Þjóðviljinn - 16.06.1967, Síða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐViLJINN — Föstudagur 16. júní 1967.
Otgefanii: Sameiningarfloidcur alþýöu — Sósialistaflokk-
urinn.
RitsHiórar: Ivar H- Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Siguröux Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson-
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Frarukvstj-: Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja Skóiavörðust. 19.
Sími 17500 (5 linur) — Askriftarverð kr. 105.00 á mánuði. —
Lausasöluverð kr. 7.00-
Vökulögin í heiðrí
j£r ætlazt til þess að menn fari að lögum? Geta
menn leyft sér að þverbrjóta lög og sagt syo
frá þvi sem Sjálfsögðum hlut í blaðaviðtölum?
Eitthvað þessu líkt virðist hafa gerzt nú í
sumar með togaravökulögin. Þjóðviljinn hefur
bent á tvö dæmi, sem staðfest hafa verið af um-
mælum í blöðuim, í annað sinn af skipsmanni á
„Jóni Kjartanssyni" í Morgunblaðinu, og í hitt
skiptið af sjálfum skipstjóranum á „Þormóði goða“
togara Bæjarútgerðar Reykjavíkur. Vitnað er í
viðtal í Vísi: „Við vorum 10 daga á veiðum“, sagði
Magnús. „Mokfiskirí og frívakt hvem einasta dag.
Mannskapurinn stóð þetta 18' tíma á sólarhring.
Allir tóku þátt í aðgerðinni. Vélarlið og kokkur
líka“.
Ekki virðist vanþörf að rifja upp ákvæði vöku-
laganna, laga um hvíldartíma háseta á íslenzk-
um botnvörpuskipum, en þar segir orðrétt: „Þá
er skip er að veiðum með botnvörpu eða á siglingu
milli innlendra hafna og fiskimiðanna, skal jafn-
an skipta sólarhringnum í fjórar sex stunda vök-
ur. Skal eigi nema helmingur háseta skyldur tiT
að vinna í einu, en hinn helmingurinn eiga hvíld,
og skal hver háseti hafa að minnsta kosti 12.
klukkustundir á sólarhring hverjum til hvíldar
og matar. Samningar milli sjómannafélaga og út-
gerðarmanna um lengri vinnutíma en fyrir er
mælt í lögum þessum skulu ógildir vera“. (2. gr.).
í 4. gr. lagamna segir: „Skipstjóri og útgerðarmaður
bera sameiginlega ábyrgð á því, að fyririmælum
þessara laga sé fylgt, og varðar ítrekað brot skip-
stjóra stöðumissi“. Og í 5. grein: „Brot gegn lögum
þessum varða sektum frá 5000 — 50 000 kr. Mál út
af slíkum brotum skulu rekin sem almenn lög-
reglumál“.
^akin skal athygli á því, að ekki einungis skip-
stjórarnir eru ábyrgir heldur einnig útgerð
skipsins, og að ítrekað brot gegn vökulögunum
varðar skipstjóra stöðumissi. Sjómannasamtökin
hafa þegar kært málið sem hér er nefnt, og sak-
sóknari sent málið til sakadómara til rannsóknar.
Enda duga hér ekki vettlingatök, hver seim lög-
brjóturinn er. Útgerðarmenn hafa árum saman rek-
ið áróður gegm vökulögunum, en hafa ekki fengið
þau skert. Nú virðist eiga að hafa þá aðferð að láta
„vinsæla“ skipstjóra fremja lögbrotin og eyði-
leggja þannig lögin í framkvæmd. Sjómannasam-
tökin og Alþýðusamband íslands hljóta að taka
hér hart á móti og kref jast þess að vökulögin séu
haldin og hinum seku refsað eins og lög stamda
til. Sérstök ástæða er að minnast orða Halldórs
Halldórssonar, hins mikla aflaskipstjóra á togar-
anum „Maí“, í viðtali við Þjóðviljann 13. júní:
„Við höfum aldrei þurft að standa frívakt um borð
í Mai óg það er ekki leiðin til að bæta afkomu
togaranna að brjóta vökulögin. Síður en svo, því
ég tel það vera tap fyrir útgerðima ef ekki er nóg-
ur mannskapur um borð til að bjarga fiskinum
niður þegar vel veiðist“, segir Halldór Halldórs-
son; og munu fáir bregða honum um skort á þekk-
ingu og dómgreind til að meta þetta rétt. — s.
nýting íslenzku síldarinnar
FiSKIMÁL
eftir Jóhann
Það má segja að hagnýting
síldarinnar hafi átt sér stað hér
á ísl. um áratuga skeið. VerK-
un síldar í saltsild og krydd-
síld er þekkt frá því Norð-
menn hófu hér síldveiðar stuttu
eftir aldamót. Þá er venkun
sykursaltaðrar síldar þekkt hér
síðan á árunum 1920-1930. Þess-
ar gömlu verfaunaraðferðir á
síld til manneldis hafa með
fáum undantekninigum staðið í
stað um áratugi og £á ný úr-,
ræði bsetzt við, nema hrað-
frysting síldar þegar talað er
um hagnýtingu hennar lil
manneldis. Mjöl- og lýsis-
vinnsla úr sPld er líka þekkt
hér allt frá byrjun síldveiðanna
hér við land, en í þeirri vinnslu
hafa orðið geysilega miklar
tasknibreytingar gegnum árin.
Það er ekki nofakur vafi á
þvi að hagnýta má síldina á
miklu fleiri vegu til manneld-
is en gert hefur verið til þessa
og gera hana þannig verðmæt-
ari sem útflutninígsvöru.
Frá næringarfræðilegu sjónar-
miði hefur sfld marga góða
kosti sem hráefni í hollla og
góða neyzluvöru. Hún er mjög
auðug af auðmeltum eggja-
hvftusamböndum, auk þess feiti.
steinefni, fcajfci, járni og joði,
að víðhæUum A. B. og D. fjör-
efnum. Þáð er ekki vanzalaust
fyrir okkur Islendinga svo og
fleiri síldveiðiþjóðir, að ekki
skuli síldin vera unnin ennþá i
fleiri greinar matvöru heldur
en gert er í dag-. Á siðustu ár-
um hefur valcnað á því áhugi
meðal annarra síldveiðiþjóða að
finna aðferðir sem heppi-legar
væru, til að breyta siíldinni í
stórum stíl í næringarrfira
manneldisvöru.
Nofckuð víðtæfcar tiHraunir og
rannsóknir hafa staðið yfir 1
Noregi um nokkurra ára skeið
sem miða að þessari lausn, þó
fátt hafi verið birt um það
opinberlega ennþá. Þó má segja
að Norðmenn kunni nú þegar
betur að hagnýta sér síidina
til manneldis heldur en við Is-
lendingar og þarf ekki annað
en benda á þeirra miklu niður-
suðu á síld í því sambandi.
Nú þegar offramleiðsla er á
sildarmjöli og þar af leiðandi
verðfall á þessari framleiðslu
á mörkuðunum, þá er það meára
aðfcaMandi en noikkru sinni
fyrr, að hafizt sé handa og
gerðar í alvöru tilraunir með
aðra og betri nýtingu á sild-
inni.
En þá er spumingin, hver ó
að sjá um að þetta sé gert, og
hver ber ábyrgð á því að ekki
hefur verið hafizt handa fyrir
löngu á þessu sviði? Fljótt á
litið, hefði maður nú getað
haldið að verfaefni sem þebta,
hefði átt að vera framkvæmt
af Síldarútvegsnefnd, fyrst
henni hefur um langt skeið ver-
ið farið að annast sölu salt-
síldarinnar, og hefur á margan
hátt haft með verkun síldar til
manneldis að gera. Ég veit efcki
betur en að Síldarútvegsnefnd
teldi strax, að framleiðsla súr-
síldar heyrði undir sig um leið
og hér var byrjað að framleiða
hana úr Faxasíld fyrir nokkr-
um árum. Bæði er það, að til-
raunir með nýjar vinnsluaðferð-
ir á síld til manneldis, svo og
markaðsleit fyrir slafaa vöru er
ofvaxið framtaki einstafcling-
anna við núverandi aðstæður,
svo er lika, að fjármagn þarí
til slíikra tilrauna og það
verður tæpftega fengið nema í
gegnum samtök, sem þamaihafa
mikilla hagsmuna að gæta. Eða
þá gegnum beint ríkisiframlag.
Hér virðast beinlínis vanta
lagafyrirmæli sem ákveða að
þetta sfculi gert og hver skuii
framlkvæma verkið, ásamt þvi
hvar fjármagn sfculi taka í slík-
ar tilraunir. Þó ég telji það
efcki í mínum verkahring að
■ segja fyrir um hvemig slífaum
tilraunum skuli hágað, þá vil
ég þó i þessu sambandi benda
á tvennt sem ég tel að gera ætti
þegar slíkar tfflnaunir verða
hafnar. I fyrsta lagi steiiking
síldarflaka sem síðan væm ann-
aðhvart fryst eða vacúum-pötkk-
uð í plastumbúðir og tilbúin
beint inn á neytendamarkað. I
öðru laigi að haikfaa síldina og
blanda með stórufsa eða hval-
kjöti og útbúa þanníg úr henni
tvær tegundir af síldarfairsij
sem síðan væri soðið niður
eða hraðfryst oig þannig sent
á neytendamartoað sem ódýr en
kraftmikil kjamafæða. Þetta
hvorutveggja er hægt.
Síldin — hráefni sem nýta má betur til matvælaframleiðslu.
Indverjar sakað-
ir um njósnir
HONGKONG 13/6 — Kínverj-
ar hafa skipað tveim indversk-
um diplómötum að yfirgefa
landið og saka þá um njósnir.
Hafa þeir verið sekir fundnir
fyrir 15. þús. manna alþýðu-
dómstóli. Indverska stjómin
segir að hér sé um uppspuna
einn að ræða.
Afgreiða aðeins
sovézk skip
TOfelO 13/6 — Verkamenn við
allar arabískar hafnir í Persa-
flóa neita að sfgreiða önnur
olíuskip en sovézk að því er
japanskir útgerðarmenn herma
í Tokíó í dag. Vilja þeir þann-
ig refsa þeim löndum sem ekki
studdu Arabalöndin gegn ísra-
el í stríðinu í fyrri viku.
Á heimilinu að Lauaarási
Þjóðviljanum hefur borizt all-
löng greinargerð frá Reykjavík-
urdeild Rauða Kross Jslands,
þar sem vikið er að ummælum
í blaðagrein fyrir nokkru og
greinargerð Barnaverndamefna-
ar Reykjavíifcur um sumardvöl
bama.
1 greinargerð Rauða Krossins
er einum degi bamanna i
barnaheimilinu að Laugarási
lýst þannig:
Vökukona og aðstoðarstúlka
gæta bamanna í svefnskálunum
um nætur, en upp úr kl. 7 hefst
dagurinn með því, að 3 fóstrur
klæða börnin og aðstoða hver
sinn hóp. EJftir sameiginlegan
morgunsöng er setzt að morgun-
verði kl. 8.
Kl. 8.30-9 leggja fóstrumar úl
með bömin. Víðlent er særm-
lega um heimilið og fer h/er
bamaihópur á sitt svæði. Þarna
er verið að Ieikjum, bömm
látin bjástra við sem mest
f rjálsræði ■ sjálf.
KE- 11.30 koma flöfcfcamir aft-
ur heim. 1 snyrtiskálum þvo
bömin andlit og hendur, og eft-
ir sameiginlegan söng er 'sezt
að miðdegisverði kl. 12.
Rúmri klukfaustund siðar sr
aftur háldið út. K3. 3-3.30 er
dru'kkinn síðdegisdryikíkur, oft-
ast heima, en stundum er hann
færður bömunum — og raun-
ar stundum miðdegisverður —
ef börnin eru ,,í ferðalagi“ uppi
í Vörðufelli eða armarsstaðar,
þar sem þeim þykir bezt í ibŒáð-
viðrisdiögum.
Kl. hálfsex er útivistum dags-
ins lolcið. Efitir sameiginlegan
söng setjast bömin hrein og
þvegin að kveidverði. Að hon-
um loknum er stuitt kviikmynda-
sýning, sem bömin horfa að
jafnaði á í náttfötum sínum.
Síðan er gengið til sængur, þar
sem fóstran segir kveldsöguria
eða syngur með gítarundirlleik
lög og Ijóð við haafi Iftilla
bama. Svo er svefntími kl. 9.
Þá fellur kyrrð yfir Laugarás
eftir ys og eril 120 bama og
rúmlega 30 starfskverma. Vöku-
konan tekur við gæzflu bama og
húss.
Tilbreytingar frá venjulegri
dagskrá eru ýmsar.
Eftir fánaihyllingu að sfcátasið
er farið til kirkju í Skálholti á
sunnudögum. Farið er með
bömin í smáfflofckum í fjósin og
gróðurhúsin í nágrenninu og
bömin frædd um dýr og gróð-
ur. Ferðir eru famar til nátt-
úrufeönnunar og margar berja-
ferðir upp úr miðju sumri. Þá
er bömunum stundum færður
út miðdegisverður eða síðdegis-
drykkur, sem jafnan vekur mik-
inn fögnuð. 1 þeim ferðum cru
bömin hötfð í 30 bama hópum.
hver hópur með sínum fóstr-
um.
Lækmsskoðun fer fram á
öHum bömum, áður en þau fara
ausituf og . héraðslæknirinn f
Laugarási fylgist með heilsufar-
inu á hetmiátowi.
1 greinargerð Rauða Krossins
segir ennfremur:
„Tæikifærið, sem aðfinnslur
hafa gefið, þótti otour rétt að
nota til að_ skýra fyrir almenn-
ingi rekstur sumardvalarheim-
ilisins í Laugarási. Hann er
efcki sérmál okfcar. Hann er mál
fjölmargra heimila í Reykjavfk.
Hann er mál bamanna, sem f
heimilinu dveljast. Og hann er
mál mæðranna, sem margar Pá
hvorfei notið nauðsynlegrar
hvíldar né nauðsynlegrar
sjúkrahúsvistar, ef ekki eru
tekin af þeim bömin í nokkrar
vikur sumarsins, í Lauigarási
frá sex vifcum upp í brjé mán-
uði.
Að Rauði Krossinn muni
„leitast við, eftir því sem töb
eru á, að stytta sumardvalir
yngstu bamanna" eins og segir
í viðbót ályktunar Bamavernd-
amefndar, kom stjóm Reykja-
víkurdeildarinnar algerlega á 6-
vart, þegar við lásum bað f
blöðunum. \
Jáfn óslkiljanlegt er hitt, að
úr þvi að Barnavemdamefnd er
búin að slá því föstu, að sdíkar.
sumardvalir bama yngri en 6-7
ára séu þeim skaðlegar, að.
nefndin skyfldi þá efcki hafa til-
kynnt Reykjavíkurdeild R.K.Í.
þann úrskurð fyrr en vitað var
að búið var að taka mörg slík
bom af heimilum þar sem crf-
iðar eru heimilisástæður og
mœður veikar og þreyttar."