Þjóðviljinn - 04.05.1967, Síða 7

▼
Fimmtudag’ur 4. maí 1967 ■— í>JÓÐVIL.TXNN — SlÐA'^
Þannig er spurt
Er hastfja á því að Allþýðu-
bandalagið lclofni? Má búast
við því að við göngum síkipt
til kosninga og stöndum síðan
sundruð andspænis þeim stór-
felldu og afdrifaríku verkefnum
sem bíasa við að kosningum
loknum?
Þannig spyrja andstæðingar
okkar og þannig spyrjum við
sjálf. Og þessar spurningar hafa
ekki vaknað að ástæðuiausu.
Það er á allra vitorði að innan
Alþýðubandalagsins hafa verið
uppi harðar deilur um fyrir-
komulag samtakanna og um val
á mönnum í trúnaðarstöður.
Þessar deilur hafa verið á-
stundaðar af mikium hita, og
frá þeim hefur verið greint
jafnharðan í ýmsum blöðum,
einatt fremur af kappi en sann-
leiksást. Og það er alkunn stað-
reynd að eftir að framlboðslisti
Allþýðubandalagsins í Reykjavrk
var ákveðinn á almennum
fundi Álþýðutbandalagsmanna
hafa þær raddir heyrzt að ekki
væri hægt að una lýðræðisleg-
um ákvörðunum; nú þyrfti að
halda ágreiningnum áfram með
því að bjóða fram nýja lista i
sinni það þjóðfélagsiega vald
sem hefur gert samtökunum
■ kleift að vinna stórvirki, gert
þau á venjulegum tímum að
staðföstu afli og fært þeim á
örlagastundum þrótt tii ris-
mestu baráttu sem nokkur
stjómmálasamtök á Islandi hafa
háð.
Innsti kjarninn
Stjómmálahreyfing af okkar
tagi er annað og meira
en skipulag og einstaklingar.
Hún á fðlagslegt lftf sem er öll-
um slflcum viðhorfum æðra. Því
aðeins fær slfk hreyfing staðizt
og þróazt til frambúðar, að
innsti kjami hemnar séu hug-
sjómir og félagslegiy hagsmumr
sem lyfti einstaklingunum yfir
persónuleg viðlhorf, að stór
málefni sóu sá mælikvarði sem
gerir hver ágreiningsefni lítil.
Þetta hefur alltaf verið ein-
kenni hinnar róttæku alþýðu-
hreyfingar á Islandi, hugsjónir
sósíalismans hafa verið burðar-
stoð hennar, samtök launafóíks
hefur verið það meginafl sem
hún hefur haft að bakhjarli, og
eitt helzta viðfangsefni hennar
hefur orðið það örlagaríka
stand sem böasir við okkur í
öllum áttum fær ekki. staðizt
nema í nokkra mánuði í viðbót;
framundan bíða augljóslega
mjög gagngerar efnahagsrað-
stafanir sem munu hafa úrslita-
áhrif á kjör og atvi'nnuöryggi
allra launamanna. Áhrif laun a-
fólks á baer ákvarðanir verða
í réttu hlutfalii við styrk Al-
þýðubandalagsins í kosningun-
um í sumar; ef við birtumst
andstæðingum okkar sundraðir
munu þeir telja sig hafa sjálí
dæmi til að framfcvæma hin
svokööiuðu bjargráð sín einhliða
á kostnað launafólks.
Félagsleg viðhorf
En hér blasa einnig við önn-
ur og víðtækari verkefni en
þau hver lífskjör Verða
skömmtuð eftir nokkra mán-
uði; grundvallarkenningar okkar
um félagslega stjóm " efnahags-
mála og atvinnumála eru að
komast á dagskrá á áfdráttar-
lausari hátt en nokkru sinni
fyrr. Félagsleg viðhorf og gróða-
sjónarmið hafa lengi tekizt á í
íslenzkum þjóðmálum _ í ríkara
mæli en í nokkru öðru landi
Vestur-Evrópu. Hinar félagslegu
Er hœtta d
Reykjavík og jafnvel í öðrum
kjördaamum.
Hverra er valdið?
Ég hef enga vitneskj-u um það
hvort af þessum fyrirætlunum
verður. Hitt veit ég, og á það
vil ég leggja þunga áherzju, að
það er ekki á valdi neinna
deiiuaðila, engra forustumanna
eða ann-ama, að ákveða það
hvort Alþýðubandaöagið stend-
ur veikt og sundrað eftir kosn-
ingarnar í sumar. Menn geta
látið sig dreyma dagdrauma,
menn geta gert sér mi'kia-r von-
ir, en úrslitavaldið. ákvörðun-
in sjálf, er f höndum ykkar sem
eruð á þessum fundi og þús-
unda ann-arra sem á undanföm-
um árum og áratugum hafa
borið uppi hina róttæku al-
þýðuhreyfingu á tslandi og gert
haná að rniklu þjóðfélagslegu
valdi. Það eruð þið ein sem
svarið spurningunni um fram-
tíð Alþýðubandalagsins.
Þetta em ekki nein innantóm
áróðursorð, ekkert skrum í til-
efni af kosningum, heldur stað-
reynd sem er staðfest af ára-
tuga reynsöu f samtökum okkar.
Það er ekkert óvenjulegt og ó-
eðlilegt fyrirbæri að upp komi
deilur í stjómmálasamtökum;
það er eðlilegt einkenni á öli-
um þeim samtökum þar sem
lýðræði er haft í héiðri; ágrein-
ingslaus stjómmálasamtök eru
dauð samtök. Hin róttæka ai-
þýðuhreyfin.g á Isil-andi hefur
ekki heldur farið varhluta af
slíkum deilum; þær hafa fyilgt
henni alla fíð. Á því rismikla
30 ára tímabili sem rifjað hef-
ur verið upp á þessum fundi
hafa aftur ,og aftur vakizt á-
greiningsmál, sem stundum
hafa verið mikilu stórfelldari og
erfiðari en deilur um skipuilag
eða val maiina í störf, og það
hefur oft komið fyrir að leiðir
manna hefur skilið á sársauka-
fullan hátt. En afflan þennan
tfma hefur fó'lkið sjálft staðið
vðrð um einingu samtakanm,
cg tryp<* þsim .með samstöðu
vandamól að leggja á ráðin um
það hvemig íslendingar geti
haldið sjálfstæði sínu, stjómar-
farslegu og efnahagslegu full-
veldi, en þau vandamál hatá
aldrei verið áleitnari en n-ú.
Stjórnmáöahreyfing okkar er
samtök þeirra manna sem líta
þessar hugsjónir svo stórum
augum að andspænis þedm
verður ágreiningur um önnur
vandamál og persónuleg vori-
brigði fljótlega að hjómi og hé-
góma. Andstæðingar okkar,
þeir som stunda atvinnupólitík.
skilja ekki þessi viðhorf og tala
stundum um að samtök okkar
séu trúarleg í eðli sínu, og þau
eru það vissulega ef átt er við
þá trú sem bundin er hugsjón-
um og gerir mönnum kleift að
leggja á sig óeigingjama bar-
áttu í þágu sameiginlegs mál-
staðar. Ef samtök ok'kar ættu
ek'ki eld slflkrar holllustu v-æru
þau einskis megnug; það er
einmitt þetba einkenni sem
tryggir ,okkur þá einingu sem
aldrei hefur þi-ugðizt og aldrei
má bregðast, það gagnkvæma
persónulega trúnaðartraust, þá
vináttu sameiginlegrar baráttu,
sem brúar að lokum hvem á-
greining. Það eru þessi einkenni
á stjórnmálahreyfingu okkar
sem skorið hafa úr hverju
vandamáti.
Hagsmunamálin
Er þessi eldur kulnaður, hef-
ur málstaður ökkar orðið fíar-
lægari á þessum svoköllluðu
velgengnistímum sem við höf-
um sjálfir búið í haginn fyrir.
erum við kannski einhverjar
eftirlegukindur frá úreltum
kreppukommúnisma eins o-g
stunduxn er komizt að arði? Ég
sagði áðan að fólagsleg hags-
munabarátta væri rítour þáttur
í störfum okkar. Slkyldi það oft
hafa verið öllu ljósara en nú að
framundan eru mjög stórfelld
og afdrifartk átök einmitt á þvi
sviði? Engurrf manni feer dul-
izt að allt efnaha-gskeríi þjóðar-
innar er nú í deigiunni; það á-
Mafrnús Kjartansson
klofni?
aðgerðir hafa jafnan goldið þess
að þær hafa einatt verið fram-
kvæmdar af andstæðingum sín-
um, og til þeirra hefur fyrst
og fremst verið gripið á erfið-
leikatímum tit að firra vand-
ræðum; hinn jákvæði' tilgangur
þeirra hefur ekki fengið að
njóta san. Engu að síður er það
staðreynd að forusta rí'kisya-lds-
ins er meiri hér en í nokkru
landi Vestur-Evrópu á sviði
efnahagsmála og atvinnumála;
hér er miklu ríkari skilningur
á því að þjóðfélagsheildin hafi
miklum skyldum að gegna á '
þeim vettvangi. Til-gangur við-
reisnarinnar var að hnekkja
þess-u ástandi, taka hér upp ö-
mengað auðvaldskerfi þar sem
félagsilegri forustu i efnaíhags-
málum og atvinnumálum væri
gersamlega hafnað, en í staðinn
tæki gróðasjónanniðið við, hin
„sjálfvirku lögmá'l markaðsins“.
eins og það hefúr verið orðað.
Þessi tilraun hefur mistckizt
moð öHu, hver ein-asti maðu-r
hlýtur að viðurkenna gjaldþrot
hennar, ekki sízt þeir sean
gerðu sér mestar vonir um
hana i upphafi. Þess vegna
komast sjónarmið okkar, hin
félagsilegu úrræði, nú á dagskrá
á sjálfsagðari hátt en nokkru
sinni fyrr; elckí sem hugmjmd-
ir einar, holdur sem nærtæk
hagnýt viðfangsefni. Sósíalist-
ískar tilöögur eru ekki neinn
draumur, ekki hugmyndir í
bökum, ekki reynsla annarra;
hagþróunin á Islandi hefur gert
þáu að viðfangsefnum hins
rúmhelga dags; á okkur hvflir
sú s'kylda að leggja á róðin um
félagsleg ún-æði sem breyta
sjálfri gerð þjóðfélagsins í sam-
ræmi við h;nar sérstöku að-
stæður hér á landi. Það er
verkefni oklkar að legigja til
nýjar hugmyndir, ný’ og raun-
sæ úrræði sem leyst geti
vandamálin á félagslegan hátt:
okkur bjóðast stórfelldari tæki-
færi en nokkru sinni fyrr vegna
þess að allur almenningur veit
og finnur að nú er breytinga
þörf. Gamlir fordómar em að
brotna, víð náum eyrúm fólks
sem ekki hefur viljað hlusta
á okkur að undanfömu; sú
vinstri hreyfing sem hefur ver-
ið að eflast í ýmsum löndum
Vestur-Evrópu að undanförnu
á miklu meiri jarðveg hér,
vegna þess að þróunin sjálf
hefuV sett úrræði okkar á dag-
skrá. Samt m-un stefna okkar
aldrei ná fram að ganga á
neinn sjálfkrafa hátt; aðeins ef
henni er fylgt eftir af öflugum
og einhuga stjómmálasamtök-
um, hreyfingu sem lætur mál-
efnin ein skera úr um sam-
heldni sína.
Framtíð þjóð-
legra atvinnuvega
Baróttan um áætíunarbúskap
f fslenzkum atvinnumálum er
raunar nátengd sjálfri fram-
tíð íslenzkra atvinnuvega. Eng-
um fær dulizt að hinir þjóðlegu
atvinnuvegir okkar eru ekki að-
eins í vanda staddir, slikt hef-
ur oft gerzt fyrr; sjálfri fram-
tíð þeirra hefur greinilega verið
tefflt í algera tvisýnu. Á sama
tíma og togaraútgerð er að
leggjast niður, þeim bátum
fækikar sem affla hróefnis handa
frystihúsunum, fiskvinnslu- &
stöðvar hætta störfum. iðnfyrir-
taaki gefast u-pp, er landið opn-
að erlendu auðmagni, og þau
viöhorf heyrast nú æ oftar að
við séum ekki menn til að
rækja sjáöfir atvinnurekstur og
efnahagsframíarir í landi okkar.
Ef ekki tekst að sfyrkja ís-
lenzka atvinnuvegi mjög, og
það verður aðeins gert með á-
ætlunarbúskap, getur þessi öf-
uigþróun orðið ákafflega ör á
næstu árum. Bjami Beriedikts-
son forsætisráðherra boðar til
til dæmis mjög þá kenningu,
að íslendingar verði að tengj-
ast Fríverzlunarsamtökunum í
Vestur-Evrcpu, en á sama tíma
gera þau samtök sig enn einu
sinni lífcleg tii að sameinast
Efnáhagsbandaiagin-ti. Verði
lagt út í slíka samvirmu með
. fsöenzka atvinnuvegí sHðm-Tausa
og vanmegnuga eins og þeir
eru nú væri verið að grafa að
fulöu undan þjóðlegum atvinnu-
rekstri landsmanna; við yrðum
þá á skömmum tíma útkjál ca-
hreppur, gersamlega hóðir efna-
hagskerfi annarra. Þessi vandi
er svo stórfelldur að hann á
ekiki aðeins að tryggja sjálf-
gefna samheidni í stjómmála-
samtökum okkar, heldur marg-
falt víðtækari samstöðu langt
út fyrir okkar raðir.
Sjálfstæðis-
baráttan
Á najsta kjörtímabili rennur
Atlanzhafssamningurinn úr
gildi; aðiidarríkin geta losað
sig úr þessu stríðsfélagi sam-
kvæmt ákvæðum samningsins
sjálfs. Þessi samtök hafa verið
að gliðna sundur undanfarin
ár; öflugasta riki bandalagsins
ú meginliandi Evrópu, Frakk-
iand, hefur slitið öllu hemað-
arsamstarfi við það, og önnur
rfki fara í vaxandi mæli sfnar
eigin götur f utanríkismálum:
eðlileg samskipti Bvrópurfkja
vaxa sitöðugt þvert á ölll járn-
tjöíld. Þáð er augljóst ma-l að
Atlanzhafsbandalagið verður
aldrei endurnýjað í sömu mynd
og áður; þvi veldur m.a. sívax- t
andi andstaða við yfirgangs-
stefnu Bandaríkjanna, hina
villimannlegu innrásarstyrjöld í
Víetnam, þá afstöðu að styðja
hvarvetna til va-lda öfl einræð-
is og afiurhalds eins og nú síð-
ast hefur gerzt með valdarán-
inu í Grikklandi. Þessar aðstæð-
ur færa okkur meiri möguleika
en nokkru sinni fyrr til þess
að leiða til sigurs hina long-
vinnu baráttu okkar gegn þátt,-
töku í hemaðarbandalagi stór-
veldisins, gegn smán og niðui-
iægingu hemámsins. En verði
þ tta tækifæri ekki nota?
kunnum ýíð að verða hlekkj-
aðir við nýtt hemaðarbandalag,
enmþá þrengra, enniþá háðara
valdboði Bandaríkjanna, og
verða viðskila við þá vaxandi
vinstristefnu sem n-ú mótar
stjómmáiaiþróuniná í ýmsum
löndum Vestur-Evrópu, allt frá
ítaláu og Frakiklandi tii Norð-
urlanda. Á sama tfma og kalda
stríðinu er að linna í Evrópu
kunnum við að ánetjast enn
frekar þeirri hemaðarófreskju
sem nú varpar skugga sínum
æ víðar um heimsbyggðina.
Kalla ekki þessar örlagariku
andstæður á einingu um mál-
efni sem ættu að gnæfa yfir -
ÖH önnur viðhorf?
Fjöreggið sjáíft
Þetta kunna að virðast dáHt-
iö ótímabærar huigleiðingar á
fundi sem hugsaður er sem
stund með Einari Olgeirssyni,
\ er hann hættir nú þingstörfurn
eftir þrjátiu ár og hyggst beiía
orku sinni að öðrum verkefn-
um í þágu hreyfingar okkar.
Engu að feíður eru þessi um-
mæli öll honum helguð; við
látum okkur ekki nægja að
hyila hann í orði,' heldur um-
fram ailt í verki. Barátta hans
hefur öli vísað tii framtiðarinn-
ar; hann hefur lagt á ráðin um
markmið sem öll eru uær okk-
ur en þau voru fyrir þremur
áíátugum, en bíða þó engu að
síður frarpundan, sum ef til vvli
býsna Langt undan. Þvj aðeins
hefur barátta hans með hinni
róttæku alþýðuhreyfingu borið
árangur að henni verði haldið
áfr« m af fuiilri reisn; sigurlaun
lians erú eklci þakkir okkar nú,
'-jldur sá árangur sem framtíó-
in geymir. Það hefur verið eitt
ríkasta einkennið á stjórnmála-
störfum Einars Olgeirssonar, <<ð
hann hefur ævinlega kunnaö að
hefja ^gurbaráttuna yfir þar
þröngu svið sem um kann að
‘vera deilt hverju sinni, færa
henni anda og tiigang og mark-
mið; hann hefur öðrum fremur
kenrat oktour þá samstöðu um
Hfsviðhorf og stór 'stefnumið
sem er undirstaða þeirrar ein-
ingar sem baráttusamtök okkar
hafa notið. Þess vegna held ég
að við þurfum ekki að hafa á-
hyggjur af framtíð hinnar rót-
tæku aiþýðuhreyfingar á ts-
landi, ekki að óttast að Alþýðu-
bandalagið verði fyrir áföllum •
í þessum kosningum; því ein-
ingin, fjöreggið ' sjálft, er í
höndum þess fólks sem á jafnt
hagsmuni sína og framtíðar-
drauma undir afli og baráttu-
þrótti þessara samtaka.
Tónverk íslenJings
gefíð út í Svíþjóð
Nýleiga er kioimið út hjá einu
stærsta > músíkforlagi Svfþjóðar,
Reuter og Reuter í Stokkhólmi,
hefti, með 26 - frumsömdum pí-
anóverkum eftir 10 nútimatón-
skáld á Norðurlöndum.
Heftið er hugsað til kennslu
í píanóleik fyrir nemendur sem
lengra eru komnir. og segir í
fornmála að forlagið hafi snúið
«*-til yyit.l’cV-..
skálda og beðið þau um að
semja pdenóverk, en mikiil
skortur væri á nýjum frum-
sömdum tónsmíðum á þvfsviði.
Aftast er greinargerð höfunda
á sænslcu, ensíku og þýzku,
enda hafa útgefendur í hyggju
að koma heftinu á heimsmark-
að.
Eitt ísienzkt tónskóld á þama
■^-an'^ald á 9. síðu.