Þjóðviljinn - 24.09.1966, Page 4

^ SfÐA —iWÖBWIíaJlWN---------------líBögartíagiu* St eeptember 1966
Dtgefandi: Sameinlngarflpkkiur aiþýöu — Sáaialistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson,
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorvaldur Jóhannesson,
Sími 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 105.00 á mánuði. Lausa-
6öluverð kr. 7.00.
Nú þegir Morguai/aðið
¥>jóðviljinn hefur að undanfömu margsinnis vak-
* ið athygli á mjög alvarlegum greiðsluþrotum
borgarsjóðs í allt sumar. Höfuðborgin hefur ekki
getað staðið við skuldbindingar sínar hvorki í
smáu né stóru; þeir sem átt hafa kröfur á borg-
arsjóð hafa orðið að standa í biðröðum langtímum
saman en oft gengið bónleiðir til búðar eða aðeins
fengið lítið bro't af umsömdum greiðslum. Af þessu
hafa hlotizt stórfelld vandkvæði, m.a. fyrir fjöl-
marga verktaka sem höfðu tekið að sér umfangs-
mikil störf fyrir höfuðborgina en verið sviknir um
greiðslur æ ofan í æ; hafa sumir þessir verktak-
ar ekki einusinni getað staðið 1 skilum með kaup
og orðið að draga úr framkvæmdum sínum. Hafa
því nauðsynjaverk tafizt stórlega, m.a. á nýju
byggingarsvæðunum í Fossvogi og Breiðholti;
einnig hafa hitaveituframkvæmdirnar orðið miklu
síðbúnari en heitið var og þegar hlotizt vand-
ræði af. ✓
Tr'i
A stæðan fyrir þessu bága fjárhagsástandi er hin
gegndarlausa eyðsla íhaldsins fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar. Þá var fjármunum sóað án
fyrirhyggju og framsýni til þess að hægt væri að
fullgera eitthvert horn í nýjum borgarstofnunum,
svo að Geir Hallgrímsson gæti framkvæmt vígslu
með tilheyrandi auglýsingatækni. Tugum miljóna
króna var þá varið í hvers konar sýndarmennsku;
það var áróðurskostnaður íhaldsins, greiddur a’f
skattborgurum Reykjavíkur. Borgin nýtti alla
lánsmöguleika sína hjá bönkum og varð til trygg-
ingar að veðsetja útsvör borgarbúa á þessu sumri.
Þess vegna hefur borgarsióður staðið uppi sem
vesælt vanskilafyrirtæki að undanförnu, og virð-
ist ekki enn sjá fyrir endann á því ástandi;
Qvo fróðlega hefur brugðið við að Morgunblaðið
^ hefur ekki treyst sér til að svara frásögnum
Þjóðviljans um þetta stórfellda hneykslismál einu
orði. og þóttist það þó kunna s.vör við öllum
spurningum um borgarmál fyrir kosningar. Ekki
mun Geir Hallgrímsson borgarstjóri heldur hafa
lagt mikla stund á handabönd seinustu mánuðina.
Erindi Torfa Ásgeirssonar hagfræáings um
Orð og efndir
Qtyrkir og niðurgreiðslur voru þær meinsemdir
^ sem viðreisnarstjórnin taldi verstar í upphafi
ferils síns. Samt hafa örlög hennar orðið þRU að
þenja út víðtækara styrkja- og niðurgreiðslukerfi
en áður hefur þekkzt hérlendis. Nú síðast hefur
hún ákveðið að verja á annað hundrað miljónum
króna í styrki til bænda og í niðurgreiðslur á kjöti
og mjólk. Með þessu móti á að reyna að halda uppi
riðandi efnahagskerfi. svo að bað falli ekki vfir
þjóðina fyrr en að afstöðnum kosningum. — m.
Áætlanagerð ríkisins um skólabygg
ingar og f járveitingar til þeirra
Á ráðstefnu Sambands íilenzkra sveitarfélaga mn verk-
Iegar framkvæmdir sveitarfélaga, sem haldin var í Reykja-
vík um síðustu mánaðamót flutti Torfi Ásgeirsson hagfræð-
ingur erindi það um skólabyggingar, áætlunargerð og fjár-
mál skólanna sem hér fer á eftir lítið eitt stytt.
Ég hef verið beðinn að segja
hér nokkur orð um skólabygg-
ingamál, sérstaklega um áætl-
unargerð á þessu sviði og um
fjármál skólaþygginga.
Þegar leitað hefur verið til
mín, eða réttara sagt til Efna-
hagsstofnunarinnar, þá rram
það vera af þremur ástæðum.
1 fyrsta lagi hefur Efnahags-
stofnunin það verkefni að
semja almennar framkvæmda-
áætlanir á vegum ríkisstjómar-
irinar, áætlanir þar sem reynt
er að samræma fyrirætlanir
margra aðila um verklegar
framkvæmdir, meta heildar-
greiðslugetu þjóðarinnar til alls
þess sem í sjálfu sér er æski-
legt, og að gera tillögur um
forgang vissra framkvæmda, og
þá frestun annarra, þannig að
þessar fyrirætlanir verði ekki
pappírsgögn ein.
I öðru lagi hefur Efnahags-
stofnunin síðan í ársbyrjun
1965 unnið að almennri athug-
un á menntunar- og skólakerfi
þjóðarinnar, á hinni hagrænu
hlið þessara mála-
I þriðja lagi hefur Mennta-
málaráðuneytið undanfarm ár
falið Efnahagsstofnuninni að
gera tillögur um notkun þess
fjár, sem ár hvert er til ráð-
stöfunar samkvæmt fjárlögum
og með lántökum ríkissjóðs til
bypgingar skólamannvirkja.
Hvað viðvíkur hinni almennu
áætlunargerð Eínahagsstofnun-
arinnar get ég verið stuttorður.
öllum er kunnugt um að núver-
andi ríkisstjóm lét árið 1963
gera þjóðhags- og framkvæmda-
áætlun fyrir árin 1963—1966.
Hvað skólum viðvíkur var þá
gert ráð fyrir um 70 prósent
aukningu frá fjögurra ára
tímabilinu 1957—‘61, sem var
hið almenna viðmiðunartíma-
bil framkvæmdaáætlunarinnar.
Árið 1966 er að vísu ekki liðið,
en óhætt mun vera að segja
að áætlunin hafi staðizt. Miðað
við verðlag á miðju ári 1965
var að meðaltali byggt fyrir
103 milj. kr. á ttmabilinu 1957—
1961, en fyrir um 199 milj- kr.
árin 1963—1966. Aukningin er
því um 80—90 prósent eða veru-
lega umfram markið sem var
70 próserit aukning-
Eins og ég nefndi áðan, vinn-
ur Efnahagsstofnunin að at-
hugun á hinum hagrænu hlið-
um menntunar- og skólakerfis-
ins, bæði eins og það er í dag,
og eins að áætlunargerð fram
( tímann.
HJr er að sjálfsögðu ekki um
að væða rannsóknir á kennsl-
unni sjálfri, né framtíðartilhög-
un hennar, að þeim málum
vinna aðrir. Hér er um ein-
fáldari atriði að ræða, en sem
gera þarf sér skýra grein fyrir,
þannig að m.a. skólabyggingar-
mál séu réttum tökum tekin.
Leitazt er við að svara spurn-
ingum eins og þessum:
H ver verður nemendafjöldi t.
d- iimm ár, tvö ár o.s.frv. fram
í tímann á hinum ýmsu
frælslustigum?
Hvernig verður skipting
nem.uidafjöldans eftir lands-
hlutum og jafnvel skólahverf-
um?
Hve mikið skólarými þarf að
byi’g]a til þess að fullnægja
Uennsluþörfinni og þá hvar?
Hver verður kennaraþörf og
tmr af leiðandi þörf á kenn'ara-
menntun?
Hver verður eftirspurn þjóð-
ri'lagsins eftir sérmenntuðu
fnlki að fimm. tíu. fimmtán ár-
‘im liðnum?
Öll eru þessi atriði innbyrð-
is háð, og fyrir þeim öllum og
roörgum fleiri þarf að gera sér
góða greln til þess að skyn-
samlega sé farið með þau verð-
niæti sem þjóðfélagið leggur
fram til þessara mála.
Komi að auki til, og til þess
eru allar líkur, að ný kennslu-
tækni, breytt viðhorf þjóðarinn-
ar til almennrar menntunar,
lenging skólaskyldunnar o.s-frv.
er geri auknar kröfur um fjár-
framlög, er augljós þýðing þess
að mynda sér skynsamlegt
heildaryfirlit yfír fjárhagshlið
þessara mála.
Að þessum rannsóknum vinn-
ur Efnahagsstofnunin síðan í
ársbyrjun 1965 í náinni 6am-
vinnu við fræðsluyfirvöld og
væntanlega seinna þegar rann-
sóknir eru komnar á það stig
að hægt sé að nýta þær til
fjárhagslegra áætlunargerða,
einnig við fjárveitingarvöld.
Hvað viðvíkur vinnu Efna-
hagsstofnunarinnar um notkun
ráðstöfúnarfjárs hvers árs til
skólabygginga, þá hófst sú
vinna þegar árið 1963, en fyrir
það ár eins og síðari ár var
gerð sérstök frarxikvæmdaáætl-
un innan ramma heildaráætl-
unarinnar 1963—‘66- Fyrst árið
1963 var gert ráð fyrir um 145
milj. kr. álögðum kostnaði við
skólabyggingar, kostnaður varð
þá aðeins 111 milj. kr. það er
eitt af fjórum áætlunum áranna
varð því verulega fyrir neðan
áætlun, þrjú síðari árin hafa öll
farið fram úr frumáætluninni
frá 1963. Engar sérstakar ráð-
stafanir voru gerðar það ár tii^
þess að flýta fyrir skólabygg- |
ingum sem langt voru á veg
komnar, né til þess að koma í
veg fyrir byrjunarframkvæmd-
ir sem bersýnilega gátu ekki
komið í gagnið sem kennslu-
rýrni fyrr en að löngum tíma
liðnum. Á árinu 1964 var fyrsta
skrefið tekið til þess innan
ramma áætlunarinnar, að
stuðla að betri nýtingu þess
fjár sem til ráðstöfunar er úr
ríkissjóði á ári hverju- Þann 8.
maí 1964 gaf ráðuneytið út
reglugerð, þar sem ákveðið var
að óheimilt væri að hefja
byggi ngarf ramkvæmd i r x við
skólabyggingu sem undir ráðu-
neytið heyrði, nema fjárveiting
á fjárlögum næmi samtals 20
prósent af áætluðu framlagi
ríkissjóðs miðað við verðlag í
febrúar 1964. Með þessu var
komið í veg fyrir að byrjað
væri á ýmsum skólum, sem að
vísu höfðu fengið fjárveitingu á
fjárlögum 1963 og 1964, en þar
sem mætti segja að framlög
Alþingis væru frernur tekin
sem velvilji þess til fyrirhug-
aðra bygginga þessara skóla í
óákveðinni framtíð, heldur en
fjárframlög, sem að heimafram-
lagi meðtöldu, gætu leitt til
þess að nothæft skólarými gæti
upp risið.
Þessi ákvæði höfðu að sjálf-
sögðu ekki í för með sér
minnkandi raunhæfa bygg-
ingarstarfsemi, en þau komu í
veg fyrir sóun á verðmætum,
svo sem því að steyptar væru
undirstöður og kjallaraplötur,
sem síðan myndu standa ó-
hreyfðar og jafnvel verða fyrir
skemmdum, vegna þess að fé
var ekki fyrir hendi til skyn-
samlegra áframhaldandi fram-
kvæmda- Árið 1964 varð bygg-
ingarkostnaður skóla um 180
milj. kr. á móti 111 milj. kr-
1963, og varð um 40 prósent
hærri en 1963 þegar miðað ér
við sama verðlag bæði árin.
Árið 1965 var haldið áfrarn á
sömu braut, en þó með nokk-
uð öðrurrt hætti. 25. maí 1965
ga£ íorseti Islands samkvæmt
tilmælum menntamálaráðherra
úr bráðabi rgðalög þar sem rik-
isstjóminni var heimilað að
fresta að öllu eða einhverju
leyti greiðslum .fjárveitinga til
byggingu þeirra skólamann-
virkja, sem fyrirsjáanlegt var
að hvorki var hægt að ljúka að
fullu né að nothæfum áfanga
með fjárveitingum Alþingis á-
samt framlögum sveitarfélag-
anna- Þessar fjárveitingar voru
geymdar í ríkissjóði og heimil-
að að veita lán af þeim’ til þess
að hraða byggingum þeirra
skólamannvirkja, sem þegar var
unnið að til þess að Ijúka þeim
sem fyrst. Ástæður fyrir þess-
ari lagasetningu voru tvær, í
fyrsta lagi sýndi reynsla ársins
1964, hve heppileg áhrif það
hafði að gera tvennt í senn,
halda aftur af þeim sem hvort
eð er höfðu ekki fjármagn til
þess að koma skólamannvirkj-
um áfram með skynsamlegum
hraða og hins vegar að léttai
sem mest undir með þeim sem
gátu séð fram á að ná nothæf-
um áfanga, í öðru lagi ákvað
rikisstjórnin eftir samþykkt
fjárlaga að lækka um 20 pró-
sent framlög til verklegra fram-
kvæmda, þar á meöal til skóla-
bygginga. Þetta lækkaði upp-
hæð þá sem Menntamálaráðu-
neytið hafði til umráða úr 139
milj. kr. í 111 milj. kn.
Augljóst er, að niðurskurður
um 20 prósent á veittu fé til
hverrar einstakrar byggingar
gat komið mjög illa niður.
Skóli, sem með fullri fjárveit-
ingu gat náð nothæfum áfanga
áður en kennsla byrjaði að
hausti, gat, lent í verulegum
erfiðleikum ef 20 prósent nið-
urskurðurinn var framkvœmd-
ur. Það var því augljóst að
æskilegt var, að greiða fulla
f járveitingu — og i einstftkuírt
tilfellum jafnvel umfram það —
til þeirra skóla, sem voru ná-
lægt nothæfum áfanga. Gegn
þessu mátti að skaðlausu fresta
greiðslu framlaga til skóla, sem
ekki gátu hvort eð er nýtt hana
til þess að ná nothæfum áfanga.
Bráðabirgðalögin gáfu heim-
ild til þessarar millifærslu, en
hún nam alls um 20. milj. kr.
og var notuð til þess að hjálpa
þeim skólum, sem gátu komið
sér upp nothæfu kennslurými.
Á árinu 1965 varð fjárfesting
£ skólum alls 203 milj. kr- pg sé
miðað við sama verðlag bæði
árin urðu framkvæmdir að
magni til svo til þær sörtru og
1965 og 1964, þrátt fyrir 20
prósent niðurskurðinn, eða
lækkun um 2—3 prósent.
Á yfirstandandi ári hefur
verið beitt líkum vinnubrögð-
um og 1965, mismunurinn er
aðallega sá, að Alþingi hefur
sjálft farið inn á þá braut, að
veita framlög sem má geyma
þar til skilyrði um nægan und-
irbúning, þ.á-m. fjárhagslegan
undirbúning, er betur uppfyllt.
Hér við bætist, að Alþingi sam-
kvæmt tillögum menntamála-
ráðuneytisins hefur leyft þeim
sveitarfélögum, sem hafa fram-
lög á fjárlögum til fleiri eil
einnar skólabyggingar, /eða
fleiri áfanga sama skóla, að
nota samanlagt framlag á þann
hátt, er sveitarfélögunum herrt-
aði bezt.
Enn fremur getur mennta-
málaráðuneytið samkvæmt sam-
komulagi við fjármálaráðuneyt-
Framhald á 7. f:ðu.
... og þegar um hægist hjá þér
þá kemurðu til okkar
í Mími
Þú veizt, að þú þarft að læra ensku, og þú veizt að
betri tómstundaið.ja er ekki til.
Þú getur lært þar að LESA ensku — og ef þú
vilt, að SKRIFA ensku — en umfram allt: að
TALA ENSKU.
í Mími er fólk á öllum aldri
fullorðið fólk
og ungt fólk
en bcjrn og unglingar í sér deildum.
Allir eiga erindi í Mími
skólann. sem kennir þér að TALA tungumálin.
SÍÐASTI INNRITUNARDAGUR.
Málaskólinn Mímir
Brautarholti 4, sími 1 000 4 (kl. L—7 e.h.)
Hafnarstræti 15, sími 2 16 55.
BLAÐDREIFING
Blaðburðarfólk óskast í eftirtalin hv&rfi:
Framnesveg Höfðahverfi
Hverfisgötu I og n Laneholtsveg.
ÞJÓÐVILJINN Sími 17-500.
KÓPAVOGUR:
Blaðburðarbörn óskast í Kópavog.
ÞJÓÐVILJINN Simi 40-753.