Þjóðviljinn - 23.09.1966, Side 6

0 SlBA — ÞJÓÐVILJTNN — Föstudagur 23. september 1986
Frá óeirðunum í Chicugo
Myndin er tekin þegax hinar miklu óeirðir urðu í Cicero, útborg
Chicago í Bandaríkjunum fyrir skemmStu.
Dr. Richard Beck, prófessor:
KVEÐJUR VESTAN
Avarp flutt á afmælishátíð
Félags íslenzkra leikara
10. september 1966.
Fagnaðarkermdin og þakklastið
eru mér efst í huga á 'þessari
'hátíðarstundu. Ég samfagna ís-
lenzkum leikurum með þetta
merkissfmæli félagsskapar
þeirra og votta þeim þökk mína
Gg vir*<ngu.
íg ámie&m bakklætisskuld að
giálda fyrir margar ánægju-
stundir bæði. frá skólaárum
mínum hér í Reykjavík og frá
‘heimferftum mínum síðan ég
fluttist vestur um haf, en þetta
er í sjöunda sinn, sem ég ’hefi
borið gæfu tii þess að vitja á
ný ættjarðarstranda
Kem ég bá að því, sem er hið
sérstaka hlutverk mitt á þessari
sögulegu hátíðarsamkomu. en
þaft er að flytja Félagi ís-
lenzkra leikara hugheilar kveðj-
ur og heillaóskir Þjóðræknis-
féilags Islendinga i Vestur-
heimi- En áhrif íslenzkra leik-
ara hafa náð vestur yfir álana
til Islendinga þeim megin hafs-
ins.
Snerrrma á árum ferðuðust
þær mikilhæfu íslenzku leik-
konur, frú Stefanía Guðmunds-
dóttir og frú Guðrún Indriða-
dóttir. -um hyggðir Islendinga
vestan hafs og héldu þar leik-
sýningar við verðskuldaða
'hrifningu og aðdáun landa
———.—......... ■ " ---------—<
Böndiit berast
nú að Súkarno
DJAKARTA 21/9 — Allt þykir
benda til þess að það sé ætlun
stjómar Súhartós í Indónesíu
að svipta Súkarno forsety þeim
völdum sem hann heíur enn.
Stúdentar sem herinn beitir fyr-
ir sig hafa krafizt þess að Súk-
arno verði leiddur fyrir réttsak-
aður um embættisafglöp og mis-
ferli og í dag krafðist þingið
þess að hann gerði fulla grein
fyijr þætti sínum í hinni mis-
heppnuðu uppreisnartilrauh í
fyrrahaust. Súbandrió, nánasti
samstarfsmaður hans, verður
leiddur fyrir rétt 1. október, þeg-
ar rétt ár er liftið frá uppreisn-
artilrauninni.
siijna. Mun óhætt mega segja,
að minningin um beimsóknir
þeirra vaki enn í hugum
sumra í hópi hinna eldri og
elztu kynslóða íslenzkra vestur
þar. Kímniskáldið Krístján N.
Júlíus (K.N.) gat einnig, þegar
hann vildi það við hafa, sJegið
á alvarlegri strengí ljóðhörp-
unnar. Eftir að hafa séð sýn-
inguna á „Fjan»-Eyvindi“, þar
sem Guðrún Indriðadóttir lék
Höllu af sinni frábæru snilld,
orti KN. þessa minnisstæðu
vísu, sem ber heitið „títlaginn“:
Órör sveimar andi minn
upp fil reginfjalla',
takið þið mig í útlegð inn,
Eyvindur og Halla.
Grunnt er hér á heimþrá
skúldsins og ættjarðarást, eins
og raunar víftar í vísum hans
og kvæðum; en þaft er önnur
sagu.
ð.f heimsóknum íslenzkra
leikara vestur ura haf er okkur
Isiendingum þeim megin hafs-
ins auðvitað ferskust í minni
nýafstaðin heimsókn virftulegs
foimanns Félags íslenzkra leik-
ara, Brynjólfs Jóhannessonar,
lejjcara. Ekki fer ég með neitt
skýall, þegar ég segi þaft hik-
laust, að hann var okkur lönd-
um hans í Vesturvegi mikill
aufúsugestur og heimsókn hans
sigurför, Þeim ummælum mín-
urn til staðfe&tingar þurfa menn
elcki annað heldur en að lesa
umsagnirnar um komu hans
og leiksýningar meðaJ ísJend-
inga víðsvegar vestan hafs,
sem lcomift hafa í vikublaöinu
J ögbergi-Heimskrjnglii í Winni-
peg og allar eru á einn veg.
Við, sem sáum hann „leika
listir sínar‘‘ á samkomum Þjóð-
ræknisþingsins þar í borg, mun
það seint úr m'.nni líða. og
söm var sagan annars staðar.
Koma hans var mikill merk-
isviðburður í skemmtanalífi og
menningarlífi Islendinga vest-
an hafs- Með henni óf hann
nýjan og traustan bátt í bönd
ætternis og menninearerfða,
spm tengia fsJe^dinea i-fir
hafið.
Góðvinur minn, Brynjólfur
Jóhannesson. I nafni Þjóðrækn-
isfél. íslendinga í Vesturheimi,
og allra Islendinga þarlendis,
er á þig hlýddu, færi ég þér
I hjartans þakkir fyrir komu
Skálholtsúlgáfan snýr sér
nú að útgáfu kennslubóka
útvarpið
Á fundi með fréttamönnum
skýrAu forráftamenn bókaútgáf-
unnar Skálholts frá því, að
framkvæmdastjóri útgáfunnar
NjörAur P. Njarftvík, cand, mag.
hefði nú látið af störfum um
sinn við fyrirtækið, þar sem
hann tæki víð lektorsstöftu í
Gautaborg. Stjórnarformaftur
Skálholts hf. Knútur Bruun,
hdl. gat þess, að bókaforlagið
mundi því nokkuð draga sam-
an scglin, hvaft útgáfu almennra
bóka snerti, en einskorða sig
vift útgáfu kennsluhóka.
Knútur gat þess, að Jón Böðv-
arsson, cand. mag mundi taka
að sér afgreiðsiu kennslubóka
forlagsins og jafnframt vera
forlaginu til ráðuneytis um val
og gerð kennslubóka.
Á árinu 1965 gaf bökaútgáf-
an Skálholt hf. út þrjár kennslu-
bækur í íslenzku fyrir gagr-
fræðaskóla og menntaskóla.
Voru þær ýmist samdar eða
búnar til prentunar af hinum
fæmstu skólamönnum. Var
leitazt við að fullnægja nú-
tfmalcröfum <um gerð kennslu-
bóka svo sem kostur var á.
------------------------------ é>
UMHAF
þína, skemmtunina og þá and-
legu auðgun, sem hún var okk-
ur.
Samtímis flyt ég Félagi ís-
lenzkra leikara innilegar kveðj-
■ur Þjóftræknisfélagsins og Vest-
ur-lslendinga og beztu ham-
ingjuóskir á þessum tímamót-
um. Megi íslenzkir leikarar sem
allra lengst halda áfram að
auðga menningarlíf þjóðarinnar
í æ ríkara mæli.
Víðfleyg eru þau orð Willi-
ams Shakespeares, leikrita-
snillingsins ódauðlega, að öll
veröldin sé leiksvið og allir
menn og konur aðeins leikend-
•ur. Þessi orð hin.s mikla meist-
ara vil ég túlka á breiðari
grundvelli og segja:
Góðir leikarar færa leiksvið
margslungins mannlifs inn á
svið leikhússins, og varpa yfir
líf manna bjartari birtu skiln-
ings og aukinnar samúðar með
listrænni túlkun sinni. Fom-
Grikkir töluðu ekki að ástæðu-
lausu um hreinsandi Dg mann-
bætandi áhrif Jeiklistarinnar.
Ég lýk máli mínu með eftir-
farandi erindi úr snlldarkvæði
skólabróður míns og fornvinar,
Tómasar Guðmundssonar, „Á-
varpi Thalíu“ sem hann flutti
við hátíðasýningu Leikfélags
Reykjavíkur 12. janúar 1947:
Og r.iú er ættjörð yðar sterk
og frjáls.
Til síreksverka djarfir hugir
mætast,
og gamlir draumar Rsta, ljóðs
og máls,
í landi nýrrar æsku munu
rætast.
Þv( j>eim, sem vilja bezt og
hugsa hæst
J hennar ríki er stærstur frami
búinn.
Þnr stendur hjarta hamingj-
unnar næst
Ihu heiða göfgi, drenglyndið
og trúin-
Og unga þjóð, fyrst svo er
sköpum skipt,
hvort skal ei senn það ævin-
týri gerast,
að orð, sem fái öllum heimi
lyft
til æðri tignar, megi héðan
berast.
t-.ilenzkum leikurum, íslenzkri
leiklist, og þá um leið íslenzku
þjóftinni sjálfri, get ég ekki
fluft betri hamingjuóskir á
þessum tímamótum.
enda náðu þær allar talsverðri
útbreiðslu þegar í stað. Á
námskeifti fyrir íslenzkukenn-
ara í gagnfræðaskólum, sem
fram fór í Kennaraskólanum í
þessum mánufti voru bækurnar
kynntar og sýnt er, að á þess-
um vetri verða þær notaðar
miklu víöar en sl. skólaár.
Bækur þessar eru: Hrafnkels
saga Freysgoða í umsjá Ósk-
ars Halldórssonar, cand. mag,
íslandskhikkan eftir Halldór
Laxness í umsjá Njarðar P.
Njarðvík, cand. mag. og Mál
og málnotkun eftir Baldur
Ragnarsson, kennara. I haust
sendir Skálhojt frá sér tvær
kennslubækur að auki, Egils
sögu í umsjá Óskars Haildórs-
sonar, námstjóra og Islenzka
setniugafræði eftir dr, Harald
Matthíasson, mcnntaskólakenn-
ara á Laugarvatni.
Hin nýja setningafræði er
tekin sarnan aft beiðni náms-
stjóra og landsprófsdómenda í
íslenzku. Hún er um sumtólík
fyrri kennslubókum í þessari
grein íslenzkunnar. I formáila
gerir höfundur grein fyrir þess-
tnrt breytingum og segir m.a.:
„Ég tel að byrjendum í setn-
ingafræðinámi sé einkum nauð-
synlegt að öðlast skilning ö,
hvað setning er, hver munur er
á aðal- og aukasetningu og
hvernig málsgrein og samfe'lt
mál er byggt upp. I>ess vegna
er sleppt að greina aukasetn-
ingar í flokka, en í þess stað
eru aðalsetningar og aukasetn-
ingar skýrðar sem tveir flokk-
ar og einnig hvert er hlutverlc
hvorra um sig í málsgrein ...
Kaflinn um einstaka setninga-
hluta er nokkuð styttri en í
þeim bókum sem kenndar eru
nú. Ég tel ekki ráðlegt né nauð-
synlegt að kenna byrjendum
nákvæma greiningu allra setn-
ingarhluta. Nauðsynlegt er þó
að þeklcja hina fjóra megin-
hluta setningar, ennfremur
einkunn, en byrjendum er nóg
að greina aðra setningarhluta í
einu lagi og nefna þá ákvæðis-
orð“. Ljóst er af því, sem hér
ihefur verið vitnað til, að setn-
ingafræði Haralds Matthíasson-
ar er mun einfaldari og auð-
lærðari en eldri kennslubækur
um sama efni. Ótalið er þó það
atriði, sem mestu máli skiptir.
Reglur um greinarmerkjasetn-
ingu eru auðveldari svo miklu
nemur.
Egils saga er ætluð æðri
skólum og er líkt úr garði gerð
og Hrafnkels saga og Islands-
klukkan. Textinn er prentaður
með nútímastafsetningu tilþess
að gera hann aðgengilegri ungu
fólki. Orðaskýringar eru neðan-
máls, en auk þess fylgja verk-
efni flestum köflunum, spum-
ingar til nemenda um persónu-
lýsingar, stíl, atburðarás og
fleira. Einnig ritar Óskar for-
mála fyrir sögunni, þar sem
drepið er á þau atriði, erætla
má, að nemendur í æðri skól-
um þurfi að kunna skil á. Á
Norðurlöndum eru skólaútgáfur
sem þessar algengar og mikið
notaðar í framhaldsskólum, en
Hrafnkels saga var fyrsfca heila
bókmenntaverkið, sem út kom
hérlendis með þessum hætti. ís-
landsklukkan kom næst, —en
Egils saga — þriðja ritið í
þessum bókaflokki, sem kall-
ast Islenzk úrvalsrit, — er
fyrsta sagan sem einkum er
ætluð nemendum í æðri skól-
um.
Bókin Mál og málnotkun er
nýstárleg kennslubók við móð-
urmálskennslu. I inngangsorð-
um segir höfundur: „Markmið
bókarinnar er einkum að glæða
málskilning nemenda, vekja þá
til umhugsunar um málið og
notkun þess. Ef til vill mætli
segja, að hún væri eins konar
lítt afmarkað millistig mill mál-
fræðináms og bókmenntalestrar
og því tilraun til að tengja það
tvennt á lífrænni hátt en al-
mennt hefur verið gert“.
Bókin skiptist í þrjá meg-
inkafla, sem skiptast síðan í
undirkafla, ásamt æfingum.
Sem dæmi um efni þeirra má
nefna markmið málsins, orð og
tilfinningar, réttmæti fullyrð-
inga, áróður, samlíkingar, hlut-
læg orð og huglæg, sértæk orð
og almenn, ritgerðasmíð, stíl,
orðtök og málshætti.
Sl. vetur var bókin víða not-
uð við kennslu í 3. og 4. bekk,
seldist upp og hefur nú verið
endurprentuð.
Á sýningunni „Islenzk bóka-
gerð 1965“ hlutu 4 af bókum
Skálholts viðurkenningu, þ.á.m.
allar kennslubækur þess fyrir
smekklega og vandaða útgáfu.
NATO-ráðherrar
fresta viðræðum
PARlS 21/9 — Fresfcað hefurver-
ið íram í desember fundi ufcan-
ríkisráðherra Nató-ríkjanna, en ó
honum átti að fjalla um hvaða
ráðstafanir skuli gera vegna sam-
vinnuslita Frakka við bandalag-
ið. Er þar einkum um að ræða
hvort flytja skuli frá París
æðstu stofnun bandalagsins,
Nató-ráðið og starfslið þess, þar
sem de Gaulle hefur rekið her-
stjómir bandalagsins úr landi.
A.m.k. þrjú rfki eru því alger-
lega andvíg að Nató-ráðið verði
flutt frá París, Kanada, Danmörlc
og Portúgal.
.y•
1315 Lesin dagskrá næstu viku.
13.25 Við vinnuna.
15.00 Miftdegisútvarp. Þuríftur
Pálsdóttir syngur. Suisse-Ro-
mande hljómsveitin leikur
lög úr Jónsmessunæturdraumi
eftir Mendelssohn; E. Anser-
met stj. W. Ludwig syngur
lög úr Malarastúlkunni fögru
eftir Schubert. J- Ogdön leik-
ur píanólög.
16.30 Síðdegisútvarp. W. Múller
,og hljómsveit hans leika laga-
syrpu- Freddie og The
Dreamers syngja syrpu af
dægurlögum. Gítarhljómsveit
T- Garretts leikur suðræn lög
og Ella Fitzgerald syngur lög
eftir C. Porter Hljómsveit
Sven-Olofs Walldoffs leikur
sænsk lög og syngur.
18.00 Lög eftir Herbert Hriber-
schek Ágústsson.
20-00 Úr bókmenntaheimi Dana
Þóroddur Guftmund.sson skáld
flytur fyrsta erindi sitt um
Adam Oehlenschlager.
20- 35 Píanómúsik eftir Chopin.
Artur Rúbinstein leikur brjár
polonesur, nr. 4, 5 pg 6.
21.00 Ljóð eftir Tómas Guft"
mundsson. Nína Björk Árna-
dótljr les.
2110 Kim Borg syngyr rússnesk
lög.
21- 30 Útvarpssagan: Fiskimenn-
irnir,
22.15 Kvöldsagan: Kynlegur
þjófur.
22.35 Sinfónía Antarctica eftir
V- Williams. M. Ritchie só-
pransöngkona og Hallé-
hljómsveitin flytja; Sir John
Barbirolli stj.
23.15 Dagskrárlok.
- JIO BItT<irlSiW'
Framboðs-
frestur útrunninu
Útrunninn er frestur til að
skila framboöslistum til fulltrúa-
kjörs í Múrarafélagi Reykjavík-
ur á Alþýðusambandsþing. Að-
eins einn listi barst og varðhann
því sjálfkjörinn. Fulltrúar fé-
lagsins eru Hilmar Guðlaugsson,
Einar Jónsson og Jón G. S.
Jónsson.
Þá var Guðmundur B. Hersir
kjörinn í fyrradag fuUtrúi Bak-
arasveinafélags Islands á ASÍ-
þing og vacam. Herbert Sigur-
jónsson.
Síml 19443
i^hafþóþ óudMumiö^
SkólavorSusUg 36
sfmí 23970.
innheimta
löofr*eei&rðnp
Liljukórinn
óskar eftir söngfólki. — Ökeypis söngkermsla hjá
þekktum erlendum söngkennara.
Upplýsingar í símum 15275 og 30807 kl. 7—8
næstu kvöld.
L0KAÐ
Skrifstofur vorar og afgreiðsla að Lauga-
vegi 114 verða lokaðar föstudaginn 23. sept-
ember frá kl. 14 vegna jarðarfarar.
Tryggingastofnun ríkisins