Þjóðviljinn - 29.04.1966, Blaðsíða 1

y
Páskauppreisnin i Dublin — fímm
tíu ára afmæli —Sjá 5. síða
í fvo árafugi hefur forseti íslands aldrei skotlcS máli til jb/ó3orrcfóms
Brýn þörf er nýrra stjórnarskrár-
13. Landsþing
S.V.F.Í. hafið
13,. Iandsþing Slysavamafélags
Islands hófst í gær í Reykja-
vík. Sitja það 150 fulltrúar
frá deildum félagsins um allt
ákvæða um þjóðaratkvæðagreiðslu
Johanncs ur Kotlum
Sólveig Einarsdóttir
VIETNAM
FUNDUR
★ Að loknum útifundi verka-
lýðsfélaganna í Reykjavík
hinn 1. maí efna Menningar-
og friðarsamtök íslenzkra
kvenna, Kithöfundafélag ls-
land9 og Æskulýðsfylkingin
til almenns fundar að Hótel
Borg um Víetnam og árásar-
stríð Bandaríkjamanna þar.
★ Ræður og ávörp flytja Jó-
hannes úr Kötlum skáld, Thor
Vilhjálmsson rithöfundur og
Gísli Gunnársson sagnfræð-
ingur. Einnig verður upplest-
ur. Fundarstjóri verður Sól-
veig Einarsdóttir kennari.
★ Þjóðviljinn hvetur , fólk
eindregið til að sækja fund-
inn að Hótel Borg á sunnu-
daginn. Aukablað Þjóðviljans
verður þann dag helgað Víet-
nam-málinu, kröfu alþýðu
manna um að stríðið verði
stöðvað, kröfunni sem alþýða
manna og verkalýður víðsveg-
ar um heim gerir að aðal-
kröfu sinni 1. maí í ár.
riior Villnálmsson
□ Ákvæði lýðveldisstjórnarskrárinnar um vald
forseta Islands til að skjóta málum ^til þjóðarat-
kvæðagreiðslu hefur í tvo áratugi verið látið ó-
notað. í frumvarpi sem nú liggur fyrir Alþingi
um breytingar á stjórnarskránni, flutt af Einari
Olgeirssyni og Ragnari Arnalds, er lagt til að tek-
in verði -í stjórnarskrána ný ákvæði um þjóðar-
atkvæðagreiðslu, og yrði það hin merkasta ráð-
stöfun til eflingar lýðræði ef samþykkt yrði.
Gísli Gunnarsson
Thor dœmdur:
Æru Kristmanns var
verðlögð á 5000kr.
í frumvarpi þeirra Einars og
Ragnars er lagt til að á eftjr
45. grein . stjórnarskrárinnar
komi tvær nýjar greinar svo-
hljóðandi:
,,Nú liefur frumvarp til
Iaga eða annarrar samþykkt-
ar hlotift samþykkj Alþingis,
og getur þrjðjungur þing-
manna krafizt þess að frum-
varpið sé borið undir atkvæði
allra kosningabærra manna
í landinu til samþykkis eða
synjunar. • Sama rétt hefur
fimmtungur kosningabærra
manna, Krafa um þjóðarat-
kvæðagreiðslu skal vera skrif-
Ieg og þarf að hafa borizt
forseta Alþingis innan 8
vikna frá samþykkj frum-
varpsins. Einfaldur meirl-
hluti greiddra atkvæða ræð-
ur úrslitum Nú eru lög stað-
fest af forseta, en hljóta ekki
samþykki i þjóðaratkvæða-
greiðslu. og falla Þau úr gildi
14 dögum eftir að forsætis-
ráðherra hefur tilkynnt um
úrslit atkvæðagreiðslunna'r.
Fjórðungur þinr;manna eða
fjórðungur kosningabærra
manna getur með skriflegri
beiðni til forsætisráðherra
krafizt þess að leitað sé á-
ljts þjóðarinnar um tiltekið
málefni. Forsætisráðherra,
hæstiréttur og umboðsmaður
þeirfa. sem kröfuna gera, til-
nefna þrjá menn í nefnd. er
ákveður orðalag atkvæðaseð-
ilsins.
Nánari mglur um fram-
kvæmd þjóðaratkvæðis skulu
settar með Iögum.“
„Frumvarp til Iaga eða
þingsályktunar. sem felur í
sér, að ríkisvaldið sé að ein-
hverju leyti selt í hendur al-
þjóðlegrar stofnunar. telst
ekki samþykkt. nema hlotið
hafi fimm sjöttu hluta
greiddra atkvæða i báðum
deildum Alþingis. Nú hlýtur
fruinvarpið ekki tilskhinn
meirihluta, en þó einfaldan
meirihluta greiddra atkvæða
í báðum deildum, og getur
þá ríkisstjórnin borið frum-
varpið undir atkvæði allra
kosningabærra manna i land-
inu tii samþykktar eða synj-
unar. Ef minnst 50% kosn-
ingabærra manna taka þátt í
atkvæðagreiðslunni og tvcir
þriðju hlutar þeii-ra greiða at-
kvæði með frumvarpinu telst
það samþykkt.“
í greinargerg segj-a flutn-
in-gsmenn um þessar tillögur:
,,Breytingar þær, sem felast
í 3. og 4 gr. þessa frv., fela í
sér ejna veigamestu breytingar-
tillögu þess: að tryggja þjóðinni
sjálfri beinlínis ákveðið vald til
þess að samþykkja eða fella lög
án þess að hafa stjómmála-
flokka að ^millilið. Það v,ar til-
gangur lýðveldisstjórnarskrár-
innar, að þjóðin fengi slíkan
rétt í 26. gr. lýðveldisstjórnar-
skrárinnar var beinlínis gert ráð
fyrir því að forsetý lýðveldis-
ins gæti skotið lagafrumvarpi
undir þjóðardóm, og væri þá
hægt í þjóðaratkvæðagreiðslu að
fella lagafrumvarp sem meiri-
hlutj Alþingis hafði samþykkt.
Einmitt með tilljti til þessa
valds. er forseta íslands var
Framhald á 7. síðu.
Iand.
Þingið hófst með messu í Dóm-
kirkjunni og prédikaði dr.
Jakob Jónsson. Síðan hófust
fundahöld í Slysavarnahúsinu
á Grandagarði. Flutti forseti
SVFl Gunnar Friðriksson
' setningarræðuna, en forseti
þingsins var kjörinn séra
Óskar J. Þorláksson.
Ásgeir Ásgeirsson forseti tslands
hélt ræðu og .Eggert Þor-
steinsson félagsmálaráðherra
og Geir Hallgrímsson borgar-
stjóri áyörpuðu þingfulltrúa.
Þrír sækja um
starf borgar-
bókavarðar
Snorri Hjartarson sagði fyrir
skömmu lausu starfi borgar-
bókavarðar og var bókavarðar-
staðan auglýst laus til umsókn-
ar. Þrjár umsóknir bárust, frá
þeim Eiríki Hreini Finnbogasyni,
Jóni Bjömssyni og Ölafi F.
Hjartar.
Suharto rekur
embættismenn
DJAKARTA 28/4 — Suharto
hershöfðjngj hefur hafið mjkla
| herferð gegn fjármálaspillingu
og hefur hann látið handtaka 65
embættismenn og rekið um 30ð
úr starfi Störfuðu flestir þess-
ara manna í fjármálaráðuneyt-
inu í Djaikarta. Segir Suharto.
að ef yfirvöldin tækju ekki til
hjá sér sjálf, myndu róttækari
öfl hreinsa tþl sjálf og bola
„okkur“ frá.
Jafnframt heldur andkinversk
herferð áfram og hefur nú ver-
ið lokað 44 kínverskum skólum
á Jövu.
Hátíðahöld Sjómanna-
Haffsins við Austurvöll
; i Sjómannadagurinn í ár verð-
ur hátíðlegur haldinn 15. maí n.
k. Borgarráð hefur heimilað að
hátíðahöldin megi fara fram við
Austurvöll.
□ í málaferlunum gegn Thor Vilhjálmssyni rithöf-
undi taldi Kristmann Guðmundsson sig hafa verið rænd-
án æru sinni og verðlagði hana á 200.000 krónur. Bjarni
Bjarnason borgardóman hefur nú fallizt á sjónarmið Krist-
manns í nýuppkveðnum dómi, en verðleggur æru hans
á 5.000 krónur — það er 96% gengislækkun. Jafnframt
var Thor dæmdur til að greiða 2.000 kr. sekt í ríkissjóð
eða sex daga vai’ðhald til vara verði sektin ekki greidd
innan 4ra vikna. Þá var honum gert að greiða 2.000 kr.
í birtingarkostnað og 2.500 kr. í málskostnað.
Tilefni málshöfðunarinnar var
grein sem Thor Vilhjálmsson
skrifaði í Birting lsta hefti 1963,
en þar gagnrýndi hann á einkar
Bithagi hrossa í landi
Geldinganess
Borgarráð hfefur heimilað
'Hestamannafélaginu Fáki að fá
Geldinganes til hagþeitingar á
sumri komandi svo sem verið
hefur, en hinsvegar hefur það
synjað um afnot Breiðholtsmýr-
skilmerkilegan hátt þá ráðstöf-
un stjórnarvalda að skipa Krist-
manni Guðmundssyni í efsta
flokk við úthlutun listamanna-
launa, jafnframt því sem Krist-
mann þessi væri einn allra ís-
lenzkra rithöfunda á ríkislaun-
um til að annast listfræðslu ung-
linga í skólum. Svo undarlega —
eða skiljanlega — brá við að
Kristmann treystist ekki til að
verja mál sitt á vettvangi rit-
mennskunnar, heldur íeitaði
hann á náðir hinnar fráleitu
meiðyrðalöggjafar, en sam-
kvæmt henni er sem kunnugt er
hægt að dæma menn fyrir alla
gagnrýni, og væri allt ritfrelsi
í landinu úr sögunni ef löggjöf
þessari væri beitt til hlítar.
Réttarhöldin í málinu urðu
sem kunnugt er mjög umfangs-
mikil, Thor færði fyrir því
t'raust rök að gagnrýnin væri
sprottin af fullgildum tilefnum,
leitaði víða fanga og kvaddi til
vitni, ein,s Dg les.endum Þjóðvilj-
ans er kunnugt. Engu að síður
féllst dómarinn * á sjónarmið
Kristmanns, þótt matið á verð-
gildi hins síðarnefnda raskaðist
næsta verulega.
Þjóðviljinn sneri sér í gær til
Thors og spurði hann um afstöðu
til dómsins. Hann kvað dóminn
ekki enn hafa verið formlega
birtan sér og bætti við: „En mér
finnst fáránlegt að dómstóll skuli
ætlast t:l þess nð ég fari að
styrkja fyrirbæri eins og Krist-
mann Guðmundsson; það bendir
1il þess aB nú hafi absúrdisminn
einnig stungið sér niður f leik-
húsi réttvísinnar".
Óðaverðbólga ríkisstjórnarinnar heldur áfram.
I dag hækka brauð og fisk-
bollur — hvað kemur næst?
B Alltaf magnast verðbólg-
an og koma nýjustu hækk-
anir ríkisst’jórnarinnar til
framkvæmda í dag, á
nokkrum teg. brauða,
fiskbollum og fiskbúðingi.
Nema þessar verðhækkan-
ir frá 4 upp í 12% og eru
til komnar vegna hækkun-
arinnar á smjörlíki, sem
varð um sumarmálin og
fyrir áhrif frá fiskverð-
hækkuninni í vetur, tjáði
verðlagsstjóri Þjóðviljan-
um í gær.
Bi Mesta hækkunin er á fisk-
búðingi 12%. og kostar nú
hejldósin kr. 37.60 í -tað
33,50 áður og fiskboillur
hækika um 8,5%, úr kr 26.35
heildósin í kr 28.60
■ Franskbrau.ð og heilhveiti- i
brauð haekka um 30 aura og
kosta nú kr 8.60. Kringlur
hækka úr 25 í 26 kr kíHóið
og tvíbökur úr 37 kr. j 39 kr.
kílóið. Vínarbráuð hækka úr
kr 2.10 stykkið í kr 2.30 eða
um 9.5%.
^ess er skemmst að minnast
íð verð á fiski hækkaði ný-
ega um allt að 78% og smjör-
■ íkið um 47% ov því von að
fólkifl spyrji: hvað kemur
næst?