Þjóðviljinn - 10.07.1966, Síða 7

Sunnudagur W. JiSK W66 — ÞJÓÐVILJTNN — SÍÐA ’J
\
\
arískt þjóðfélag:
Eitt samfellt skráargat
!
Nýlega lét bandaríska blað-
ið „Evening Star“ í Washing-
ton þau orð falla, að síauk-
inn fjöldi þeirra, sem skipta
sér af einkamálum annarra
þar í landi. sé í þann veginn
að svipta hvern mann einfald-
asta einkalífi.
Ef dæma skal eftir þanda-
rískum blaðafregnum, eru
Bandaríkin orðin land þar
sem bókstaflega talað er njósn-
að um hvern einasta mann.
Einkalíf allra fullorðinna er
undir stöðugu eftirjiti — og
allri taekni nútímans beitt við
njósnirnar.
Njósnakerfi þetta hefurver-
ið skipulagt af venjulegum
bandarískum dugnaði. Sá að-
ilinn, sem hvað .,bezt“ gengur
fram, er FBI, ríkislögreglan
bandaríska eða Federal Bur-
eau of Investigation eins og
hún heitir fullu nafni. Stofn-
un þessi eyðir árlega 145 mil-
jónum dala i þessu skyni. t
hirzlum sínum hefur hún
fingraför og aðrar upplýsingar
um hvorki meira né minna en
175 miljónir manna. Annar
stórnjósnarinn er Pentagon en
leyndarskjalasafn þeirrar
stofnunar _ hefur að geyma
upplýsingar um alla opinbera
starfsmenn og fólk sem á
einhvem hátt vinnur aðhem-
aðarrekstri. Hér er um að
ræða 21 miljón skráðra nafna
og 14 miljónir ítarlegra aevi-
sagna.
*
Aðrar stofnanir á sama
þokkasviði eru „State Depart-
ment Passport Division“, ,.The
Tax Administration“ „The
Atomic Energy Commission“,
„The Immigration and Natur-
alization Se.rvice“ og að lok-
um „The National Aeronaut-
ics and Space Adminstration'1.
Við þetta baetist svo fjöldinn
I
..Venjuegur borgarbúi getur 1
ekki lifað svo dag að ekki ®
sé hann eltur, fylgzt með w
honum og hlustað á það sem J
hann kann að segja“. >að er I
Bernard Pensterwald, Jr„ J
einn af lögfræðilegum ráðu- B
nautum bandarísku öldunga- k
deildarinnar, sem nýlega lét 1
þannig um mælt.
allur af
spæjaranna.
einkaskrifstofum

1 bandarískum áróðri er
,,Guðs eigið land“ oft nefnt
„opið land‘‘. Hitt er sönnu N
nær, að tákn bandaríska R
þjóðfélagsins í dag væri eitt J
allsherjar skráargat.
SVAR VIÐ „NOKKRUM
VINSAMLEGUM ORÐUM"
Jón fi'á Pálmholti sendirmér
„nokkur vinsamleg orð“ í Þjóð-
viljanurri 2. dag þessa mánað-
ar. Tilgangurinn er að leið-
rétta misskilning, sém á að
hafa komið fram í eftirfarandi
orðum í ritdómi mínum um
síðustu bók hans:
„Orgelsmiðja Jóns frá Pálm-
holti er ófrumleg, þar sem hún
hefur uppistöðu sína frá
Kafka“.
Ég var ekki þarna í „fullyrð-
ingaleikfimi“, einsog Jón viU
vera láta, heldur benti á ótví-
ræða líkingu orðum mínum til
stuðnings, en sleppum því.
Leiðrétting Jóns frá Pálmholti
er á þessa lund:
,.Það vill svo til að ég hef
aldrei lesið bók eftir Kafka
þennan og er því alls ófróður
um ritstörf hans, því rniður,
hvað þá ég treysti mér til að
nota verk hans sem fyrirmynd-
ir. Sé einhver álíka skyldleiki
með Orgelsmiðjunni og þeirri
bók eftir Fr. Kafka, sem Jón
Óskar nefnir, hlýtur hann að
eiga sér aðrar orsakir. Og ef
til vill kunna þær að vera at-
hugaverðar?“
Éf Jón frá Pálmholti hefði
ekki gefið þessar upplýsingar um
ótrúlega vanbekkingu sína á
bókmenntum tuttugustu aldar.
hefði .maður getað ætlað hon-
um að hafa lært vitandi vits
af miklum höfundi, að vísu
með nokkrum keim stælingar.
Kiwanisklúbburinn Jíekla
bauð vistfólkinu á Hrafnistu í-
ferðalag um Suðurland fyrir
nokkru. Ferðin tókst sérstak-
lega vel, og voru allir ferða-
langahnir mjög ánægðir með
ferðina. og vilja færa fram sín-
ar beztu þakkir til forráða-
manna klúbbsins fyrir skipu-
lagningu ferðarinnar og góða
fyrirgreiðslu.
Stjórn Hrafnistu
Ferðaskrifstofan Lönd &
Leiðir bauð vistfólkinu á
Hrafnistu í kynnisferð um
Reykjavíkurborg, og að henni
lokinni til kaffidrykkju á Loft-
leiðahótelinu. Vistmenn þakka
þetta góða boð og ánægjuleg-
ar stundir og senda ferðaskrif-
stofunni sínar beztu kveðjur.
Stjórn Hrafnistu
en ekki svo að ég teldi honum
það til dómsáfellis. Nú sem
Jón er búinn að lýsa yfir fá-
fræði sínni (og hún kemur mér
ekki á óvart) hlýt ég að vekja
athygli á því, að til þess að
geta notfært sér umrædda
skáldsögu, Málaferlin eftir Kaf-
ka, var honum engan veginn
nauðsynlegt að hafa lesið hana.
Það vill svo til, að heimsfræg-
ur kvikmyndahöfundur, Orson
Welles, hefur gert kvikmynd
eftir sögunni og sú kvikmynd
var á sigurför sinni um'heim-
inn og mikið um hana skrifað
í blöð og tímarit fyrir nokkr-
um árum, einmitt skömmu áð-
ur en Jón skrifaði bók sína.
Það var því auðvelt hverjum
manni að kynnast efni og anda
þeirrar sögu bæði með því að
lesa blöð og tímarit og af munn-
legri frásögn, en á það skal
bent að aldrei hefur verið
meira talað og ritað um kvik-
myndir á fslandi en nú síðustu
árin.
Ég vil ennfremur henda á
það, að annar ritdómari mun
hafa nefnt Kafka í sambandi
víð .Orgelsmiðjuna, þótt Jón
hafi ekki séð ástæðu til að
minnast á það í „vinsamlegum
orðum’’. Annars er auðvelt að
finna fleiri höfunda en Kafka
í bók Jóns, þótt ég léti
það liggja á milli hluta í rit-
dómi mínum og kysi heldur að
dæma slíkt vægilega, en benda
hinsvegar á ýmsa kosti bókar-
innar. En einkennilegt er, að
Jón finnur helzt hvöt hjá sér
til að ,,leiðrétta“ þann ritdóm
sem vinsamlegastur mun hafa
verið af þeim ritdómum sem
skrifaðir voru um bók hans.
Má vera að sumum kunni að
þykja það nokkuð „athugavert“.
Ur því að ég var að minnast
á aðra höfundá en Kafka f
bók Jóns f. Pálmh., leyfi ég
mér að tilfærá eitt slíkt dæmi.
því hér ,,vill svo til“ að auðvelt
ér að sýna fram á skyldleik-
ann sem ég ætla, að geti tæp-
ast augljósari verið.
Á bls. 47 i Orgelsmiðjunni
er söguhetjan að halda smá-
ræðu yfir ánamaðki:
„Þú aumi maðkur. Vesæli
jarðarormur. Hvert er ferð
þinni heitið? Hver er tilgangur
þinn? Til hvers ert þú að
skríða yfir gángstíg mann-
anna? Þeir geta kramið þig.
Stappað þig í klessu með hörð-
um skóhælum sínum. Veiztu
það vesæli maðkur? Veiztu'
nokkuð um grimmd mannanna.
Miskunnarleysið. Hugsunarleys-
ið. Sljóleikann. Kæruleysið.
Eigingirnira? Hvað yeizt þú
um líf jarðarinnar? Um heimsk-
una, gleðina, ástina og hina ó-
læknandi sorg? Aumi maðkur.
Hvað veiztu?
Hann geingur eitt skref í átt
að maðknum og lyftir öðrum
íætinum: Vesæla skriðdýr.
Sérðu skóhælinn minn? Sérðu
hve ég er mikið stærri en þú?
Þitt lif er á minu valdi. Ég
stíg fætinum fast niður, og þú
ert dauður. Kraminn. Mitt er
valdið, mátturinn og dýrðin“.
Fyrsta bók. Halldórs Kiljans,
sú er hann skrifaði sextán ára
gamall, hefst á þessa lund:
„Maðkur!
Aumlegi rnaðkur. Þarna ligg-
urðu varnarlaus, þarna skríð-
urðu áfram með því að ‘eingj-
ast sundur ,og saman!
Hvað þú ert vesæll og van-
máttugur! Bíddu! Bráðum
traðka ég þig sundur með fæt-
ir.um; traðka þig sundur af
því að ég er máttugri en þú;j
einsog drottinn, þessi stóraal-
máttuga sál sem nýtur yndis
af að sjá mannssálina skríða í
duftinu' fyrir fótum sér dálitla
stúnd, en treður hana svo von
bráðar sundur.
Þannig mælti ungur og fríð-
ur bóndasonur.
Við fætur hans, skreið ána-
maðkur sem hann samkvæmt
ræðu sinni traðkaði sundurmeð
fætinum, svo eftir varð aðeins
dálítil mórauð glitrandi leðja.“
Ef svo skyldi nú vilja til, eð
Jón f. Pálmh. hafi aldrei les-
ið neina bók eftir Halldór þenn-
an, þá finnst mér samt að það
ætti ekki að geta talizt mikil
fullyrðingaleikfimi (sbr. or|5
Jóns), þótt ég dragi þá ályktun,
að hann muni að minnsta kosti
hafá lesið eða heyrt lesnafyrstu
blaðsíðuna í Barni náttúrunnar.
Að lokum vil ég fagna því
að höfundar skuli vera farnir
að svara ritdómum. Það er
ekki vanþörf á því. Ég held
jafnvel, að sumir hefðu haft
nokkra ástæðu til að svara rit-
dómum _ Jóns frá Pálmhólti, en
hann hefur verið einkar dug-
legur að skrifa ritdóma. Og
auðvitað ekki nema gott um
dugnaðinn að segja, ef fáfræð-
in væri minni en nú er upp-
lýst. •
Reykjavík 6. júlí ’66
JÓN CSKAR.
Svanurinn
Tileinkun
Við heyrðum að fram við fjöllm glæst
í fögnuði varstu að kvaka,
og vitum, að það er himinhæst
sem helgidómarnir vaka.
Og þessvegna kaustu fjalla frið
og faðminn í heiða salnum,
þér fannst það of smátt að fljúga á hlið
við fiðrildið niðri í dalnum.
Við vitum að þessi veröld býr
að vizkunnar táknum öllum.
En misjafnt er allt — og maðkur snýr
að mold, en svanur að f jöllum. —
Og í þessum skrau’tlífs sk?mmti-sal
er skaparinn ýmsu vanur.
Það gæt,i nú frétzt úr fríðum dal,
að fiðrildið væri svanur.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi.
*%%%%%%%%%%%%%%%%%*
*%%%%%%%%
LENGSTA BRÚ í EVRÓPU
★ 1 næsta mánuöi, 6. ágúst, verður ný brú yfir ána Tagus hjá
Lissabon, höfuðborg Portúgal, vígð og tekin í notkun. Þetta er
sögð lengsta brú í Evrópu, 2278 metrar að iengd, sú brú í heimi
sem hefur lengst haf milli stöpla, sú brú sem stendur á stöplum
á mestu dýpi, 79.30 m, lengsta brú 5 heimi sem ætluð er jafnt
fyrir bíla og jámbraut, þar eru hæstu brúartumar í Evrópu,
190.47 m, — sem sagt ein mikil metbrú. Kostnaður viö brúarsmíð-
ina verður 78 milj. Bandaríkjadollarar.
Habsborgarættin
enn á dagskrá
Austurríska innanríkisróðu-
neytið lýsti því yfir 1. júní
síðastliðinn, að eftir að hafa
rannsakað „lögfræðilega hlið
málsins“ hafi það ákveðið að
veita Ottó Habsburg vegabréf
til landsins. Habsborgarættin,
eða sá hluti hennar, sem Ottó
þessi er fulltrúi fyrir, fær
þannig að snúa heim á ný til
,,ættarlandsins“. Að vísu er
m.álið frekar pólitísks en lög-
fræðilegs eðlis. Séi’stök lög,
sem samþykkt voru 1919, eftir
upplausn austurríska keisara-
dæmisins, kváðu svo^ á, að
Habsborgarættin skyldi um ald-
ur og ævi útlæg ger úr Aust-
urríki. En krónprinsinn fyrrver-
andi lætur sig enn dreyma um
það að komast aftur til ,,valda“.
„Þegar ég sný heim“, sagði
hann nýlega, „hver getur þá
bannað mér að heyja haráttu
fyrir stjórnmálahugmyndum
mínum, og hvaða lög banna
borgurunum að kjósa mig keis-
ara sinn?“
Svo mörg voru þau orð. Nú
væri það nánast hlægilegt að
halda það, að Habsborgarætt-
in geti endurvakið keisaradæm-
ið. En til eru þeir menn. sem
líta vonaraugum ó endurkomu
Ottós. Þegar öllu er á botn-
inn hvolft er hann alræmdur
fyrir afturhaldsskoðanir sinar
og náin tengsl við nýfasista
Vestur-Þýzkalands. Og austur-
ríska afturhaldið hefur ekkert
á móti því að notfæra sér heim-
komu hans.
Almenningsálitið í Austur-
ríki lítur svo á, að með þess-
ari ákvörðun innanríkisráðu-
neytisins, séu bæði lög og lýð-
ræðisreglur þverbrotnar. Verka-
menn hafa gert verkfall til
þess að mótmæla ákvörðuninni
og verkalýðssamtökin hafa sam-
þykkt mótmælaályktanir. ,,Við
ætlum ekki að sitja rólegir og
sjá Habsborgarana streyma aft-
ur inn í landið“ segir í einni
ályktuninni. „Við munum ber.i-
ast gegn því af öllum okkar
mætti“.
(„New Times“).
Beztu myndir barna
við Grimms-æ vintýri
□ Bandarískt útgáfufyrir-
tæki, Follett Publishing
Company í New York, hef-
ur ákveðið að efna til sam-
keppni meðal barna 4—14
ára víðsvegar um heim um
beztu myndir þeirra við
hin frægu Grimms-ævin-
týri.
1 fréttatilkynningu, sem Þjóð-
viljanum hefur borizt frá út-
gáfufyrirtæki þessu. segir m.a.
að forráðamenn fyrirtækisins
hafi ákveðið að leita til harn-
Framhald á 9- síðu.