Þjóðviljinn - 02.08.1964, Side 3

Sunnudagur 2. ágúat 19ðS
L HOOTIUBM
SlÐA 3
HÆTTULEG KOSNINGABARÁTTA
Á
HVÍLDAR-
DACINN
Eðlilegur fulltrúi
Hinn algeri sigur Goldwat-
ers á flokksþingi repúblíkana
í Bandaríkjunum heiur vald-
ið ugg víða um lönd. Ýms
blöð sem á undanförnum árum
hafa hegðað sér eins og heim-
ilismálgögn Hvita hússins í
Washington hafa virzt skelf-
ingu lostin, líkt og ritstjór-
arnir hefðu sjálfir verið farn-
ir að trúa áróðri sínum um
hið vestrsena stórveldi sem
endurheimta paradís friðar og
farsaeldar. En öll er þessi
undrun gersamlega ástæðu-
laus. Kenningar þær sem
Goldwater boðar hafa í verki
verið einn af hornsteinum
bandarískrar utanríkisstefnu
alla daga síðan síðari heims-
styrjöld lauk. Það er ekkert
nýmæli hjá Goldwater að
Bandaríkin eigi að sitja yfir
hlut annarra þjóða um heim
allan, halda uppi herstöðvum
£ löndum þeirra og láta her-
styrk sinn skera úr um stjórn-
arfar*, þessi hefur nú verið iðja
hins bandaríska stórveldis um
langt skeið — eins og við ís-
lendingar fengum að kynnast
þegar 1945, er Bandaríkin
kröfðust þriggja herstöðva hér
á landi til 99 ára, áður en um
var að ræða „kalt stríð“ eða
Kóreustyrjöld eða aðrar þær
síðbornu röksemdir sem hafa
verið notaðar til réttlætingar
hemámsstefnunni. Ekki er
ýkjalangt síðan utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna hét John
Foster Dulles, og myndi flest-
um reynast erfitt að finna eðl-
ismun á stefnu hans og þeim
kenningum sem Goldwater
boðar. Ekki er heldur neitt
fjarska langt siðan maður að
nafni Joseph R. McCarthy
reið húsum í Bandaríkjunum
og virtist koma fram hverjum
þeim ofsóknum sem honum
þóttu benta á sviði mannrétt-
inda, en ekki er sjáanlegt að
Goldwater sé ofjarl hans að
neinu leyti á þeim sviðum.
Forsetaefni repúblikana er á-
gætur fulltrúi afturhaldsins
í Vesturheimi, hann er sprott-
inn á eðlilegan hátt upp úr
bandarískum jarðvegi.
Það sem úrslitum
ræður
láti vel að birtast kjósendum í
þeim gervum sem tryggja for-
setum fylgi þar í landi, hvort
sem hann íklæðist kúreka-
klæðum eða dansar trylltan
stríðsdans Indíána eða heldur
á sér nektarsýningar með
hundinum sínum.
Stóriðja v
Málgögn Bandaríkjanna
skyldu einnig varast það mjög
að taka of alvarlega það sem
frambjóðendur kunna að segja
í kosningabaráttunni. Forseta-
kjör í Bandaríkjunum á
fjarskalítið skylt við lýðræðis-
legar kosningar, þar sem hinir
óbreyttu þegnar gera upp hug
sinn um stórmál, ganga síðan
í kjörklefann og láta persónu-
lega sannfæringu sína eáða at-
höfnum. Kosningar af -vestur-
heimsku tagi ber heldur að
flokka til nýtízkulegrar stór-
iðju, þar sem beitt er tækni
og vélbúnaði okkar tíma, aug-
lýsingasnilld, markaðskönnun
og lögmiólum framboðs og eft-
irspurnar. Stóru flokkarnir
beita ekki aðeins sjónvarpi, út-
varpi, blöðum, kvikmyndum
og öðru þvílíku til þess að
reyna að hafa áhrif á kjósend-
ur heldur kanna þeir af mik-
illi nákvæmni hvað kjósendur
vilja heyra, hvað þeim fellur
í geð, og láta síðan rafeinda-
heila reikna út hvað fram-
bjóðandinn á að segja og
hvernií? hann á að hegða sér
alístísk ríki, beitti í kosninga-
baráttu sinni fyrir fjórum ár-
um ýmsum þeim rökum sem
Goldwater hampar nú. Hann
réðst á stjórn repúblíkana fyr-
ir það að hún hefði verið of
samvinmiu-'ð við .^.umúnista,
látið of mikið undan þeim og
að hún hefði ekki lagt nægi-
legt kapp á hervæðingu og
vopnavald. Og deilur Kenne-
dys og Nixons náðu hámarki
í umræðum um Kúbu. Fyrst
kepptu þeir um það hvor gæti
farið harðari orðum um bylt-
ingarstjórnina, og náði Kenn-
edy að lokum forustu með því
að ráðast harkalega á stjórn
Eisenhowers fyrir það að hún
styrkti ekki nægilega flótta-
menn frá Kúbu til hermdar-
verka í landinu og til vopn-
aðrar innrásar. í>á sneri Nix-
on snögglega við blaðinu og
réðst á Kenredy fyrir „fráleitt
ábyrgðarleysi". í sjónvarps-
kappræðunum <>i. októbér 1960
— þegar Nixon var ekki nægi-
lega vel farðaður — komst
hann m.a. svo að orði: „Mér
virðast kenningar Kennedvs
öldungadeildarmanns og til-
lögur hans um það hvernig
snúizt skuli við stjórn Castros
sennilega vera þær háskaleg-
ustu og ábyrgðarlausustu til-
lögur sem frá honum hafa
komið í kosningabaráttunni.
Það sem Kennedy öldunga-
deildarmaður leggur í raun og
veru til er að stjórn Banda-
ríkjanna ætti að aðstoða
Goldwaier íæiur vei ao birtast kjósentlum í þeim gervum sem
tryggja forsetum fylgi í Bandaríkjunum. ___
Hin skelfdu málgögn Banda-
ríkjanna á íslandi reyna að
hugga sig við það að Gold-
water hafi engar Mikur á að
ná kjöri, en sízt skyldu þau
binda of mikinn trúnað við
þær vonir. Munurinn á fram-
bjóðendum stóru flokkanna í
Bandaríkjunum hefur yfirleitt
verið fjarska lítill í forseta-
kosningum. Þannig var það
aðeins brot úr prósentu sem
skildi Kennedy og Nixon í
seinustu kosningum, svo lítill
atkvæðamunur að hann ætti
frekar að flokkast til tilvilj-
ana en mismunandi sannfær-
ingar kjósenda. Enda ber flest-
um saman um það að úrslitin
hafi ekki verið ráðin af ólík-
um kenningum Kennedys og
Nixons eða mismunandi per-
sónuleik þessara frabjóð-
enda, heldur hafi Nixon beðið
ósigur af því einu að hann
var klaufalega farðaður í einni
sjónvarpssendingu. Ef Barry
Goldwater kann vel þá list að
núðra sig og mála fyrir sjón-
varp, eða hefur snjallari
áðunauta í þeirri grein en
J ohnson forseti, kann áferð-
arfagurt litaraft að opna hon-
um gáttir Hvíta hússins. Og
Morgunblaðið hefur þegar'
skýrt frá því að Goldwater
til þess að hafa jákvæð áhrif
á sem^flesta. Þau háþróuðu
kaupskaparlögmál, sem birtast
í auglýsingum á tannkremi,
hrærivélum og naglalakki,
eru einnig notuð út í æsar við
sölu á forsetaefni, og forseta-
efninu eru lögð orð í munn
og framkoma hans umsteypt
eftir því sem talið er að við-
skiptavininum þóknist. Hafi
báðir stóru flokkarnir árnóta
gott vald á þessum gagnverk-
andi lögmálum framboðs og
eftirspurnar þarf ekki að
undra þótt árangur beggja
verði mikils til hinn sami,
þannig að áferðin á sjónvarps-
púðrinu sé það sem úrslitum
ræður að lokum.
Kennedy og
Nixon
í þessu sambandi er athygl-
isvert að rifja það upp að
Kennedy heitinn forseti, sem
hefur hlotið þau eftirmæli að
hann hafi verið maður friðar
og bættrar sambúðar við sósí-
fióttamennina og þá innan Kúbu
sem andvígir eru stjórn Cast-
ros____ Ég veit að ef við ætt-
um að fylgja þessari tillögu
myndum við glata öllum vin-
um okkar í Rómönsku Ame-
ríku, við yrðum sennilega
viíttir af Sameinuðu þjóðunum,
og við myndum ekki ná því
marki sem við stefnum að. Og
ég veit meira. Með þessu væri
hr. Krústjoff opinskátt boðið
upp á íhlutun, upp á að hlut-
ast til um málefni Rómönsku
Ameríku og gera okkur aðila
að átökum sem yrðu borgara-
styrjöld og jafnvel meira en
það.“
Kosningabragð
Þegar hinir púðruðu fram-
bjóðendur héldu þessar harð-
skeyttu ræður frammi fyrir
miljónum áhorfenda — Kenn-
edy sem boðberi árásar, Nix-
on sean boðberi hófsemdar og
friðar — höfðu málaliðarnir
sem siðar gerðu innrás á
Kúbu verið við æfingar í þrjá
mánuöi í Retalhuleu í Guate-
aa«f»
SffiiSígS*?
<>>:
■ ;
***'«:*
Kosningar af vesturheimsku tagi ber að flokka til nýtízkulegrar stóriðju.
mala undir stjórn bandarísku
leyniþjónustunnar, CIA.
Kennedy vissi fullvel um
þennan stuðning Bandaríkja-
stjórnar við flóttamenn, þegar
hann flutti gagnrýni sína, en
hann skákaði í því skjólinu
að ekki væri hægt að ljóstra
upp um staðreyndif. Og frið-
arengillinn Nixon hafði sem
varaforseti Bandariikjanna
lagt á ráðin um innrásarund-
irbúninginn allan og tekið þátt
í öllum þeim fundum þar sem
fjallað var um árás á Kúbu.
Síðan hefur sannazt að einmitt
um þær mundir sem þeir
Kennedy deildu á þennan hátt
frammi fyrir landslýðnum
lagði Nixon til að árásin á
Kúbu yrði framkvæmd án taf-
ar. Hann gerði sér fullkomlega
Ijóst að hún myndi mistakast,
en með því ætlaði hann að
sanna mál sitt úr sjónvarpinu,
þannig að Kiennedy stæði uppi
sem háskalegur og ábyrgðar-
laus ævintýramaður. Ekki
tókst þó að framkvæma það
sérstæða kosningabragð, en
hálfu ári síðar fékk Kennedy
tækifæri til að sanna hvert
hald var í hinum herskáu
framboðstillögum. En þá var
að visu of seint fyrir Nixon
að hagnýta sér þá sneypuför
sem hann hafði sjálfur átt
upptökin að.
Hættulegur tími
Þetta dæmi er til marks um
þær kaldrifjuðu aðferðir sem
notaðar eru í kosningabarátt-
unni í Bandaríkjunum. Þar er
ekki aðeins hagnýtt háþróuð
sölutækni í orði, heldur kann
valdi Bandaríkjanna að vera
beitt í framkvæmd á hinn
háskalegasta hátt. Enn er
Kúba á dagskrá, og málsvarar
beggja stórju flokkanna magna
stóryrði sín og gera sér ef-
laust vonir um að koma bragði
hvor á annan i verki. Hin
sauruga styrjöld Bandaríkj-
anna í Víetnam er einnig á
dagskrá, og gagnrýni Gold-
waters um slælega framgöngu
Bandaríkjastjórnar í þeim á-
tökum hefur þegar orðið til
þess að Johnson er að magna
íhlutun sína. Á þeim slóðum
er sífellt rætit um nauðsyn
þess að hefja árás á Norður-
Víetnam og ógna Kínverjum
með kjarnor-kusprengjum ef
þeir þoli ekki bandarískan yf-
irgang við bæjardyr sínar. Á
þeim tíma sem eftir er fram
að kosningum munu ákvarð-
anir um þau efni ekki fyrst
og fremst fara eftir raunsæju
mati á aliþjóðamálum, heldur
þeirri trylltu keopni sem háð
verður um atkvæðin innan
Bandaríkjanna sjálfra, þar sem
einskis verður svifizt í keppn-
inni um völdin og örlög ann-
arra þjóða verða höfð að peð-
um í stjórnmálataflinu. Þeir
menn sem óttast valdatöku
Goldwaters skyldu ekki síður
skelfast þau ábyrgðarlausu
viðhorf beggja aðila sem
ævinlega einkenna kosninga-
mánuðina í Baudaríkjunum.
Staðaíslands
Áhyggjur manna út af
stjórnmálaþróuninni í Banda-
ríkjunum ...hafa. orðið ..til, „þess
að margir hérlendir hafa á
nýjan leik farið að hugsa um
stöðu íslands í heiminum, eftir
að hafa um skeið litið á her-
námið og aðildina að Atlanz-
hafsbandalaginu sem óumbreyt-
anlegan raunveruleika. Jafn-
vel Vísir hefur viðurkennt að
bóndinn í Hvíta húsinu fari
ekki aðeins með málefni
Bandaríkjanna, heldur ráði
hann stefnu Atlanzhafsbanda-
lagsins og skeri úr um það
hvort kalt stríð breytist í heitt.
Verði Barry Goldwater forseti
Bandaríkianna or f<,land orðið
hlekkur í valdakerfi hans, eitt
af tækjum þeim sem hann
notar til að framkvæma þá
stefnu sem öll dagblöðin á ís-
landi hafa lýst ógeði á. Þá
kynni ísland að vera hagnýtt
til athafna sem væru í óþökk
yfirgnæfandi meirihluta ís-
lenzku þjóðarinnar. Engin
staðreynd sýnir betur hversu
fráleit hernámsstefnan er og
sú afstaða að okkur henti æv-
inlega að vera halakleppur og
herstöð erlends stórveldis. Sú
stefna ein er í samræmi við
hagsmuni íslenzku þjóðarinnar
að við ráðum málum okkar
einir og óháðir, að við getum
haft samvinnu við Bandaríkin
þegar okkur hentar en hafnað
bandarískri stefnu þegar hún
er í andstöðu við skoðanir
okkar og hagsmuni. Með slíkri
stefnu getum við einnig að
okkar leyti haft áhrif á fram-
komu Bandaníkj anna í al-
þjóðamálum, hvort sem forset-
inn þá og þá heitir Johnson
eða Goldwater.
Úr villidýri í
frelsara
Enda þótt öll hernámsblöðin
hafi fordæmt Barry Goldwat-
er, skyldi þó enginn ímynda
sér að valdataka hans yrði til
þess að forustumenn hernáms-
flokkanna og ritstjórar þeirra
taki af sjálfsdáðum upp óháða
stefnu gagnvart Bandaríkjun-
um. Þegar Napóleon fór frá
Elbu fyrir hálfri annarri öld
hrópuðu blöðin í París í stór-
um fyrirsögnum að villidýrið
óða væri laust úr búri sínu.
Eftir því sém Napóleon nálg-
aðist París mildaðist orðalag-
ið með hverjum degi sem leið,
unz blöðin fögnuðu honum við
borgarhliðin sem hinum
glæsta og sigursæla keisara og
frelsara frönsku þjóðarinnar.
■ Á sama hátt þarf enginn .að
undrast þótt blöðin í Reykja-
vík breyti villidýrinu frá
Arísóna á nokkrum mánuðum
í vammlausan og glæstan leið-
toga frelsis og lýðræðis og
vestrænnar menningar. —
Austri.
Játaðisölu á
einni flösku
Lögreglan á Raufarhöfn tók í
gær mann. sem lengi hafði ver-
ið grunaður um leynivínsölu.
Tildrög þess voru þau, að fyrr
um daginn lentu í höndum lög-
reglunnar menn, með nokkrar
vínbrigðir. Kváðust þeir hafa
keypt vínið hjá fyrrgreindum
manni. Var nú sýslumaður til-
kvaddur og maðurinn kallaður
til yfirheyrslu. Játaði hann eft-
ir nokkurn tíma, að hafa ' seit
mönnum þessum vín, en ein-
ungis eina flösku. Situr nú lög-
reglan uppi með manninn og
óvíst er hvort hann verður
dæmdúr fyrir sölu á einni eða
fleiri flöskum.
Efnahagslíf Júgó-
slavíu í blóma
PARlS 30/7. Efnahagssamvinnu-
stofnun Evrópu OECD birti op-
inberlega í gær skýrslu um
Júgóslavíu, þar sem sagt er að
cfnahagslíf landsins sé heilbrigt
og gangi vel.
Júgóslavía, er eina landið f
Austur-Evrópu. sem er í tengsl-
um við OECD.
Annars spáir efnahagssam-
vinnustofnunin því að nýja sjö
ára áætlun Júgóslavíu geti leitt
til vaxandi atvinnuleysis og
dregið úr stöðugleika verðlags
og launa og aukið vandamál út-
flutningsins.
1 skýrslunni er sagt að efna-
hagsMf Júgóslavíu í fyrra hafi
einkennzt af stöðugum vexti,
sem olli stórbættum lífskjörum,
jafnframt því sem jafnvægi í
verðlagi var haldið.