hann hæg-
lega skotið mig.........
...... í öðru lagi
hlutskipti aðeins
við krakkana
mitt ........og i þriðja lagi er ég
leikaenginn stór, grimmur og ljótur
varðhundur.
Páll Bergþórsson
Jólatrésskemmtun
Glímuíélagsins Ármanns verður haldin í Sjálístæðis-
húsinu þriðjudaginn 7. jan. kl. 3.45 síðdegis.
Aðgöngumiðar eru seldir í bókabúðum Lárusar Blöndals,
Vesturveri og Skóiavörðustíg 2, Sportvöruverzluninni
Hellas og Verzluninni Vogaver og við innganginn.
Glímufélagið Ármann.