Þjóðviljinn - 14.11.1964, Blaðsíða 4

4 SlÐA
ÞIÓÐVILJINN
Laugardagur 14. nóvember 19R4
Otgelandi: Sameinmgarflolckur alþýðu — Sóslalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Eitstjóri Sunnudags: Jón Bjarnason.
Fréttaritstjóri: Sigurður V Friðþjófsson.
Rátstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 linur) Áskriftarverð kl. 90,00 á mánuði
Aratugs reynsla
"litálgögn hinna og þessara stjórnmálaflokka verja
um þessar mundir miklu rúmi í bollalegging-
ar um skipulagsmál Sósíalistaflokksins og Alþýðu-
bandalagsins, og virðast ritararnir gefa ímyndun-
arafli sínu lausan taum og laga staðreyndir eftir
hentisemi. Sjaldan dylst þó að hvatimar bak við
skrifin eru ekki umhyggja fyrir málstað alþýðunn-
ar eða stjórnmálasamtökum hennar, heldur eitt-
hvað annað.
|7kkert stjómmálablaðanna hefur þó varið jafn-
mjklu rúmi undanfarnar vikur til að þvarga
um þessi mál og málgagn Þjóðvarnarflokksins.
Hefur blaðið einbeitt sér að þvarginu af svo mik-
illi fórnfýsi, að tæpast hefur verið minnzt á vanda-
mál eða flokksstarfsemi þess flokks, sem blaðið á
að heita málgagn fyrir. Hefði þó ekki verið Ófróð-
legt að blaðið lýsti í nokkrum yfirlitsgreinum ára-
tugs reynslu Þjóðvarnarflokksins í skipulagsmál-
um og baráttu hans samkvæmt því vígorði að
fylkja til liðs við sig allri alþýðu að frátöldum
þeim sem á máli Frjálsrar þjóðar og íhaldsblað-
anna heita „kommúnistar“. Sjálfsagt mætti með
lægni finna afsökun fyrir því hversu fátt er sagt
um flokksstarf Þjóðvamarflokksins og árangur
baráttu hans í skipulagsmálum sínum og eining-
armálum í áratug. En reynsla þess flokks er lær-
dómsrík.
Bifreiðastjórar og umferðin
¥»egar rætt er um slysamál og öryggismál kenn-
ir oft órökstuddrar og almennrar ádeilu í garð
bifreiðarstjóra. Fjarri lagi væri þó að beina slíkri
ádeilu að stéttinni almennt, því allur þorri hennar
mun vel vakandi fyrir vandamálum umferðar-
innar og slysahættunni. Þannig gerði nýlokið þing
Landssambands vörubifreiðastjóra athyglisverða
ályktun um bessi mál og segir bár m.a.: „Sjötta
þing Landssambands vörubifreiðastjóra vekur at-
hygli á þjóðfélaffsle<?u mikilvægi umferðarmál-
anna og bendir á að farsæl lausn þeirra og þróun
sé begar orðið eitt af brýnustu verke’fnum ýfir-
valda og almennings 1 landinu. Hvetur þingið
meðlimi Landssambands vörubifreiðastjóra hvern
á sínum stað til að stuðla að auknu öryggi og auk-
inni festu í umferðinni. iafnframt bví sem þingið
lýsir yfir að Landssamband vörubifreiðas'tjóra er
reiðubúið til samstarfs við alla aðila sem hlut eiga
að máli um að skapa hér á landi nauðsynlega og
heilbrigða umferðarmenningu. Þingið tekur sér-
staklega fram, að Landssamband vörubifreiða-
stjóra er reiðubúið til samstar'fs og samráðs við
nefnd þá er dómsmálaráðherra he'fur skipað til
að rannsaka orsakir um'ferðarslysa, og væntir
bingið mikils af niðurstöðum og álykfunum þéirr-
ar nefndar“. Það er eftiríek'farvert að þing vöru-
bifreiðasfjóranna leggur áherzlu á að fekinn verði
unp hægrihandaraksfur, og felur það myndi stuðla
að aufcnu umferðaröryggi.
Svlðsmyikl úr leikriti Einars Fálssonar „Brunnum Kolskógum“i
Leikrit í einum þastti virðast
lítt við skap reykvískra leik-
gesta eftir reynslu síðustu ára-
tuga að dæma; snjöllum og vel
fluttum einþáttungum hefur á
stundum verið sýnt gremjulegt
og furðulegt tómlæti —
„Browningþýðingin“ er okkur
enn í fersku minni: Leikfélag
Reykjavíkur lætur ekki tóm-
læti þetta á sig fá góðu heilli,
og að óreyndu trúi ég ekki að
aðsókn bregðist að hinum hug-
tæku gerólíku verkum, „Brunn-
um Kolskógum“ og „Sögu úr
dýragarðinum“ sem frumsýnc}
voru fyrir skömmu Við ágætar
viðtökur áhofenda.
Reyndar var aðeins að hálfu
leyti um frumsýningu að ræða
— jþáttur Einars Pálssonar,
hins þekkta og ötula leikhús-
manns var tvisvar fluttur á
listahátíðinni í vor sem al-
kunhugt er. og um hann birtar
ítarlegar umsagnir f dagblöð-
unum öllum, og um þá dóma
ætla ég ekki að reyna að bæta.
Einar Pálsson færist óneitanlega
mikið f fang, hann bregður
upp litsterkri átakanlegri mynd
af sjálfum Móðuharðindunum,
hryllilegustu hörmungum ís-
lenzkrar þjáningarsögu. Eldi og
brennisteini rignir á sviðna
skorpnaða jörð, menn og
skepnur falla umvörpum af
hungri himinninn er rauður
sem blóð — þessa ógnarmynd
tekst leikhúsinu vonum betur
að seiða fram á sviðið og er
öðrum framar. alkunnu list-
fengi Steinþórs Sigurðssonar
að þakka. Leikritið er nokkr-
um göllum búið og liggja
raunar f augum uppi, en sýn-
ir um leið svo að ekki verður
um villzt að Einar Pálsson er
gæddur dramatískri gáfu, hug-
kvæmni og skáldlegri íhygli og
af honum margs góðs aðvænta.
Það sem mér er sízt að skapi
eins og fleirum er mál það sem
höfundur leggur söguhetjum
sínum á tungu, hann reynir af
fremsta megni að líkja eftir
orðfæri séra Jóns Steingríms-
sonar og annarra lærdóms-
manna þeirrar tíðar, máli sero
snillingum einum kann að
auðnast að hefja í æðra veldi.
Tiltæki þetta verður til þess
eins að þyngja leikinn, tor-
velda skilning hans, draga úr
áhrifamætti orðsvaranna. Ég
veit að sjálfsögðu ekki hvern-
ig íslenzkt alþýðufólk talaði á
ofangreindri 18. öld, en stirð-
legt, útlenzkulegt og skrúfað
ritmál klerkanna var því á-
reiðanlega víðs fjarri; við
hljótum að hugsa með sökn-
uði til Jóns Hreggviðssonar og
félaga hans. Aðferð þessi virð-
ist bæði óþörf og út í hött er
þess er gætt að skáldið hirðir
oftlega lítt um sögulegan senni-
leika, heldur lætur hugarflpgið
ráða — heiztu átökin í leiknum
stafa af þeirri óhagg;mlegu trú-
arvissu séra Jóns í Meðallandi
að hörmungarnar séu refsi-
dómur drottins fyrir það að
stúlka austur í öræfum eign-
LEIKFELAG REYKJAVIKUR
BRUNNIR
K0LSKÓGAR
eftir EINAR PÁLSSON
Leikstjóri: Helgi Skúlason
Úr „Sögu úr dýragarðinum": Guðmundur Pálsson í hlutverki Pét-
urs og Helgi Skúlason I hlutverki Jcrrí.
SAGA ÚR DÝRA-
GARÐINUM
eftir EDWARD ALBEE
Leikstjóri: Erlingur Gíslason
ast bam í lausaleik, og þeim
muni þá fjæst linna er hún
verður dregin fyrir lög og
dóm, brennimerkt eða flutt i
danska prísund.
Að mínu viti mun torvelt að
flokka „Brunna Kolskóga“ und-
ir sérstakan stíl eða stefnu,
þeir eru táknrænt verk. en
ýmist raunsætt eða ljóðrænt.
óskadraumar og ofskynjanir
hinna banhungruðu dauða-
merktu kotunga ráða mestu
undir lokin. Leikstjóri er Hélgi
Skúlason og gerir sitt til að
færa leikinn í stílinn, beitir
sterkum áhrifameðulum og rat-
ar rétta leið; það er þrátt fyrir
allt ekki út í bláinn, að minnzt
er á expressjónisma í leik-
skránni. Söguhetjumar eru
fjórar og allar skýrt mótaðir
einstaklingar og fulltrúar ó-
líkra lífsskoðana og viðhorfa,
en athafnir þeirra o:f kyrrstæð-
ar, orðsvörin helzti einhliða og
meira um endurtekningar en
góðu hófi gegnir; þeim er öll-
um vel borgið í höndum hæfra
leikenda. Séra Jón er ósvikin
imynd logandi ofstækis; blöskr-
unarlega þröngsýnn og óbil-
gjam valdsmaður, en þrek-
menni um leið. Gervi og fram-
ganga Haraldar Bjömssonar er
með ágætum, leikurinn örugg-
ur og þróttmikill og tilsvörin
furðulega lifandi og rík af
bræbrigðum þótt klerkurinn
þrástagist tíðum á sömu hugs-
un og áþekkum orðum. Alger
andstaða hans er Steinvör, hin
örsnauða bóndakona sem misst
hefur alla ástvini sína úr
sulti, hún er sannur uppreisn-
armaður sem aldrei beygir bak
sitt fyrir óréttlæti og klerka-
kreddum. Andlitsgervi Helgu
Backmann gæti verið betra,
enda hefur hún ekki farið með
svipuð hlutverk áður, en það
er reisn yfir henni, orðin ein-
örð og markviss og einlægni
hennar verður ekki dregin í
efa. Dóttirin í kotinu, hin brot-
lega og ruglaða stúlka er full-
trúi rómantlskrar sveimhygli
og sárrar þrár eftir fegurra og
betra lífi og riki hennar ekki
af þessum heimi. Leikur Krist-
ínar önnu Þórarinsdóttur er
hugþekkur og innilegur og
þróttmikill þegar færi býðst.
en hlutverkið of einhæft til
þess að unnt sé að lokka fram
marga hljóma. Kotbóndinn fað-
ir hennar sveiflast milli
tveggja skauta,. hentistefna og
hughyggja togast á um hann.
lffslöngun og föðurást, prest-
urinn og dóttirin; loks lætur
hann sámauðugur undan for-
tölum og hótunum prestsins.
Gísli Halldórsson lýsti þessum
nauðstadda volaða manni lát-
laust og af miklum skilningi og
nærfæmi, okkur hlaut að taka
sárt til hans. Loks birtist hinn
hollenzki bamsfaðir stúlkunnar
snöggvast í draumsýn, það er
Pétur Einarsson. gervilegur
piltur. Tónlist dr. Páls Isólfs-
sonar er hugþekk og fellur vel
að efni og anda leiksins, hinn
margraddaði máttugi söngur
undir lokin þótti mér áhrifa-
mest og fallegast atriðanna
allra.
Það er á flestra vitorði að
Einar Pálsson hefur annan ein-
þáttung samið. „Frilluna" og
hlaut fyrir viðurkenningu
Menntamálaráðs fyrir nokkr- j
um árum. Það er stuttur þátt-
ur og ekki stórbrotinn og ger- ,
ist á hemámsárum Reykjavík-
ur, betur samið leikrit en
„Brunnir Kolskógar" að því
ég fæ séð, stílhreint og hnökra-
laust að kalla, þar er skáldlegu
táknmáli beitt með ærið list-
fengum hætti og brugðið upp
eftirminnilegum skýrum mynd-
um; tilgerð eða öfgar er þar
hvergi að finna. Þó að grund-
vallarhugsun þáttanna tveggja
sé skyld með vissum hætti er
um ólík verk að ræða; Leik-
félagið hefði átt að sýna
„Frilluna" ásamt „Brunnum
Kolskógum" og helga þannig
Einari Pálssyni heilt leikkvöld,
sýna list hans frá sem flestum
hliðum, enda skylda leikhús-
anna að hlúa af fremsta megni
að efnilegum leikskáldum ís-
lenzkum, sýna þeim fullan
sóma.
★
1 annan stað hefði ég alls
ekki vil.jað missa af ..Sögu úr
Framhald á 9. síðu.