Þjóðviljinn - 17.06.1966, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVmJTNW — Föstedagur 17. júoí 196S.

yj^ssn
.iv.;,i.!kLn.
\j\ jL^
Jl WgM
Jcr ^ fc • -Sajj-HilPI

ptjj.
:' ;• 1B&' ' ' ■ r
jggætwiljp j-CMSp
•.

ÍEWr
'■
jí;
':Æ:4 1

•**,i''^ 'H ys
1 Almannagjá 17. júní 1944, á stoíndcgi lýöveldis á Islandi.
MYNDIR
ÚR LÍFI
OG BARÁTTU
ÍSLENZKRAR
ALÞÝÐU
/
I
Landneminn
réttlausi
Garðar sigldi — á Skjálf-
anda, þar skutu þeir báti og
gekk á Náttfari, þræll hans. Þá
slitnaði festin og kom hann í
Náttfaravík fyrir utan Skugga-
björg, en Garðar kom öðrum
megin fjarðarins og var þar
um veturinn. Því kallaði hann
þar Húsavík. Náttfari var eftir
með þræl sinn og ambátt . . .
Eyvindur . . . nam Reykjadal
upp frá Vestmannsvatni . . .
Náttfari . . . eignaði sér áður
Reykjadal og hafði merkt á
viðum. En Eyvindur rak hann
á braut og lét hann hafa Nátt-
faravík.
AAikils háttar
þræll
. . . Þeir brutu hinn sama
dag skip sitt undir hömrum
miklum í illviðri . . . en um
veturinn tók við þeim öllum
Atli (í Fljóti), þræll GeirT
mundar heljarskinns og bað
þau engu launa vistina, sagði
Geirmund ekki vanta mat. En
er Atli fann Geirmund, spurði
Geirmundur, hví hann var svo
djarfur að taka slíka menn upp
á kost hans. Atli svaraði: „Því
að það mun uppi meðan ísland
er byggt, hversu mikils háttar
sá maður mundi vera, að einn
þræll þorði að gera slíkt utan
hans orlofs.“ Geirmundur
svaraði: „Fyrir þetta þitt til-
tæki skaltu þiggja frelsi og bú
þetta, er þú hefur varðveitt.“
Og varð Atli siðan mikilmenni.
(Ur Landnámu).
Hnífakaup?
Síðast bjó Illugi að Hólmi
innra á Akranesi, því að hann
keypti við Hólm-Starra bæði
löndum og konum og fé öllu.
Þá fékk Illugi Jórunnar, dótt-
ur Þormóðar Þjóstarssonar af
Álftanesi, en Sigriður hengdi
sig í hofinu, þvi að hún vildi
eigi mannakaupið. (Úr Land-
námu)
Börn og
gamalmenni
Þá gerði vetur mikinn þar
eftir hinn næsta, og eiga þeir
fund, Reykdælir, að Þverá, að
Ljóts hofgoða. Og það sýndist
mönnum ráð á samkomunni,
að heita til veðrabata. Vill
Ljótur því láta heita, að gefa
til hofs, en bera út böm og
drepa gamalmenni. En Áskatli
þótti það ómælilegt og kvað
engan hlut batna mundu við
það heit, sagðist sjá þá hluti,
að honum þótti líkara að batna
mundi, ef heitið væri . . . gera
skaparamnn tign í því að duga
gömlum mönnum og leggjaþar
fé til að faeða upp börnin. Og
svo lauk nú þessu máli að Ás-
kell réð, þó að margir menn
mæltu í móti í fyrstu. (Úr
Reykdæla sögu)
Hergilseyjar-
bóndi
. . . Róa þeir til eyjarinnar
og ganga á land og sjá nú
mennina á Vaðsteinabergi, og
snúa þangað og hyggja allgott
til sín. En þeir eru uppi á
berginu, Ingjaldur og þrællinn.
Börkur kennir brátt mennina
og mælti til Ingjalds: „Hitt er
nú ráð, að selja fram Gísla eða
segja til hans ella, og ertu
mannhundur mikill, er þú hef-
ur leynt bróðurbana mínum og
ert þó minn landseti, og væri
þú ills verður frá mér, og væri
það sannara, að þú værir drep-
inn.“ Ingjaldur svarar: „Éghef
vond klaeði, og hryggir mig
ekki, þó að ég slíti þeim eigi
ger. Og fyrr mun ég láta lífið
en ég geri eigi Gísla það gott,
sem ég má, _og firri hann vand-
ræðum.“ (Úr Gísla sögu)
v ■
Synjað
Grímseyjar
(Ólafur konungur digri sendir
Þórarin Nefjólfsson til íslands
með erindum sínum að falast
eftir Grímsey, en sendir orð
Guðmundi ríka á Möðruvöll-
um að flytja með sér málið,
hann ráð þar mestu um, og er
Guðmundur fús til).
„Eftir það eiga Norðlending-
ar stefnu milli sín og ræða
þetta mál. Lagði þá hver til
slikt, er sýndist. Var Guð-
mundur flytjandi þessa máls,
og sneru þar margir aðrir eft-
ir því. Þá spurðu menn, hví
Einar bróðir hans ræddi ekki
um, — „þykir oss hann kunna‘‘
segja þeir, „flest gleggst að
sjá.“ Þá svarar Einar: „Því er
ég fáræðinn um þetta mál, að
enginn hefur mig að kvatt. En
ef ég skal segja mína ætlan,
þá hygg ég, að sá muni til
vera hérlandsmönnum að ganga
ekki undir skattgjafir við Ó-
laf konung og allar álögur hér,
þvílíkar sem hann hefur við
menn í Noregi. Og munum vér
eigi það ófrelsi gera einum
oss til handa heldur bæði oss
og sonum vopum og allri ætt
vorri, þeirri er þetta land bygg-
jr, og mun ánauð sú aldrei
ganga eða hverfa af þessu
landi. En þótt konungur sjá
sé góður maður, sem ég trúi
vel, að sé, þá mun það fara
héðan frá sem hingað til, þá
er konungaskipti verður, að
þeir eru ójafnir, sumir góðir,
en sumir illir. En ef landsmenn
vilja halda frelsi sínu, því er
þeir hafa haft síðan er land
þetta byggðist, þá mun sá til
vera að Ijá konungi einskis
fangstaðar á, hvorki um landa-
eign hér né um það að gjalda
héðan ákveðnar skuldir, þær
er til lýðskyldu megi metast.
En hitt kalla ég vel fallið að
menn sendi konungi vingjafir,
þeir er það vilja, hauka eða
hesta, tjöld eða segl.eða aðraþá
þluti, er sendilegir eru. Er því
þá vel varið, ef vinátta kemur
í mót. En um Grímsey er það
að ræða, ef þaðan er enginn
hlutur f luttur,, sá er til mat-
fanga er, þá má þar fæða her
manns. Og ef þar er útlendur
her og fari þeir með langskip-
um þaðan, þá ætla ég mörg-
um kotbóndanum munu þykja
verða þröngt fyrir dyrum.“ Og
þegar er Éinar hafði þetta
mælt og innt allan útveg þenn-
an, þá var öll alþýða snúin
með einu samþykki, að þetta
skyldi eigi fást. Sá Þórarinn
þá erindislok sín um þetta mál.
(Úr Heimskringlu)
Utanstefnur
. . . Viljum vér engar utan-
stefnimgar hafa framar en lög-
bók vottar, því að þar höfum
vér margfaldan skaða af fengið,
og við það þykjumst vér eigi
búa mega... Biðjum vér eink-
anlega virðulegan herra Hákon
konung hinn kórónaða og alla
aðra dugandismenn, að þeir
þröngvi oss eigi framar en lög
votta til meiri álaga. (Úr sam-
þykkt alþingis 1302)
Dönsk stjórn
1391. Héldust öll drottning-
arvöld á íslandi . . . Tekinn
til kóngs sá maður, er Eiríkur
hét, barn að aldri . . . var
þessi maður sagður systurson
drottningar, Margrétar, en fað-
erni hans væri í þýðversku
landi. Fannst öllum Noregs
mönnum lítið um þá breytni
og einkanlega í skattlöndunum.
(ísl. annálar)
Jón Gerreksson
1433. Var Kirkjubólsbrenna
suður, er junkeri ívar Vig-
fússon var skotinn til dayþa.
Var fyrir brennunni Magnús
kæmeistari í Skálholti, er sum-
ir sögðu son biskups Jóns.
Hann bað fyrst systur ívars,
er Margrét hét, og fékk eigi.
Þeirra faðir var Vigfús. er
hirðstjóri hafði verið . , . En
Margrét komst úr eldinum um
ónshúsið, hafði hún getað gert
þar holu með skærum sínum.
Vildi hún engan mann eiga
nema þann, sem hefndi bróður,
hennar. Tók sig þá til Þorvarð-
ur Loftsson frá Möðruvöllum
í Eyjafirði og lét drekkja Jóni
biskupi í Brúará með taug og
steini í einum sekk. Giftist
hann síðan Margréti... (ísl.
annálar)
Hofmenn höggva
Jón Grímsson hafði fyrrum
riðið á Varmalækjarmelum,
mætti þar Oddi, sem síðar ,var
kallaður handi. Þeim bar eitt-
hvað á milli . . . og hjó Jón
svo af honum höndina. Þá
mælti Oddur við þann dreng,
sem með honum var: „Það er
sitt hvað: hofmenn höggva eða
hundar naga, og taktu upp
höndina, strákur.“
Einokun, mann-
fellir
1602. Kom fyrst inn sú
danska sigling, höfðu fengið
af kóngi hafnirnar. Urðu þá
mikil og vond umskipti til
kauphöndlunar, þo passbréf
þéirra væri öllu gott af kóng-
inum gefið. 1603. Mannfall af
fátæku fólki um allt ísland af
harðindum og sulti. Gekk og
blóðsótt, dó og mannfólkið af
henni mörgum tugum saman í
hverri kirkjusókn. Eyddust
bæir. FiskileysL Danskir í all-
ar hafnir, ekki haldið kóngs-
bréf. Misgreiningur með kaup-
mönnum og íslendingum. 1631.
Kom inn nýr taxti, harðari hin-
um fyrra, og vildu ekki íslend-
ingar undir ganga . . . en báð-
Hernámsliðið státið og glatt. Hér sjáum við nokkra háttsetta yfirmcnn liernámsliðsins spóka sig og
hafa boðið með sér uppáhaldsdýri Vallarins í þann tíð, George liðþjálfa . . .