Þjóðviljinn - 06.02.1966, Qupperneq 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 6. febrúar 1966.
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokk-
urinn. —-
Rltstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudagss Jón Bjarnason.
Fréttaritstjóri: Sigurðux V. Friðþjófsson.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 95.00 á mánuði.
Vikizt undan vandanum
j^Jkrif Þjóðviljans og viðtöl undanfarið um erfið-
leika sjávarútvegsins undir viðreisnarstjórn í-
halds og Alþýðuflokksins hafa vakið almenna at-
hygli, og þarf ekki framar vitnanna við en að sjá
hvernig stjórnarblöðin birta nýjar og nýjar afsök-
unargreinar daglega. Þeim greinum er það þó sam-
eiginlegt að lítið er reynt að ræða málin efnislega,
heldur er þar látið duga að skattyrðast við Þjóð-
viljann og ráðast á nafnkunna menn sem við blað-
ið hafa talað og stimpla orð þeirra ómerk.
j>annig er Alþýðublaðið í gær alveg á nálum
vegna viðtals sem Þjóðviljinn birti við útgerðar-
mann á Akranesi, þar sem sagðar eru nokkrar
staðreyndir um útgerðarmálin þar og fiskiðnaðinn,
sem Alþýðublaðið vefengir raunar ekki. En í þess
stað koma sefasýkisupphrópanir að Þjóðviljinn sé
að „níða íslenzkan sjávarútveg", að blaðið hafi
gert „furðulega árás á Akranes og Akurnesinga”,
fiskþurrð í Faxaflóa sem Emil Jónsson og Benedikt
Gröndal eigi enga sök á valdi erfiðleikunum á
Akranesi, og annað þessháttar slúður. Hins vegar
er ekki annað að sjá á greininni en síldaraflinn
mikli undanfarin ár sé að þakka éinmitt þessum
framámönnum Alþýðuflokksins!
yon er að Alþýðublaðið og Alþýðiíflokksmenn fari
hjá sér þegar þeir eru minntir á sjávarútvegs-
málaráðherradóm Emils Jónssonar, því fáum mun
hafa tekizt að gera sig jafnóvinsælan meðal sjó-
manna í því embætti og þessi formaður Alþýðu-
flokksins. Hans verður minnzt þar fyrst og fremst
sem þess ráðherra er setti gerðardómslögin alræmdu
til að skerða hlut síldveiðisjómanna, og ráðherrans
sem sjómenn vöktu svo harkalega á liðnu sumri
þegar síldveiðiflotinn taldi sig tilneyddaji að sigla
allur til heimahafna til að kenna ríkisstjórn íhalds-
ins og Alþýðuflokksins eina lexíu þó ekki væri
meira.
pjóðviljinn hefur lagt þunga áherzlu á hve örlaga-
rík er sú vanræksla undanfarinna ára að ekk-
ert skuli gert til endurnýjunar togaraflotans og þess
hluta bátaflotans sem einkum stundar þorskveiðar
og aðrar bolfiskveiðar. Jafnframt telja útgerðar-
menn þessara veiðiskipa að mjög illa hafi verið
búið að rekstursmöguleikum þeirra undir núver-
andi ríkisstjórn íhaldsins og Alþýðuflokksins. Kjör
sjómannanna eru alltof bágborin og erfitt að manna
bátana og togarana. Þetta er uggvænleg þróun,
stóru og fullkomnu síldarbátunum er að sjálfsögðu
fagnað þegar þeir sigla í höfn, en svo vill fara á
stöðum^eins og Hafnarfirði og Akranesi til dæmis
að þessi fullkomnu síldarskip sjást þar ekki alltof
oft og eru ekki á sama hátt lyftistöng atvinnunni
í landi og hinir smærri bátar. Togararnir eru seld-
ir burt og þeir sem eftir eru sigla með aflann, en
fiskvinnslustöðvarnar vantar fisk. Þetta eru vanda-
mál sem ekki er hægt að afgreiða með því að fiski-
lítið hafi verið í Faxaflóa, og því síður að Þjóð-
viljinn sé að níða niður sjávarútveginn eða ráðast
á Akranes þó bent sé á staðreyndir. — s.
Helgi
1 þann mund sem Reykjavík
hóf að bera blæ jólanna í des-
ember siðastliðnum, barst mér
sú frétt, að Helgi á Ljótsstöð-
um væri látinn.
Þegar á æskuárum okkar
norður í Reykdælahreppi
hljómaði þessi setning ,,H.elgi
á Ljótsstöðum“, svo vel í eyr-
um okkar sveitunga hans og
vina. Það var sama hver bar
hana frarrt, það var eins og
væri sérstakur hljómur sem
fylgdi henni. Helgi á Ljótsstöð-
um var líka afburða vinsæll
maður og góðvild hans þekkt
hjá ungum sem öldnum sem
og andlegir verðleikar hans.
Það var því ekki furða, þó
nafn hans hljómaði vel í eyr-
um manna. Helgi var af góðu.
fólki kominn. Foreldrar hans
voru Hjálmar Jónsson frá
Skútustöðum og kona hans,
Áslaug Torfadóttir frá Ólafs-
dal. Hjálmar og Áslaug eign-
uðust tíu böm, og komust átta
þeirra upp. Sonur þeirra, Helgi
S. Hjálmarsson, fæddist á
Ljótsstöðum 17. ágúst 1902 og
varð því sumardrengur for-
eldra sinna, og munu þau hafa
fundið það enn betur þegar ár-
in liðu. í túni Ljótsstaða lék
Helgi í hópi systkina, eldri og
yngri, öll bemskuárin. Hann
sá blómin teygja blöð sín móti
sólinni á vorin og fölna á
haustin. 1 hrauninu neðan
túnsins barst í eyru hans niður
Laxár. líkt og hljómkviða, því
þar var í henni strengur. Helgi
sá og heyrði meira, ekki sízt
þegar hann leyfði sér að
standa sem hlutlaus áhorfandi
á leik systkina sinna. Alsagt
var, að hann hefði gert sér það
snemma ljóst, hversu foreldrar
hans börðust æðrulaust fyrir
afkomu sinni og sinna, þótt
þau yrðu fyrir bamamissi.
Tvö böm þeirra dóu ung, svo
tók Laxá son þeirra, Ásgeir að
nafni, hljómvísasta dreng
byggðarlagsins, í ham vorleys-
inga. En Hjálmar og Áslaug
héldu reisn sinni á öllum svið-
um búskaparhátta og menning-
ar, þó hvorugt' þeirra hefði
farið í æsku langskólaveg, voru
þau gagnmenntuð á heima-
fenginn máta.
Já. Vissulega varð því þetta
góður skóli bömum þeirra og
vegamesti gott. Á slíku heim-
ili sem þessu, í foreldrahúsum,
og þeirri reynslu, sem Helgi
fékk þar, varð honum dýrmæt-
ur skóli, og hefur hann líka
manna bezt kunnað að not-
færa sér hann, og einnig þann
eina vetur, er hann settist á
skólabekk átján ára að aldri
að Breiðumýrá í Reykjadal.
Þegar þann vetur fóm menn
almennt að taka eftir þessum
unga manni frá Ljótsstöðum,
svo á orðspori varð. Enda
duldist engum, sem kynntist
honum, að þar fór maður vel-
gerður brosmildur, hjartahlýr
og átti létt með að komast í
kynni við fólk. Stærilæti var
hpnum víðsfjarri. Þó hélt hann
fast og örugglega fram skoð-
unum sínum, sem hann setti
fram undir þessum eiginlegu
brosmildu persónutöfrum.
Og nú að liðnum lífsdegi
Helga S. Hjálmarssonar, kem-
ur fram í hugann margt, sem
vert er að minnast; því langar
mig til aþ bregða upp nokkr-
um myndum úr sjóði minning-
anna, sem að mestu eru frá
þeim dögum, sem við vorum
sveitungar.
Helgi á Ljótsstöðum vann að
heimili foreldra sinna frá þvi
fyrsta, og varð þegar á unga
aldri góður búmaður og jafn-
vígur til allra verka. Þegar
færi gafst, tók hann sér bók
LÁTID EKKI SLYS
HAFA AHRIF A
FJÁRHAGSAFKOMU ÝDAR
Minningarorð
S. Hjálmarsson
á Ljótsstöðum
í, hönd, einkum þær, er lutu
að búfræði og allt það, er laut
að fræðslu, auk venjulegs
lestrarefnis. Þetta var sú
menntun, sem hann aflaði sér.
auk þess eina vetrar, er hann
sat á skólabekk, sem áður er
getið. Helgi mun upphaflega
hafa ætlað sér að heiman til
frekara náms, en af þvi varð
ekki. Hann mun hafa séð, að
heima biðu hans næg verkefni.
Helgi á Ljótsstöðum lét all-
mjög félagsmál til sín taka,
enda víðlesinn í þeim efnum,
sem og öðrum. Hann gerðist
róttækur í skoðunum, og barð-
ist með sinni háttvísi og festu
gegn allri þröngsýni í menn-
ingarlegu tilliti.
Það mun mörgúm í fersku
minni, sem gerðist í stjóm
Lestrarfélags Laxdælinga fyrir J
meira en þrjátíu árum, þegar
þurfti að viðhafa atkvæða-
greiðslu um það, hvort ætti að
kaupa bækur eftir Halldór
Laxness í safnið. Meirihluti
stjómarmeðlima greiddi at-
kvæði á móti kaupum bóka
þessa höfundar, en einn greiddi
atkvæði með kaupunum, en
það var Helgi á Ljótsstöðum.
Og það gerðist einnig fyrir
meira en þrjátíu árum á þing-
málafundi í Laugaskóla. er
Framsóknarfélögin í sýslunni
boðuðu til og menn frá öðrum
flokkum máttu einnig skýra
frá stefnu sinni í landsmálum.
Fyrstur talaði einn helzti garp-
ur Framsóknarmanna og réðist
á hinn nýstofnaða flokk,
Kommúnistaflokk Islands, eins
og hann orðaði það, og hina
óumræðilegu hættu, er af hon-
um gæti stafað í íslenzkum
stjórnmálum og varla mundi
nokkur maður í Þingeyjarsýslu
Ijá slíkum flokki lið sitt. En
það einkennilega vildi til, að
er allir fulltrúar hinna gömlu
flokka höfðu lokið framsögu-
ræðum sínum, að fundarstjóri
tilkynnti, að nú tæki til máls
síðasti framsögumaður fundar-
ins, Helgi S. Hjálmarsson, og
talaði fyrir hönd Kommúnista-
flokksins.
Þó langt sé síðan, að fundur
þessi var haldinn, er mér í
fersku niinni, þegar Helgi á
Ljótsstöðum steig í ræðustól-
inn um leið og hann skaut
nokkrum orðum að framsögu-
manni Framsóknarflokksins og
hóf síðan framsöguræðu sína,S>
sem á eftir var talin sú bezta
sem þar var flutt. Enda minn-
ist ég þess ekki á þessum
fundi, sem stóð lengi, að nokk-
ur legði í það að hnekkja því,
sem Helgi sagði. Hitt var það,
að frummælandi Framsóknar-
manna undraðist það mjög,
hvernig það mætti ske, að
þessi gáfaði ungi maður, dótt-
ursonur Torfa í Ólafsdal, hefði
gengið bolsivikkum á hönd.
Eitt er það enn sem vert er
að drepa á, þó að af mörgu sé
að taka. En það voru viðskipti
Helga á Ljótsstöðum við þá
stjómendur Kf. Þingeyinga,
sem höfðu völdin á þessu
hnignunarskeiði, sem svo viir
kallað, sem var á þriðja tug og
fram á fjórða tug þessarar
aldar eða fram að áramótum
1935—1936, þegar eignamat það,
sem kallað var, fór fram og í
ljós kom að félagið átti ekki
fyrir skuldum. Það mun
mörgum trúíega vera í minni,
sem var á fundi K.Þ. 1932 og
árinu eftir að viðskiptahagur
félagsins hallaðist mjög, þegar
Helgi á Ljótsstöðum deildi á
þá menn, sem bæru ábyrgð á
þeirri óheillastefnu, sem upp
hefði verið tekin um 1920 og
einnig það, að lög félagsins
höfðu ekki verið í heiðri höfð, I
og út af þeim hefði verið
brugðið. Það hefði líka verið
gengið svo langþ að tveim val-
inkunnum mönnum hefði ver-
ið vikið úr félagsstjóm vegna
þess, að þeir vildu halda í
heiðri lög félagsins og halda
áfram aþ starfa í þeim anda,
sem Jakob Hálfdánarson skóp,
en ekki taka upp neina gjald-
þrotastefnu, sem leiða myndi
til óheilla. Á þessa leið, mælti
Helgi á Ljótsstöðum.
Ég vil einnig koma því hér
að, að maður einn, sem er nú-
verandi kaupfélagsstjóri sagði
við mig nú fyrir skömmu, að
Helgi á Ljótsstöðum, hefði
fyrstur manna bent á, hvar
skórinn kreppti að í félags-
málum Þingeyinga eftir 1930.
Það má minnast á margt fleira
á félagsmálasviðinu, þar sem
Helgi kom við sögu, en til þess
er tæpast rúm hér, og er því
mörgu sleppt. Eitt skal þó ték-
ið fram, að hann var fyrsti
fulltrúi, sem kjörinn var af
hálfu róttækra í hreppsnefnd
Reykdælahrepps, eftir að upp
var tekinn sá háttur að bjóða
fram lista. Einnig tók hann
þátt í ungrpennasamtökum
sveitar sinnar og fylgdi yfir-
leitt þeim málum öllum, sem
til bóta horfðu.
Um 1940 tók' Helgi á Ljóts-
stöðum að mestu við búsfor-
ráðum, því bæði voru foreldr-
ar hans farin að gefa sig eftir
langan og gæfusaman starfs-
dag, þótt í bajnalán þeirra
hefði verið höggvin skörð. Svo
voru flest barnanna gift og
farin að heiman fyrir alllöngu.
Nú var það Helgi. sem reynd-
ist þeim sannur sumardrengur.
Þau sóu túnið stækka enn
hraðari skréfum en áður, stein-
hús reis' súður á hólnúm, sem
gaf þeim meiri birtu og yl á
dögum ævikvöldsins.
Helgi á Ljótsstöðum gekk
ekki í hjónaband. En eftir að
móðir hans lézt árið 1951, réði
hann til sín ráðskonu, Vilhelm-
ínu Loftsson, hollenzka að ætt.
Hún var hjá honum í fjögur ár
og öðru hvoru síðan. ' Þeim
fæddist sonur 21. ágúst 1953,
sem heitir Helgi Skúta í höf-
uð föður síns. Ekkert efamál
er það, að þessi litli glókoll-
ur veitti föður gínum marga
ánægjustund. Það sá ég eitt
sinn, er ég kom í Ljótsstaði
fyrir fáum árum, og þrjú ár
eru síðan, að Helgi á Ljótsstöð-
u'm var hér í Reykjavík um
mánaðartíma og komu þá þeir
feðgar til mín í heimsókn og
verð ég að segja það að ég
held, að ég hafi aldrei fengið
kærkomnari heimsókn.
Nú er Helgi á Ljótsstöðum
allur. Hann lézt 30. nóvember
síðastliðinn á heimili sínu á
Ljótsstöðum. Hann var borinn
til grafar að Þverá á Laxár-
dal 11. desember að viðstöddu
miklu fjölmenni, að mér hefur
verið tjáð, þó færð væri erfið.
Meðal þeirra. sem' þar mættu
var sonur hans, Helgi, og móð-
ir hans, er komu frá Reykja-
vík. Einnig mætti þar bróðir
hins látna, Ragnar H*. Ragnars
söngstjóri á Isafirði. Mér hefur
einnig verið sagt, að það hafi
verið tilkomumikil stund, þeg-
ar Ragnar tók að slá nótur
kirkjuorgelsins og þeir tóku að
syngja Þráinn Þórisson og Há-
kon Jónsson beztu raddmenn
sýslunnar.
Ég vil að endingu, áður en
ég lýk máli mínu, skjóta því
til sveitunga Helga á Ljóts-
stöðum, sem eftir standa, að
það vekur undrun mína, að
enginn þingeyskur bóndi hefur
tekið sér penna í hönd til að
þakka Helga á Ljótsstöðum
samfylgdina að liðnum lífs-
degi. Mér finnst þetta ekki vel
til skila haldið þingeyskum
bændametnaði né ræktarsémi,
því slíkur fulltrúi þingeyskrar
bændastéttar, sem og Helgi
var, finnst mér sæma, að ein-
hver bændanna þar sendi hon-
um þakkir að leiðarlokum.
Að síðustu vil ég, sem þetta
skrifar, votta aðstandendum
Helga á Ljótsstöðum, og þá
ekki sízt syni hans að Laug-
Amesvegi 71 í Reykjavík sam-
úð mína, um leið og ég gleðst
yfir þeirri gæfu að hafa kynnzt
Helga á Ljótsstöðum og hafa
átt hann að vin.
Gísli T|. Guðmundsson.
TRYGGINGAFELAGIÐ HEIMIR"
LINPARGÖTU 9 • REYKJAVÍK StMI 22122 — 21260
/