Þjóðviljinn - 08.08.1964, Síða 6

Laugardágur 8. ágúst 1961
Miljónir atvinnulausra Bandaríkjamanna draga fram lífið á sama hátt og þeir, sem sjást hér á
myndinni þ.e.a. s. á matargjöfum.
0 SlÐA
Stofnendur Bandaríkjanna
voru ekki aðeins heimspekilega
sinnaðir hugsjónamenn. Þeir
voru líka athafnamenn og
skoðanir þeirra báru svip af
18. öldinni. Þannig var hvötium
þeirra og hleypidómum breytt
í eilíf stjórnarskrárákvæði.
sem verður ekki í reynd breytt,
nema með byltingu. Árangur-
inn var sá að þau stjómmála-
einkenni, sem þeir töldu rétti-
lega vænlegust til þróuhar
landi sínu, eru enn tveim
öldum síðar meginstoðir í þjóð-
félagsbyggingunni: Alvarlegt
vantraust á sterkri yfirstjóm;
dreifing sjálfræðis, sem frek-
ast er mögulegt til að -ná jafn-
vægi í framkvæmdavaldi;
6jálfstæði löggjafarvaldsins;
miklu meiri mætur á framtaki
einstaklinga en samvinnu,
kosningafyrirkomulag, sem er
hagstæðara sveitahéruðum en
borgum.
Samtvinnaðir hafa þessir
þættír komið í veg fyrir þró-
un nútíma stjómmálaflokka.
sem starfa með þrautskipulögð-
um flokksvélum og ströngum
aga og túlka verulega and-
stæðar stjómmálaskoðanir.
Þjóðþingið er mikla líkara
neðri deild brezka þingsins á
18. öld, en nokkurri annarri
samtíma stjómrrtálastofnun,
Atkvæðamagn h<%fur miklu
minni áhrif á gerðir þess, eh
þrýstingur skipulagðra hags-
munahópa á hina lausu og
hvarfiandi / þingmannahópa.
Þeir fátæku greiða atkvæði,
flestir, en þá skortir fjármagn
og skipuiagningu til þess að
koma fram málum í Washing-
ton, og því síður í höfuðborg-
um fylkjanna, þar sem sterkir
staðbundnir hagsmunir ráða
lögum og lofum.
Byltingarástand
Þegar stjómskipun sviptir
mikinn fjölda karla og kvenna
stjórnmálalegum áhrifum á
stjómarstefnu, kemur sígilt
byltingarástand upp. Það sem
lögin neita þeim um. munu þau
hrifsa með ofbeldi er timar
líða. En til að þessi sögulega
grundvallarregla geti komið
fram, er gert ráð fyrir því, að
minnihluti, sem nýtur forrétt-
inda neiti meírihlutanum um
völd. 1 Bandaríkjunum nú á
dögum er þessu snúið við: 40
miljónum er bolað frá og þrúg-
aðir undir fargi sjálfsánægðs
og vel efnum búins megin-
fjölda, sem nýtur lífskjara sem
ekki hafa áður þekkzt í sög-
•unni. Jafnvel þó við föllumst
á sjónarmið hinna svartsýnni
hagfræðinga. að fátæklingar í
Bandaríkjunum séú nær einum
þriðja eða tveim fimmtu þjóð-
arinnar. sér meirihlutinn sér
samt enn mikinn hag í því að
halda núverandi ástandi við.
Þar sem þeir eru miklu fleiri,
kemur það í veg fyrir nokkra
möguleika á víðtækri bylting-
arhreyfingu til að breyta nú-
verandi ástandi með ofbeldi.
Vaxandi ofbeldi
Það sem líklegast er að ger-
ist þess í stað er óskipulögð
ofbeldisverk í ýmsum smærri
stöðum. Það er satt að í ein-
stöku tilvikum hafa fátækir
Bandaríkjamenn lært að skipu-
leggja sig og náð smávægileg-
um árangri innan núverandi
kerfis. I Kalifomíu, þar sem
fátæk gamalmenni eru mikill
og vaxandi hlutur íbúanna
hafa þau myndað furðu her-
ská samtök. sem hefur tekizt
að hækka nokkra tryggingar-
flokka og komið þeim hærra en
nokkurs staðar annars staðar
í Bandaríkjunum. Hægt er að
tilfæra fleiri örlítil dæmi.
eins og t.d. í Chrystal
City í Texas, þar sem
GREiN
ÚR
NEW
STATESMAN
EFTIR x ;
PAUL £'t
J0HNS0N
Seinni hluti,
aðeins styttur
í þýðingu
mexikanskir Bandaríkjamenn.
85% íbúanna, hafa skipulagt
það að taka stjórn bæjarins í
sínar hendur í fyrsta skipti. En
almennt virtist vera um tvennt
að velja: sinnulaust afskipta-
leysi eða vonlaust ofbeldi.
í sumum hlutum Appalachia
t.d. þar sem námuhagsmunir
ráða lögum og lofum í héraðs-
stjómum og koma þannig í
veg fyrir nokkrar framfarir
eftir löglegum leiðum, munar
engu að algjört stjómleysi taki
við. Þar á bókstaflega hver
fjöískylda sér eigin skotvopn
og margir geta orðið sér úti
um sprengiefni. Veturinn 1962
—63 voru brýr og aflstöðvar
sprengdar í loft upp. Þó námu-
félögin hafi heitið 5000 dollur-
um var enginn handtekinn. Hér
boða verkalýðsleiðtogar ekki
aðeins ofbeldi en framkvæma
það oft.
En það er í samfélögum blökku-
manna, að leiðin til _ofbeldis-
aðgerða er greinilegust. Þar
sem hver ríkisstjóm af ann-
arri hefur ekki getað eða vilj-
að lögfesta jafnrétti. hafa þær
leitað til Hæstaréttar til að
framkvæma breytingamar.
Þetta hefur aftur haft þær
fyrirsjáanlegu afleiðingar að
sýna blökkumönnum, að lögin
eru laus í reipum, færanlegt
vígi sem liggur beint við á-
rásum. Margir þeirra álíta
reyndar að lögin hafi ekki
lengur nokkra algilda þýðingu.
þau séu aðeins eitthvað sem
ákvarðast af jafnýægi líkam-
legra krafta í hverju héraði.
Þannig eru meginreglur skipu-
lagðs þjóðfélags eyðilagðar og
þetta er þegar farið að koma
í Ijós í stjómleysinu sem sækir
hægt fram í stórum hverfum
stórborganna.
Hráskinnsleikur
Kjami margra þessara borga
— Chicago og Oakland í Kali-
fomíu t.d. er samfélag blökku-
manna mestan part: þegar
hvíta fólkið flytur í úthverf-
in, flytjast blökkumenn inn og
hyggja aftur fátækrahverfin.
Raunhæf framkvæmd laga sem
meginþorri íbúanna telur sér
framandi verður æ erfiðari.
Lög hvítra manna eru ekki
lengur í gildi. 1 nokkrum borg-
arhverfum eru blökkumenn að
taka frumkvæðið í sínar hend-
ur. Hvítir menn verðá að fara
upp á eigin ábyrgð til Harlem,
jafnvel um hábjartan dag. I
augum sumra þeldökkra tán-
inga eru jafnvel Svörtu Múh-
ameðstrúarmennirnir ,.aftur-
haldssamir, þeirra hetjur eru
meðal hinna sigurglöðu þjóð-
emisleiðtoga í Afríku. Fyrir
mörgum þeirra er nýja mann-
réttindalöggjöfin einskis virði:
Hún er málamiðlun á mála-
miðiun og verður alla vega
ekki framkvæmd þar sem
hennar er mest þörf. Þeir
stefna miklu fremur að að-
skilnaði en jafnrétti.
Hugsandi Bandaríkjamenn
verða æ áhyggjufyllri vegna
sífléiri sannana þess að þjóð-
félag þeirra. sem náð hefur
svo skínandi árangri og gefið
svo óendanlega fögur fyrir-
heit, ræki engan veginn sitt
ætlunarverk eins og það ætti
að gera. Þeir skammast sín
innilega fyrir fátæktina í
Bandaríkjunum og eru skelfdir
vegna þess hve hún breytist
ört í ofbeldi. En áhyggjur
þeirra eru enn ekki komnar
fram í raunhæfri athafna-
stefnu. Fátækt er enn ekki
nema umræðuefni, hentugur
hráskinnsleikur á kosningaári.
Úr frægiun „fátæktarlagabálk"
Johnsons forseta er raunveru-
lega aðeins helmingurinn: 500
miljón dollarar ný fjárframlög
og það af heildarfjárhagsáætl-
un sem er um 100.000 miljón
dollarar. Róttækir hagfræðing-
ar telja að eitthvað um 5000
miljón dollarar á ári séu nauð-
synlegir til þess að hafa ein-
hver teljandi áhrif á vanda-
málið.
Þar að auki kemur fátækt-
aráætlunin að mestu. leyti ekki
til framkvæmda sambands-
stjómarinnar: mestum hluta
fjárhæðarinnar verður veitt til
fylkis- og héraðsstjóma og lát-
inn renna til verkþjálfunar,
sem þær skipuleggja og
stjórna. 1 mörgum tilvikum eru
það einmitt þessi yfirvöld sem
eru ábyrg fyrir þeim kringum-
stæðum sem halda fátækt við
og auka hana. Ég skyldi halda,
að Washington hefði ríkulega
og bitra reynslu erlendis af fá-
nýti þess að afhenda stórfé
þeim ríkisstjómum, sem kæra
sig ekki um að gera þjóðfé-
lagsbreytingar sem einar geta
tryggt að slík hjálp komi að
notum.
Rétti maðurinn?
Það virðast liggja tvær á-
stæður að misheppnan sam-
bandsstjórnarinnar í því að
láta ákveðið til sín taka. önn-
ur er vafasöm afstaða John-
sons forseta sjálfs. Tilfinninga-
bönd hans við hið bandaríska
kerfi frjáls framtaks eru gjör-
samlega ósættanleg við þá ósk
sem hann hefur látið í Ijósi um
að heyja ..algjört stríð” við
fátæktina. Ef útrýma á fátækt
úr Bandaríkjunum hlýtur það
að koma við töluvert marga
kaupsýslumenn, ekki svo mjög
við pyngjur þeirra en við ann-
að. sem þeim er jafnvel enn
dýrmætara: hugrriyndafræði-
lega hleypidóma þeirra — sér-
staklega meinloku þeirra um
hallalaus fjárlög. Er Johnson
maður til að gera þetta? Ferill
haps í afstöðunni til allra
helztu félagsmála. verkfalls-
réttar, vinnulöggjafar, sjúkra-
trygginga, lágmarkslauna og
atvinnuleysisbóta, er tortryggi-
legur. I öllum þessum málum
hefur hanii borið kápuna
á báðum öxlum og verið bæði
með og móti . á mismunandi
tímum. Hin æðstu völd og yf-
irvofandi kosningar hafa gert
hann heldur róttækari, en sé
dæmt eftir því sem hann hef-
ur sjálfur sagt lítur hann svo
á áætlunina í fátæktarmálum,
að hún stefni aðeins að um-
bótum en ekki breytingum á
þjóðfélagsbyggingunni.
Hann hefur lýst því yfir að
áætlunin ,,verði að njóta stuðn-
ings og stjórnar í fylkjum og
héruðum”. ,.Við munum hvetja
samfélög og héruð og hjálpa
þeim til að setja fram eigin
framkvæmdaáætlanir ... Við
setjum okkar megintraust á
snilli. framtak og dugnað ein-
staklinga”. Enskur sýslumað-
ur á 18. öld hefði hjartanlega
getað skrifað undir þessi 'um-
mæli.
Eina færa leiðin
/Nokkrir vonglaðir Banda-
ríkjamenn búast við því að
Johnson verði frjálslyndari og á-
kveðnari þegar hann verður
örugglega fastur í sessi. En
jafnvel þó svo yrði eru fram-
kvæmdamöguleikar hans mjög
takmarkaðir. Á öðrum sviðum
en utanríkismálum er forseti
Bandaríkjanna tiltölulega á-
hrifalaus persóna. Hann getur
ekki aukið almannatrygging-
ar sambandsstjómar um eitt
sent án þess að þingið fallist
á það. Ekki er hægt að út-
hluta einum dollara af skatt-
fé til atvinnúbótavinnu án full-
gildrar atkvæðagreiðslu í báð-
um þingdeildum. Jafnvel er
það ekki á hans valdi að á-
kvarða bankavexti sem er eitt
megintæki til efnahagsáætlun-
ar. Alhliða efnahagsáætlun.
sem lögleg yfirvöld létu gera
væri kom'in undir náð og
miskunn löggjafarþings. sem á
afar lítilsverða hagsmuni sam-
eiginlega með framkvæmda-
valdinu. Staðreyndin er sú, að
vandkvæði forsetans eru þau,
NIKOSIU 6/8 — Hörð skothríð
var í dag í fjallahéruðunúm á
Norffvestur-Kýpur, þar sem á-
standið hefur veriff mjiig við-
»járvcrt síffustu dagana.
Bæði Gríkkir og Tyrkir beittu
sprengjuvörpum og vélbyssum
og sögðu talsmenn gæzluliðs SÞ
í Nikosíu að aldrei áður hefðu
verið notuð jafnþung vopn í
að hann hefur öll tækniúrræði
sem komið hafa fram eftir
daga Einsteins 1 hendi sér, en
verður að nota þau í stjóm-
málaramma sem takmarkast
við þröngan andlegan sjón-
deildarhring John Locke.
Hugsjónalega er lítill vafi á
því hvað gera verður. Afnám
fátæktar og hraðari fram-
leiðsluaukning haldast ekki að-
eins í hendur en eru í raun og
veru eitt og það sama. Méð
stórauknum almannatrygging-
um og byggingum skóla, sjúkra-
húsa, akvega og raforkuvera,
sem sambandsstjfemin stæði
fyrir gæti ekki aðeins útþurrk-
að verstu þætti fátæktar í
Bandaríkjunum, en með því að
skapa aukna kaupgetu neyt-
enda gæti hún tryggt árlega
framleiðsluaukningu um 4—5
prósent. Andmælin, að þetta
mundi hafa í för með sér
endalausan halla á fjárlögum.
sæma ekki þjóð. sem hefur
gert lánakerfi að megintaug
efnahagslegra framfara á sviði
einkaframtaksins.
Þegar til lengdar lætur kem-
ur í ljós að þjóðfélagslegar
breytingar eru óhjákvæmileg-
ar. Endurskoðun kjördæma-
skiptingar. endurbætur á hinni
fomfálegu öldungadeild og
breytingar á henni, þannig að
hún annist aðeins eftirlit, for-
setinn hafi rétt til að knýja
fram ákvörðun og endalok
hins fáránlega farsa um rétt-
indi einstakra ríkja — allt
gæti þetta með tíð og' tíma
skapað nútíma tveggja flokka-
viðureignum þjóðabrotanna þar.
Þetta virðist staðfesta það sem
talið hefur verið aC bæði þjóð-
abrotin hafi fengið birgðir
vopna og skotfæra frá Grikk-
landi og Tyrklandi ' að undan-
fömu.
1 kvöld var ekki vitað um
manntjón í þessum viðureignum
í dag, en í gær féll einn Grikki
og tveir særðust.
Gríkkir og Tyrkir
berjast enn á Kýpur