Þjóðviljinn - 28.11.1964, Qupperneq 6

0 SÍÐA
ÞJÓÐVILJINN
Laugardagur 28. nóvember 1964
LEYNDARMAL
HKÆIRVATNS
Eftirfarandi grein er þýdd úr Koms-
omolskaja Pravda, en í henni lýsir Húk-
osúef varaleiðangursstjóri Norðaustur-
deildar Moskvuháskóla kynnum leiðang-
ursmanna af torkennilegri skepnu, sem
þeir sáu í sumar. Greininni fylgir teikn-
ing sem einn leiðangursmanna, Glad-
kikh, gerði strax eftir að hann hafði séð
skepnuna. Og kemur hún heim við lýs-
ingar annarra sjónarvotta.
Frá júlí til október í ár
unnum viö í héraðinu Jansk
i sjálfstjómarlýðveldinu Jak-
útíu. Við vorum að rannsaka
fom jarðlög og í leiðangri
okkar vom starfsmenn við
jarðfræðideild Moskvuháskóla
og stódentar.
<,,‘IBÚamir í þessu héraði
sögðu okkur munnmælasögur
af furðuskepnu, sem sagt var.
að 11 'héldi til vestur af ánni
Jaka i fimm km fjarlægð frá
þorpinu Hkæir (það er f u.þ.
b. 150 km frá Laptevihkvatnil.
Við vomm heppnir, því sam-
kvæmt áætlun áttum við ein-
mitt að vinna að rannsóknum
á þessu svæði þar sem dular-
fulla furðuskepnan var sögð
halda sig.
Á sumrin er erfitt að ferðast
um túndmna, svo það var ekki
nema sex manna hópur sem
var sendur til Hkæir vatnsins.
I þorpinu var þeim sagt frá
því, að enginn íbúanna færi
að vatninu þar sem furðu-
dýrið var sagt lifa. jafnvel
ekki veiðimenn. I drögum ár-
innar Omoleja er fjöldi stöðu-
vatna og öll mjög fisksæl,
nema einmitt vatnið leyndar-
dómsfulla, það er fullyrt að i
þvi sé enginn fiskur. Og hvorki
gæsir né endur setjast á yfir-
borð þess.
Þá leggur vatnið nokkram
dögum seinna en önnur vötn
f nágrenninu. Samkvæmt jarð-
fræðilegum athugunum stendur
vatnið einmitt á því svæði. þar
sem jarðskorpan hefur sein-
ast brotnað.
Það er u. þ. b. 500 sinnum
600 metrar að stærð, og bakk-
ar þess þverhníptir. Enginn
hefur mælt dýpt þess, en I-
búamir segja að það sé mjög
djúpt. Fólk hefur oft heyrt
undarleg hljóð af vatninu og
Breytingar á
þingliðinu
í síðustu viku tók Unnar Stef-
ánsson sæti á Alþingi sem vara-
maður Guðmundar f. Guðmunds-
sonar, sem fékk aðsvif á þingi
Alþýðuf lokk s i n s um síðustu
helgi eins og alþjóð er kunnugt.
Þá hefur Björn Fr Björnsson
r(F) tekið sæti sitt á þingi, en
hingað til hefur gegnt störfum
hans sem þingmaður Óskar Jóns-
son.
furðulegt busl, sem talið var
að kæmi frá „skrímslinu”. En
eftir frásögnum að dæma
hafði enginn séð dýrið svo að
mark væri á takandi.
Það var gjörsamlega óvænt,
að Gladkikh starfsmaður líf-
fræðideildar Vísindaakademíu
Sovétríkjanna rakst bókstaf-
lega á það.
Þetta bar þannig að:
Gladkikh fór niður að vatni
til að sækja vatn og sá þá
allt í einu einhverja skepnu
skríða upp úr vatninu og á
land. Honum sýndist skepnan
fara að bíta gras.
Hausinn var Iftill á gljáandi
hálsi og skrokkurinn gríðar-
stór blásvartur á lit og á bak-
inu var stór uggi...
Gladkikh varð dauðhræddur
og hljóp aftur til stöðvanna að
vekja yfirmann leiðangursins.
Þegar leiðangursmenn komu
hlaupandi niður að vatni með
myndavélar og riffla á lofti
var skrímslið horfið. Ekki vom
önnur ummerki en bælt
gras .. . Þeir athuguðu strönd-
ina vandlega, en fundu ekki
nein merki þess að gras hefði
verið bitið.
Það var mjög kyrrt svona
snemma morguns, en á yfir-
borði vatnsins sáust töluverð-
ar gámr, ef til vill hafði
skrímslið horfið þama í kaf.
Þegar þeir komu aftur heim
í tjöldin flýtti Gladkikh sér að
teikna mynd af skrímslinu
eftir minni.
Til allrar hamingju kom
skepnan í ljós. Þrír menn voru
saman og sáu það samtímis,
það vom yfirmaður líffræði-
leiðangursins og tveir starfs-
menn hans.
Þeir sáu skyndilega á miðju
vatni haus koma upp og síðan
kom ugginn á bakinu í ljós.
Skepnan barði vatnið gríðar-
sporði og varð af því mikill
öldugangur á vatninu ...
Hugsið ykkur hve við urðum
furðulosnir þegar við sáum
með eigin augum að munn-
mælasögumar vora þá sannar (
eftir allt saman. Enginn getur j
um það sagt enn sem komið er ;
hvaða skepna þetta er — lík- 1
lega þekkja vísindin ekkert til j
þessarar tegundar? Kannski er j
þetta síðasti afkomandi ann-'
ars löngu útdauðrar fiskeðlu- ‘
tegundar. Það veit ég ekki. Ég j
er jarðfræðingur.
En á næsta ári ætlum við
að setja höfuðstöðvar okkar
upp nær Hkæirvatni og reyna ;
að ná ljósmyndum af skepn-1
unni.

Evgenij Samuélovitsj Varga
t látinn
Marx-Lenínsk vísindi hafa
misst einn sinn bezta mann.
Látinn er einn hæfasti vís-
indamaður Sovétríkjanna, 6-
þreytandi baráttumaður o
kommúnisti, frábærasti ful
trúi Marx-Lenínskrar ha
fræði, óbilandi í alþjóðleg:
baráttu byltingarsinnaðra
verkalýðsstéttar, Leninorðo
hafinn Evgenij Samuélovits
Varga.
Varga fæddist 1897 í Ung
verjalandi í fjölskyldu sveitr
kennara. Strax, á námsárun
um tekur hann þátt í byltin
arhreyfingunni og upp fr
því er líf hans allt órjúfanö
tengt byltingarbaráttu verk.-.
lýðsstéttarinnar.
1906 gekk Varga i Sósia
demókrataflokk Ungverja
lands og studdi vinstri ari
flokksins.
Varga fagnaði októberbyi:
ingunni heilshugar og tó
virkan þátt í stofnun ráð
stjómarlýðveldis í Ungverj:
landi 1919 og varð fjármála
ráðherra í ríkisstjórn þes
og síðan forseti æðsta rá*
þjóðarbúskaparins.
Frá 1920 bjó Varga
starfaði í Sovétríkjunum o
gekk í Kommúnistaflokk Sov-
étríkjanna. Varga var einn öt-
ulasti starfsmaður Komintem,
og var oft kosinn í trúnaðar-
stöður í hreyfingunni.
Varga varð heimsfrægur
fyrir sinn hlut að hagfræði
Marx-Lenínismans. Hann var
Evgenij Varga
visindamaður sem sameinaði
á sérstakan hátt vísindastörf
og byltingarreynslu. Rann-
sóknir hans voru ævinlega í
beinu sambandi við þarfir
stríðandi verkalýðs.
Varga lagði mikið af mörk-
um við rannsóknir á helztu
vandamálum pólití-skrar hag-
fræði. Hann rannsakaði
krejjpur og sögu þeirra, þró-
unarlögmál allsherjar kreppu
kapítalismans og efnahagslega
samkeppni tveggja ólikra
hagkerfa ....
Sérstaklega bera af verk
hans, þar sem hann gerir ná-
kvæma grein fyrir efnahags-
Iegum og pólitískum andstæð-
um í nútíma auðvaldsskipu-
lagi.
Fram á siðasta dag notaði
Varga frábæra hæfileika sína
til skapandi starfa, Hann
skrifaði 75 bækur og bækl-
inga og ríflega 500 visinda-
greinar, sem birta glæsilega
alhliða þekkingu vísinda-
mannsins á verkefnum sin-
um og baráttuhug hans.
í banalegunni lagði hann
síðustu hönd á ritverk sem
birta umfangsmiklar rann-
sóknir hans: „Ritgerðir um
vandamál pólitískrar hag-
fræði auðvaldsskipulagsins“,
sem var gefið út á þessu ári.
Evgeníj Samuélovitsj Varga
var frábær skapandi vísinda-
maður, ósveigjanlegur bar-
áttumaður í byltingarhreyf-
ingunni, kristalhreinn heiðar-
legur maður og Iíf hans og
starf er skínandi dæmi sannr-
ar trúmennsku við málstað
baráttunnar fyrir alheims-
sigri glæstra hugsjóna Marx-
Leninismans.
v m

!
SARTRE útskýrir neitun sína
vii Nohelsverðlaununum
„Hvers vegna ég afþakkaði
verðlaunin? Því ég ætla, að
þau hafi um nokkurt skeið
verið pólitískt lituð“, sagði
franski rithöfundurinn Jean-
Paul Sartre í viðtali við Nouv-
elle Observateur, sem er vinstri
sinnað vikubiað í París, þegar
hann var spurður eftir ástæð-
unni fyrir því fræga neii við
Nóbelsverðlaununum í ár.
Hann bætti því við að hann
hefði þegið þau, ef lífsskoðun
sú sem hann telur verðlaunin
túlka væri í samræmi við lífs-
skoðun hans sjálfs.
„Éf ég hefði verið féiagi í
einhverjum stjórnmálaflokki, t.
d. Kommúnistaflokknum“, sagði
Sartre, „hefði viðhorfið verið
allt annað, því þá hefðu verð-
launin óbeint verið veitt flokki
mínum.
En þegar er um einstakling
að ræða, jafnvel einstakling,
sem hefur „öfgakenndar“ skoð-
anir, þá er hann á vissan hátt
„unninn“ til fylgis við ákveðna
sveit með því að þiggja verð-
launin.
Á vissan hátt er raunvem-
lega sagt: „Þegar allt kemur
til alls er hann einn af oss“.
Ég get .ekki fallizt á þetta sjón-
armið"
Sartre segir að hann hefði
tekið við verðlaynunum, ef al-
þýðufylkingarstjóm „eins og
ég vildi óska“ sæti við völd í
Frakklandi og þessi ríkisstjóm
hefði boðið honum þau, „þá
hefði ég tekið þeim með
ánægju“.
f sambandi við fjámpphæð
Nóbelsverðlaunanna segir hann:
„Ég afþakka 26 miljónir gam-
FALLBYSSUR í STAÐ SKÓLA
Þessi bók hefur alvarleg á-
hrif á Vestur-Þjóðverja. Um
hana er rætt heima og á vinnu-
stað í háskólum, dagblöðum og
þinginu. En ríkisstjómin hefur
ekki enn sagt eitt einasta orð
um hana. Höfundur bókarinn-
ar er dr. Georg Pieeht vestur-
þýzkur kennari og menningar-
frömuður, sem á sæti í þýzku
uppeldis- og kennslumálanefnd-
inni.
Bókin heitir „Hörmungar-
ástand þýzkra menntamála". í
henni er núverandi ástand i
uppeldismálum í Vestur-Þýzka-
landi skilgreint og litið á fram-
tíðarhorfur.
Greinargerð dr. Piecht er
þurrlega skrifuð og full af hag-
tölum og óspart vitnað í fjöl-
margar heimildir. Þetta er ein-
mitt styrkleikur bókarinnar —
staðreyndir og tölur varpa liós,"
vandamálið.
Dr. Piecht slær þvi föstu, að
c imbandslýðveldið Þýzkaland
ó samkvæmt opinberum töl-
1,171 ™ uppeldismál hrapað
oiður á neðsta stig í Evrópu
og sitji á sama bekk og frland
og Portúgal.
Höfundur tekur dæmi: Ár-
ið 1961 vantaði í Vestur-Þýzka-
landi 27.190 skólastofur, 44.081
stofur fyrir sérhæfða kennslu
og 17.229 leikfimisali og her-
bergi fyrir nám sem ekki fer
fram i skólastofum.
Kannski hefur aðstaðan batn-
að á þeim tíma sem síðan er
liðinn?
Það er eitthvað annað. Höf-
undur bendir á að með hverju
ári minnki ríkisstjómin fram-
lag sitt til uppeldismála: 1958
runnu 3,31% af fjárlögum til
beirra, en 1962 ekki nema
2,99%.
Samkvæmt opinberum tölum
eru 60 til 70 nemendur í hverrj
skólastofu í fjölmörgum skól-
um. Og þess era dæmi að 90
nemendur hafi verið í sama
bekk. Hörmulegt ástand í
skólamálum verður enn alvar-
legra sé þess gætt að helming-
ur allra skólabygginga i land-
inu var reistur fyrir 1905 og
fullnægir engan veginn frum-
stæðustu nútímakröfum t.d uv
hreinlæti.
Það er óþarfi að telja ná-
kvæmlega hversu mörg þús-
und kennarastöður eru óskip-
aðar í Vestur-Þýzkalandi. Á-
hrifamesta svarið verður frá-
sögn Piecht, að í nokkrum skól-
um verði „einn kennari að
kenna átta óskyld fög í átta
bekkjum“.
En hvemig eru framtíðar-
horfurnar? Útreikningar sýna
að eðlileg fjölgun þjóðarinnar
og áætlun um að lengja skóla-
skyldu úr átta í níu ár verður
til þess á næstu árum, að tvær
miljónir nýrra nemenda bæt-
ast við.
Piecht hefur reiknað út að
þá muni vanta í Vestur-Þýzka-
landi 300 þúsund kennara. Fyr-
ir þann gífurlega nemenda-
fjölda þarf auðvitað að reisa
fjölmarga nýja skóla. Stórfelld-
ur kostnaður við það er áætl-
aður um 50 miljarðir marka.
Leggur ríkisstjómin í þenn-
an kostnað? Augljóst er að
það er ákaflega ólíklegt. Því
ljónsparturinn af fjárlögum
fer í æðisgenginn vigbúnað og
kostnað við Bundeswehr.
Og það er dapurleg niður-
«taða, sem dr. Georg Piecht
kemst að.
Hvað á að taka til bragðs?
Uöfundur setur fram sundur-
'iðaða áætlun um hvað gera
þurfi til þess að enn sé hægt
að bjarga uppeldismálum í
Vestur-Þýzkalandi.
En til þess þyrfti að breyta
þjóðskipulaginu verulega og
fyrst og fremst gjörbreyta
ráðstöfunum á fjármunum
skattgreiðenda.
Stjómendurnir í Bonn ganga
varla að þessu. Fyrir þeim er
núna mál rriálanna að efla her-
inn og útbúa hannn kjamorku-
vopnum. En skólaböm!
Hagtölur, sem að vísu eru
ekki teknar úr bók Piecht en
úr opinberum skýrslum sýna
að á 15 ámm Sambandslýð-
veldisins hafa Vestur-Þjóðverj-
ar eytt 135 miljörðum marka
í vígbúnað en um 10 sinnum
minna til uppeldismála. Það er
einnig kunnugt að það kostar
18 þúsund mörk að þjálfa
hvem hermann i 18 mánuði,
en átta ára skólaganga kostar
aðeins um 650 mörk fyrir
hvern nemanda.
Dr. Georg Piecht krefst þess,
að þegar í stað verði gripið til
„neyðarráðstafana" til þess að
koma í veg fyrir algert hrun
skólakerfis í Vestur-Þýzka-
landi. Höfundur lýsir þeirr?
skoðun sinni, að verði ekki
gripið til sérstakra ráðstafana
verði Vestur-Þýzkaland skjót-
lega þriðja-flokks Evrópuríki. I
Jean-Pavl Sartre
alla franka og ég er gagnrýnd-
ur fyrir það. En á sama tima
~æ ég upplýsingar um það, að
bækur mínar seljist betur, því
fólk muni segja: Hver er þessi
skrítni fugl, sem fúlsar við
svona peningasummu? Á þenn-
an hátt mun ég samt vinna
mér inn peninga með afstöðu
minni. Þetta er fáránlegt, en ég
get ekkert að því gert,
Þversögnin er þessi: Með því
<1 afþakka Nóbelsverðlaunin
°í ég ekkert gert Hefði ég
3gið þau mundi ég hafa að-
'afzt nokkuð — ég hefði lofað
„kerfinu" að telja mig til
tekna“.