Þjóðviljinn - 14.11.1964, Síða 7

/
á vesturlöndum eru flestir á
einu máli um að allt eins
megi búast við því áður en
langt líður að bandalagið líði
undir lok, a.m.k. í þ'eirri mynd
sem það hefur haft síðan það
var stofnað fyrir rúmum 15
árum. Bein orsök þess að nú
er svo komið hinni vestrænu
samvinnu er hótun de Gaulle
að segja skilið við bandalagið
ef Bandaríkin gera alvöru úr
þeirri fyrirætlun sinni að koma
upp hinum svo;nefnda kjam-
orkuflota (MLF) í náinni sam-
vinnu við Vestur-Þýzkaland.
að eru ein fjögur ár síðan
að það kom fyrst til tals
að Atlanzbandalagið sjálft
fengi yfirráð yfir kjamorku-
vopnum. Á ráðherrafundi
bandalagsins í desember 1960
bauð Herter, þáverandi utan-
ríkisráðherra Bandarikjanna,
að leggja því til fimm kafbáta
með 80 kjarnahlöðnum Polar-
isskeytum. Áhafnir kafbátanna
áttu að vera frá hinum ýmsu
aðildarríkjum bandalagsins og
kostnaðinum átti að skipta á
milli þeirra. En Bandaríkja-
stjóm aftuT'kallaði fljótlega
þetta boð, aðallega vegna þess
að herforingjar hennar voru
bvi mótfallnir að bandamenn-
irnir fengju að kynnast hinum
léjmilega útbúnaði kjamorku-
kafbátanna. Hún lagði til að
Polarisskeytunum yrði komið
fyrir á ofansjávarskipum í stað
kafbáta og í þeirri mynd var
bessi fyrirætlun rædd á fundi
Heirra Kennedys og Maemillans
í Nassau i desember 1962 03
skömmu síðar birt sem stefna
■Randaríkjanna í flota þessum
áttu að vera 25 „venjuleg"
kcupskip. sem hvert um sig
hefði átta flugskeytl af gerð-
hlutfalli við þátttöku sina og
fá að sama skapi aðild að stjórn
skipanna og krjarnavqpnanna.
Undirtektir stjórna Atlanzríkj-
anna í Vestur-Evrópu hafa ver-
ið dræmar frá upphafi, svo
að ekki sé kveðið fastar að
orði. Vesturþýzka stjórnin hef-
ur ein fallizt skilyrðislaust á
þessa fyrirætlun, enda hefur
Vestur-Þýzkalandi verið ætlað-
ur stærri hluti en hinum' Vest-
ur-Evrópuríkjunum í rekstri og
stjórn flotans. Kostnaðurinn við
flotann fyrstu tiu árin hefur
verið áætlaður 3 miljarðar doll-
ara og er stofnkostnaður þar
með talinn. Samkvæmt þeim
ráðagerðum sem nú liggja fyrir
er ætlunin að Bandarikin beri
35 prósent kostnaðarins, Vest-
ur-Þýzkaland 32, Bretland 10,
Ítalía og Benelúxlöndin 6—8
prósent, Grikkland og Tyrkland
3,5 prósent hvort, — vel að
merkja ef þessi lönd fást til
þátttöku.
Ahrif ríkjanna á stjórn flot-
ans og vald þeirra yfir
kjarnavopnunum eiga að vera i
þessu hlutfalli, en Bandarikin
setja það skilyrði að ákvörðun
um að beita kjarnaskeytunum
verði að samþykkjast með
tveim þriðju hlutum atkvæða..
Með því hlutfalli sem nú er
gert ráð fyrir hefur Bandarikja-
stjórn þannig tryggt sér neit-
unarvald yfir kjárnavopnunum
sem vitað er að hún mun aldrei
afsala sér, enda er hún í þvi
efni bundin af ákvæðum hinna
svonefndu MeMahon-laga sem
Bandarikjaþing samþykkti þeg-
ar sumarið 1946. Hins vegar
myndu Bandarikin og Vestur-
Þýzkaland í sameiningu ráða
yfir 67 prósentum atkvæða og
þannig hafa vald til að beita
.augardagur 14. nðvember 1964 -ÞJÖÐVSLIINN-------SÍÐA J
Atlanzbandalagið
J^yrirsögn þessarar greinar staf-
ar ekki af óskhyggju höfund-
arins og er reyndar ekki samin
af honum. Hún er fengin að
láni hjá brezka útvarpinu sem
kallaði einn dagskrárlið sinn í
fyrradag þessu nafni. Sérfræð-
ingar útvarpsins um alþjóða-
mál voru þeirrar skoðunar að
aldrei síðan heimsstyrjöldinni
lauk hefði verið meiri hætta á
því en nú að upp úr samvinnu
Vesturveldanna slitnaði. Atlanz-
bandalagið hefur verið að
gliðna í sundur siðustu árin,
éða síðan de Gaulle hófst
handa um að knýja fram
sjálfstæða stefnu Frakklands í
útanríkismálum, en nú dregur
til úrslita og fréttaskýrendur
inni PoIaris-A3, en kjarna-
hleðsla hvers sliks skeytis er
35 sinnum öflugri en sprengj-
unnar sem féll á Hiroshima.
Skeyti af þessari gerð draga
4.500 km eða „nægilega langt“,
eins og vesturþýzka vikublaðið
„Der Spiegel" hefur orðað það,
„til að skjóta frá hafinu við
fsland til Moskvu“. Ætlunin
var að skip þessi yrðu sífellt
á sveimi á siglingaleiðum á
Atlanzhafi og Miðjarðarhafi,
svo að ekki væri hægt að
þekkja þau frá friðsamlegum
kaupskipum. Áhafnir skipanna
áttu að vera írá hinum ýmsu
NATO-löndum og þau áttu að
bera kostnaðinn af stofnun
flotans og úthaldi skipanna í
Flokksbræðurnir og i’jcndurnir Erhard og Adcnaucr.
Bandaríkjastjórn lagt ofurkapp
á að koma því í framkvæmd,
virt að vettugi eindregna and-
stöðu flestra bandamanna sinna
í Vestur-Evrópu og sótt málið
svo fast að engu er líkara ^ð
hún kjósi heldur að láta Atl-
anzbandalagið sigla sinn sjó er.
gefa MLF upp á bátinn. Sendi-
herra Vestur-Þýzkalands t
Washington, Wilhelm Grewe.
kom í síðasta mánuði til Bonn
með þær fréttir að vestan, að
betri undirlektir. Brezku her-
foringjarnir töldu að kostnað-
urinn við þátttöku í MLF
myndi bitna á þeirra eigin
kjarnavígbúnaði og komu ekki
fremur en aðrir auga á hem-
aðargildi kjarnorkuflotans.
Svipað var að segja um undir-
tektir i öðrum NATO-ríkjum.
MLF hefur þvi þannig haft
allt önnur áhrif á NATO en
menn höfðu gert sér vonir um
í Washington. í stað þess að
Frakkar hervæiast
kjarnorkuvopnum
PARÍS 12/11 — I dag voru
lögð fram drög að nýrri varn-
aráætlun fyrir Frakkland, en
samkvæmt henni á að koma upp
eldflaugum og kjarnorku-
hleðslu í kafbátum . á næstu
fimm árum. Reiknað er með
að öll áætlunin muni kosta um
700 miljarða (ísl. kr.).
Fyrstu þrír kafbátarnir eiga
að vera tilbúnir 1970 og haldið
verður áfram að auka kjarnorku
mátt Frakklands. Fyrsti hlu'i
hans verður myndaður með
sprengjuflugvélum af Mirage
gerð, en þær eiga að geta bor-
ið kjarnorkusprengjur sem eru
álíka öflugar og 50 til 60 þúsund
tonn af TNT.
Samtals hafa 62 slíkar flug-
vélar verið pantaðar.
Samkvæmt áætluninni á bæði
venjulegur herstyrkur Frakk-
lands og kjarnorkuvopn að verða
tekin f notkun hvort sem er
í sambandi við Nato eða á eig-
in spýtur.
★
Sagt er að flýta verði þvi
verkefni að koma hemum í ný-
tízkuhorf og sömuleiðis rann-
sóknum t sambandi við her-
gögn.
Þá segir að Frakkland muni
að vísu styðja Nato, en aldrei
á kostnað sjálfstæðis síns í
varnarmálum.
Það fer vel á mcð dc Gaullc og Vinogradof, scndihcrra Sovét-
ríkjanna í París, á þcssari mynd scm tckin var fyrir nokkrum
dögum
kjarnaskeytunum, þótt hin að-
ildarríki MLF væru öll á móti.
Það er einmitt þetta hugsaða
fyrirkomulag á stjórn MLF sem
er Frökkum — og reyndar öðr-
um — ásteytingarsteinn. Það
var ljóst frá upphafi að Banda-
ríkin höfðu alls ekki í hyggju
að afsala sér valdi sínu yfir
kjarnavopnum og veita banda-
mönnum sínum í Vestur-Evr-
ópu fullt jafnrétti í þeim efn-
um. Þau ætla sér eftir sem áð-
ur að ráða því ein hvort banda-
rískum kjamavopnum (og flug-
skeytum) skuli beitt eða ekki,
ef til stríðs kæmi.
Allir dómbærir menn eru á
einu máli um að hernaðar-
legt gildi MLF sé hverfandi
lítið. Þannig hefur verið reikn-
að út að samanlagður sprengi-
máttur þeirra 200 Polarisskeyta
sem gert er ráð fyrir að MLF-
skipin verði búin nemi aðeins
einum fjórða úr prósenti af
sprengimætti allra kjarnavopna
Bandaríkjanna, sem nú er tal-
inn nema 60.000 megatonnum
(jafngildi 60 miljarða lesta af
TNT). Montgomery lávarður og
marskálkur hefur kallað MLF
„algera hringavitleysu“ („pop-
pycock“). Hinn kunni banda-
riski fréttaskýrandi Walter
Lippmann hafði þessi orð um
fyrirtækið: „Klaufalegt, barna-
legt og afskaplega óskynsam-
legt’’. Talsmenn Ihaldsflokksins
og Verkamannaflokksins í dag-
skrá brezka útvarpsins i fyrra-
dag voru algerlega sammála
um að kalla fyrirtækið „blekk-
ingu“ (,,fraud“). Franskur hern-
aðarsérfræðingur hefur sagt að
„aðeins ábyrgðarlausir stjórn-
málamenn gætu tekið upp á því
að kasta á glæ miljörðum í
þeim eina tilgangi að setja
nokkra sjóliða frá Vestur-Evr-
ópu um borð í einhverjar Nóa-
arkir“. Blaðateiknarar hafa ó-
spart hæðzt að fyrirtækinu, og
leitun er á blöðum i Vestur-
Evrópu, utan Vestur-Þýzka-
lands, sem hafa mælt því bót.
Þau eru fleiri sem ekki hafa
fundið heila brú í þvi. Þó hefur
nú væri ætlunin að ganga að
fullu frá MLF á næsta ári, ef
eitthvert þriðja af hinum vold-
ugri ríkjum NATO (þ.e. auk
Bandaríkjanna og Vestur-
Þýzkalands), t.d. Bretland eða
Ítalía, fengist til þátttöku eða
þá tvö minni NATO-ríki. Og
Erhard forsætisráðherra lét
falla orð á þá leið að koma
yrði MLF í framkvæmd fyrir
áramót.
®—
Það er eðlilegt að sú spurning
vakni hvernig á því stend-
ur að Bandaríkjastjórn leggi
slíkt kapp á MLF, enda þótt
henni sé vitaskuld fyllilega
ljóst að kjarnorkuflotinn hef-
ur lítið sem ekkert hernaðar-
gildi. En það sem vakað hefur
fyrir frumkvöðlum MLF í Was-
hington er ekki hernaðargild-
ið. heldur hið pólitíska. Það var
aldrei ætlunin að auka hernað-
armátt Atlanzbandalagsins,
heldur reyna með þessu móti
að treysta samvinnu bandalags-
ríkjanna og um leið forystuað-
stöðu Bandaríkjanna. Þetta
átti jafnframt að vera svar við
þeim kröfum de Gaulle um
jafnrétti Frakka við Banda-
rikjamenn og Breta í stjórn
NATO sem hann þrástagaðist
á um það leyti sem hugmynd-
in um MLF kom fyrst fram.
Sömuleiðis átti að friða þá að-
ila í Bonn sem kröfðust þess
að Vestur-Þýzkaland fengi auk-
in ítök í NATO og aðild að yf-
irráðum yfir kjarnavopnunum,
en háværastur þeirra var
Franz-Josef Strauss, sem þá
var enn landvamaráðherra. En
þessi fyrirætlan reyndist „van-
hugsuð og vansköpuð“ (Lipp-
mann). De Gaulle hafnaði
henni þegar í stað. Hann var
sannfærður um að það eitt
vekti fyrir Bandarikjunum að
heíta athafnafrelsi Frakka;
hann leit á „MLF sem bragð
Bandaríkjanna til að neyða
hin (Atlanz)ríkin til að af-
sala sér yfirráðum yfir sínum
eigin herafla" (brezka viku-
blaðið „Economist"). í Bret-
landi fékk þugmyndin litlu
treysta samtökin, hefur MLF
magnað misklíðina innan
þeirra um allan helming og
spillt svo sambúð stjórna
Frakklands og Vestúr-Þýzka-
lands að nú sem stendur er
ekki annað sýnna en það geti
riðið Efnahagsbandalaginu að
fullu. De Gaulle hefur í raun-
inni sett Bonnstjórninni þá úr-
slitakosti, að annaðhvort hætti
hún við þátttöku í MLF eða
þá Frakkar segi skilið við EBE,
að hún velji milli Frakklands
og Bandaríkjanna.
Þegar de Gaulle setti Bonn-
stjórninni þessa úrslitakosti,
gerði hann það í fullvissu þess
að hann á öfluga bandamenn
handan Rínar, sem einskis svíf-
ast til að koma f bobba Erhard
og utanrikisráðherra hans,
Schröder. helztu foringjum þess
arms Kristilega demókrata-
flokksins sem metur meira vel-
vild Bandaríkjanna en banda-
lag við Frakkland. Þessir gaull-
istar Vestur-Þýzkalands eru
þeir Adenauer og Strauss, for-
menn Kristilega flokksins. Og
de Gaulle hefur nýlega bætzt
enn einn öflugur liðsmaður,
þar sem er Eugen Gerstenmai-
er, forseti vesturþýzka þings-
ins. í fyrirlestri sem Gersten-
maier flutti japönskum stúd-
entum í vor líkti hann sam-
starfi vesturveldanna við spor-
baug með tveimur brennipunkt-
um, sem annar væri í Wash-
ington en hinn í París. Þetta
hljómaði vel í eyrum de Gaulle
og í síðasta mánuði kallaði
hann Gerstermaier, sem stadd-
ur var i Paris, á sinn fund og
ræddi við hann lengi. Á föstu-
daginn í síðustu viku birti út-
breiddasta blað Vestur-Þýzka-
lands „Bild Zeitung“ viðtal við
Gerstenmaier undir fyrirsögn-
inni: „Við erum í hættu. Hinni
efnahagslegu velgengni er einn-
ig ógnað, hrópar Gerstenmaier.
Bjargið vináttunni við Paris“.
Tveim dögum síðar fór Aden-
auer til viðræðna við de
Gaulle og á fundi i stjóm
Kristilega demókrataflokksins í
Bonn á miðvikudaginn var
samþykkt að hans ráði að frest-
að skyldi enn um sinn öllum
endanlegum ákvörðunum um
þátttöku Vestur-Þýzkalands í
MLF. Jafnframt var samþykkt
að íallast ekki á neina lækkun
vesturþýzka kornverðsins, en
de Gaulle hefur hótað að ef
kornverðið hafi ekki verið
lækkað samkvæmt kröfu
Frakka fyrir 15. desember,
kunni Frakkar að segja skilið
við Efnahagsbandalagið. (Senni-
legt er að ekki verði gerð al-
vara úr þeirri hótun eftir und-
anhaldið í Bonn í MLF-málinu,
en þessi hótun er athyglisverð
í sjálfri sér, ekki sizt fyrir
okkur fslendinga sem höfum,
að þvi okkur hefur verið sagt,
bundið okkur um aldur og aevi
með landhelgissamningnum við
Framhald á 9. síðu.