Þjóðviljinn - 05.05.1964, Blaðsíða 7

V
Þriðjudagur 5. mai 1964 - ----- ÞI6SVILIINN ----
Fimmta hver f jölsky Ida fá-
tæk í ríkasta landi heims
0 í ríkasta landi í heimi lifir fimmta hver fjölskylda við örbirgð, — 30
miljónir manna. Þetta fólk hefst við í fátækrahverfum stórborganna,
í sveitaþorpum í Suðurríkjunum, og í námubæjunum, þar sem sjálf-
virknin hefur hrakið fles'fa námumennina frá.
0 Fólk þetta er utanveltu í þjóðfélagi Bandaríkjanna, og það er sem
fari það huldu höfði, aðkomumenn sjá það sjaldan. Ríkisstjórnin í
Washington tók ákvörðun um að hefja herferð gegn þessu ófremd-
arástandi, undir forustu Kennedys forseta, — mánuði áður en hann
var skotinn í Dallas. Þarfir þessa „ósýnilega”, „týnda“ fólks, átti nú
loks að taka til greina.
0 Enn sem komið er hefur árangurinn einkum birzt í ræðuhöldum,
en af fjárveitingum hefur lítið komið til framkvæmda. — Þessi frá-
saga frá West-Virginia, eftir Sven Öste, er einmitt þaðan, frá þeim
stað sem Kennedy' forseti sá með eigin augum, og sagt er að honum
hafi ofboðið, svo að hann byrjaði þegar að leggja drög að fram-
kvæmdum til úrbóta.
l»etta cru ckki böm úr örbirgðarhverfum bandarískra stórborra hcldur börn „hvítra fátæk-
linga“ í sveit í Kentucky. — Bömin koma sjaldan í skóla, búa í hreysum og þjást mörg af
langvarandi sjúkdómum.
Athugasemd Ragnars Arnalds
vii tillögu Björns Pálssonar
■ Síðastliðinn miðvikudag kom til umræðu í sam-
einuðu þingi tillaga um tunnuverksmiðju á Skagaströnd,
sem vandræðabarn Framsóknar, Björn Pálsson, 5. þing-
maður Norðurlands vestra, hefur borið fram án samráðs
við aðra þingmenn kjördæmisins og vinnur hann málinu
með því mikið ógagn.
■ Ragnar Arnalds gerði þær athugasemdir, sem hér
fara á eftir, við þennan tillöguflutning Björns og varð
það til þess að Björn missti algjörlega stjóm á skapi
sínu, jós fúkyrðum yfir Ragnar og dólgslegum svívirð-
ingum, þar til forseti þingsins sá sig tilneyddan að lækka
í honum rostann.
f sambandi við það mál,
sem hér er til umræðu, vil é-
leyfa mér að minna á, að
seinasta þingi flutti Gunnar
Jóhannsson svohljóðandi til-
lögu um sama efni.
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að láta gera
kostnaðaráætlun um bygg-
ingu tunnuverksmiðju á
Skagaströnd með sömu af-
kastamögulei'kum og tunnu-
verksmiðjan á Siglufirði.
Kostnaðaráætlun þessari
verði lokið fyrir næstu ára-
mót.“
Það er af þessari (illögu að
segja, að hún náði ekki fram
að ganga, enda komst hún
aldrei til nefndar. Tillögu
þessari fylgdi alllöng grein-
argerð, sem ég hefði nú haft
Framhald á 9. síðu.
Brostin augu í hverju húsi.
Brotnar rúður og hurðirnar
ho.rfnar, vindar loftsins leika
um hverja gátt. Grasið þróast
í næði milli ryðgaðra braut-
arteina. Reyk leggur upp af
brekkunum fyrir ofan, logar
gjósa upp í þessum sortnuðu
ásum. Mörg ár eru nú síðan
hætt var að grafa í námunni,
og þá dó þorpið um leið, en
ennþá lifir í gömlum glæðum
í gjallhaugunum.
Svona er umhorfs í þröngu
dalverpunum í West-Virginia.
Enginn er eftir í þeirri manna-
byggð, sem áður var, nema ef
vera skyldi einn og einn herra-
laus hundur, af mönnum er
autt. Þetta orkar skelfilega á
mann í byrjun, draugalega, og
það er sem örvænting þeirra
sem fóru svíði þarna enn,
vesalings fólksins, sem fór út
í óvissuna.
Hér með er ekki öll sagan
sögð. Því, þó náman legðist
niður, lifði það eftir, sem ekki
átti jafn auðvelt um að ieggja
sig niður; námumennimir og
þeirra fólk. Af þeim fóru flest-
ir á burt, í þeirri von að eitt-
hvað legðist til.
Þó að ömurlegt sé að skoða
þessi eyðihús með svæluna frá
gjallhaugunum í baksýn, er þó
annað miklu verra, sem þarna
ber fyrir augu: Fólkið sem
eftir varð, og hýrist j þessum
kofum, sem komnir eru að
falli, aðgerðalaust, nema það
sækir atvinnuleysistrygginga-
hýruna sína einu sinni í mán-
uði. Þetta er þeirra líf, ef líf
skyldi kalla.
Samt er ekki minna sótt af
kolum niður í djúp jarðar en
áður var. Munurinn er sá, að
fyrir hverja 200, sem þarna
unnu áður en tilhöguninni var
breytt, koma nú aðeins 20. Áð-
ur voru kolin höggvin úr kola-
stálinu með handafli, og verka-
menn fluttu þau burt, nú
vinna vélar þetta allt. Þessi
breyting hefur ekki gengið
orðalaust af. Þeir 20, sem eft-
ir urðu af hverjum 200, voru
vandlega vinzaðir úr, hinum
var hafnað eins og úrgangs-
kolum. Þetta gjall í manns-
líki lifir í hreysunum. &
Djúpt inni í þröngu dal-
verpi er húsaþyrping, og renn-
ur þar lækur hjá, sem hefur
breytt um farveg og rennur
nú eftir því sem áður var að-
algata í þorpinu. Þar bjuggu
52 fjölskyldur áður en sjálf-
virknin kom til sögunnar, en
síðan eru 15—20 ár, og þá
voru steinkolin helzti hita- og
orkugjafi landsins, en námu-
menn hæst metnir af öllum
verkamönnum. Þá var sú öld
frægðar, er forustumaður
þeirra, stórmennið John L.
Lewis, hafði undirtökin í á-
tökum sínum við forsetann og
iðnjöfrana, og tókst að ná
þeim launahækkunum, sem
hann heimtaði námumönnum
sínum til handa.
Nú er þriðjungur þessara
námumanna allur á braut, en
helmingur þeirra, sem eftir
norpa, lifir á styrkjum. Þetta
eru gömlu mennirnir, sem
fengu „steinlungu" við sína 6-
hollu iðju, og fertugir menn,
sem hingað komu ungir, og
kunna ekkert annað til verka,
og unga fólkið, sem alltaf er
að ráðgera að fara. Fjölskylda
með sex börnum býr hér í
einu herbergi með tveimur
rúmum, í öðrum kofa eru
börnin fimm og rúmin tvö, og
sumt af þessum börnum alla-
vega bagað og bæklað og klætt
fötum af fullorðnum. Þau baka
sér sandkökur úr kolasalla í
tómurn blikkdósum.
En eitt er hér á hverju
húsi. sem ætla mætti að ekki
væri, slikt sem ástandið er.
Þetta er sjónvarpsloftnet, leff-
ar frá gömlum velmektardög-
um, en sýnist nú vera til
spotts. Sumir eiga bíl ennþá,
og niðri í lækjarfarveginum
eru hrúgöld af gömlum bíl-
um, sem enginn hefur efni á
að láta flytja burt, og þeir eru
einskis virði sem brotajám,
Hvílík kynstur eru annars ekki
af gömlum bílum þarna í daln-
um, það er engu líkara en all-
ir ónýtir bílar af gervöllu
landinu hafi verið sendir hing-
að til hinztu hvíldar. Og svo
er verið að tala illa um þetta
fólk j fjarlægum landshornum,
og þrasa um það, hvað það
eigi gott að mega lifa á styrkj-
um og þurfa ekkert að gera.
Hví í ósköpunum fer fólkið
ekki burt að leita sér atvinnu,
eða kemur sér upp atvinnu
þar sem það er statt?
--------------------- SÍÐA 7
Á það gott? Já, þeir sem
eiga mörg böm, það er pírt í
þá einhverri hungurlús. Sá,
sem engin börn á, og engar
atvinnutekjur hefur, hann fær
ekkert, ekki svo mikið sem
eitt sent.
Að leita sér atvinnu? Vel
setta fólkið í fjarlægum fylkj-
um veit ekki hvað það er að
segja. Því hvar í öllu þessu
gagnauðuga landi er framar
til náma, sem ekki hefur sjálf-
virkar vélar, hver er sú at-
vinna, sem ekki krefst sér-
forhlaupin tíð fyrir fertuga
néms, og mundi það ekki vera
menn og eldri að setjast á
skólabekk?
Fara burt? Þeir keyptu hús-
in sín með afborgunum roeðan
allt lék í lyndi, og eiga nú
húsin. Svo eru þeir líka að
vakka eftir ígripavinnu, jafn-
vel til árs, eða fáeinna ára,
þangað til ellilífeyririnn kem-
ur til skjalanna eftir tuttugu
ára atvinnuleysi. Það eru
fleiri en ein ástæða til þess
að þeir sitja enn um kyrrt,
þær eru ótal.
Svona er nú ástandið í ótal
þorpum í dölunum í West-Virg-
inia. Mantalið segir til um
það. í einu héraði, Logan
County, voru 77.000 íbúar fyr-
ir fimmtán árum. Nú eru þeir
58.000. Þá voru þar 14.000
námumenn, en nú er ekki til
atvinna fyrir fleiri en 4500.
Og 15.000 manns, — fjórðung-
ur íbúanna i Logan County,
lifir af styrkjum.
Sama er hvert litið er: um
alla West-Virginia og öll App-
alachifjöll með dölum þeirra,
en þau ná yfir sex fylki með
15 milj. íbúa. Eftir 1940 hafa
tvær miljónir flutt burt, fjórð-
ungur miljónar hefur neyðzt
til að hætta í námunum, og
þriðja hver fjölskylda hefur
svo lítið úr að spila, að ör-
birgð má kallast.
Þegar litið er yfir Banda-
ríkin í heild, er ekki ofmælt
að telja fimmtu hverja fjöl-
skyldu „örbjarga“.
30 miljónir, sumir segja 38,
Og þessar 30 miljónir eru
dreifðar víðs vegar: þær er að
finna í „slum“-hverfum stór-
borganna, í afskekktum dölum
í sveitaþorpum í Suðurríkjun-
um, í indánabyggðunum.
í Indlandi er nóg af vesæl-
um kofahreysum með eymdar-
fólki, og einnig í arabiskum
sveitaþorpum, en þetta er fá-
tækt í fátækum löndum. Hvar
er þau úrræði að finna, sem
þessu geti bjargað? Þau eru
enn ekki fyrir hendi.
En hér er öðru máli að
gegna. 30 miljónir öreiga í rík-
asta landi í heimi.
(Lauslega þýtt.)
Nánari tengsl við
Grænlendinga
29. apríl s.l. kom þingsályktunartillaga Einars Olgeirs-
sonar um vináttuheimsókn fulltrúa Alþingis til Græn-
lands til fyrri umræðu í sameinuðu þingi og fylgdi Ein-
ar henni úr hlaði með ýtarlegri ræðu. Tillagan er þess
efnis, að Alþingi ákveði að senda nefnd fimm alþingis-
manna til Grænlands til þess að koma á fót betra sam-
bandi við grænlenzku þjóðina heldur en verið hefur af
hálfu íslendinga fram að þessu.
Einar rifjaði upp, að nú líð-
ur brátt að því að þúsund ár
séu liðin siðan Islendingar
fundu Grænland, settust þar
að og bjuggu liklega um
fimm alda bil. Að enn væru
minjar eftir Islendinga 1
Grænlandi, ekki aðeins forn-
minjar heldur liklega vafa-
laust nokkuð í menningu
þeirrar þjóðar er þar lifir nú.
Og það er fyrir þessi sögu-
legu og menningarlegu tengsl
og einnig landfræðileg, sem
þessi tillaga er borin fram, til
að aftur verði hafin kynni
milli þessara þjóða.
heldur 7
Ekki 5
Þá ræddi Einar nokkuð fé-
lagslegt ástand i Grænlandi
og sagði að fslendingar ættu
að muna það sem minnstir
viðurkenndra Norðurlanda-
þjóða, að þessar þjóðir eru
ekki fimm heldur sjö og Fær-
eyingar og Grænlendingar
ekki síður en hinar.
Nú væri svo komið að hjá
þeirri þjóð sem byggir Græn-
land verður í æ ríkara mæli
vart sjálfstæðisbaráttu, að
Grænlendingar eru að skipu-
leggja sig sem sérstaka þjóð
og það stæði fslendingum nær
en mörgum öðrum að sýna
þessum næstu nágrönnum sín-
um skilning og hlýhug í bar-
áttu sem þeir þekkja svo vel
af eigin raun.
Framhald á 9. síðu.

I
I
í *