Þjóðviljinn - 05.12.1967, Page 6

g SIÐA — ÞJÖÐVILJ'INN — Þriðjudagur 5. desember 1967.
FRÓÐLEIKSÞÆTTIR OG SÖGUBROT
Magnús Már Lárusson:
FRÓÐLEIKSÞÆTTIR
OG SÖGUBROT.
Bókaútgáfan Skuggsjá.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
1967.
Tilefni þessarar bókar er
fimmtugsafmæli höfundar, en
efni hennar eru fjórtán ritgerð-
ir, sem allar hafa áður birzt á
við og dreif, ein i Árbók Lands-
bókasafns, fjórar í Kirkjuritinu,
tvær í Andvara, ein í Afmælis-
kveðju til Alexanders Jóhann-
essonar, tvær í Skírni, ein i
Nordælu, tvær í Sögu og ein í
Árbók Hins ísl. fomleifafélags.
Er hin elzta birt 1952, en hin
yngsta 1963. Hér er því ekkert
að finna, er lengur getur komið
þeim á óvart, sem á liðnum ár-
um hafa í ofvæni fylgzt með
hverri nýrri ritsmíð úr penna
prófessors Magnúsar. En gott er
að fá þetta allt undir einni
kápu.
Allt frá því að Magnús hóf að
senda frá sér ritgerðir um sögu-
rannsóknir sínar, skömmu eftir
að hann byrjaði að kenna prest-
lingum kirkjusögu, hafa áhuga.
menn um sögu beðið hverrar
nýrrar ritgerðar hans með .eft-
irvæntingu. Þær hafa líka flest-
ar eða allar flutt nýja vitneskju,
hvort sem hún hefur áður dul-
Fyrir dögun mánu-
daginn 16. apríl 1945
hófu herir Rússa
óskaplegustu stór-
skotahríð, sem nokkru
sinni hefur verið
haldið uppi, á her-
sveitir Þjóðverja, sem
voru til varnar á
austurvígstöðvunum
næst Berlín, og þar
með var hafin loka-
atlagan að Berlín,
höfðuborg Þriðja rík-
isins, sem ætlað hafði
verið að standa í
1000 ár. Hersveitir
Rússa voru þá aðeins
60 km frá miðbiki
Berlínar. — Fjórtán
dögum síðar var
Hitler dauður og 21
degi síðar var styrj-
öldinni lokið í Evr-
ópu.
Síðasta orustan er
saga þeirra þriggja
vikna, þegar Þýzka-
land nazismans —
1000 ára ríki Hitlers
— var í fjörbrotun-
um. Berlín var að
kalla öll í rústum,
en samt var vörninni
haldið áfram, unz
Rússar höfðu lagt borgina alla undir sig. — Þessi bók er stórfengleg
lýsing á síðustu andartökum hins mikla harmleiks — nákvæm lýsing á
því, sem bar fyrir augu manna í borginni og utan hennar, tilfinningum
þeirra og hugrennihgum, er ragnarökin dundu yfir. Enginn höfundur
hefir haft sömu aðstöðu og Cornelius Ryan til að skrifa slíka lýsingu á
falli Berlínar, því að Rússar opnuðu fyrir hann skjalasöfn sín og létu
honum í té gögn. sem þeir höfðu aldrei veitt neinum útlendingi að-
gang að áður.
Þetta gefur bókinni það gildi, að hún er í sérflokki þeirra bóka, er
fjallað hafa um heimsstyrjöldina.
CORNELIUS RYAN
Höfundur bókarinnar
LENGSTUR DAGUR
Fjórar bækur í sérflokki frd
FÍFILSÚTGÁFUNNI
Hámark heimssfyrjaklarinnar
Ósviknar bókmennfir
Frábœrlega scgð saga
ENDURMINNINGAR
Það leikur ekki á tveim
tungum, að bók Svet-
lönu Allilujevu, 20 bréf
til vinar, er umrædd-
asta bók ársins 1967.
Hennar var hvarvetna
beðið með mikilli eftir-
væntingu, og það er
löngu ljóst orðið, að
eftirvænting manna var
ekki að ástæðulausu.
Hér skulu aðeins til-
færð ummæli tveggja
merkra íslendinga, sem
hafa skrifað um þessa
bók.
Matthías Jóhannessen
segir í Morgunblaðinu
1. október:
„Form bókarinnar er
í hæsta máta eðlilegt.
eitt bréfið tekur við af
öðru, án þess að efnis-
skipun raskist. Minn-
ingarnar streyma fram,
hún skilur við þær, svo koma þær aftur. Stíllinn er breiður og rússnesk-
ur. Undirstraumurinn þungur. Og náttúru- og umhverfislýsingar í anda
mikilla rússneskra bókmennta.
Satt að segja gæti ég ímyndað mér, að þessi bók sé merkasta framlag
Stalinsættarinnar til heimsmenningarinnar — og ótvíræðasta framlag
til húmanismans..."
Gunnar Benediktsson segir 19. nóvember i Þjóðviljanum: .
„En það er skemmst frá að segja, að bréfin hennar Svetlönu hef ég
lesið mér til óblandinnar ánægju. Og þar sem mér er kunnugt um
að allmargir trúa því staðfastlega, að hér muni ekki um merkilega bók
að ræða, þá finn ég mér skylt að vekja eftirtekt á því, að hér er um
að ræða ósviknar bókmenntir“.
Hugljúf ásfarsaga
Clare Dillon er ung stúlka, sem hefur gerzt sjálfboðaliði í Rauðakross-
deild brezka hersins. Hún er send til starfa sem gangastúlka á stóru
hersjúkrahúsi á suðurströnd Englands, þar sem hún hjúkrar særðum og
einmana hermönnum. eftir örvæntingarfullan flótta þeirra frá Dunk-
erque yfir Ermarsund.
En þó er eina lyfið,
sem margir þeirra
þarfnast, aðeins fólgið
í nærveru snoturrar
stúlku, sem minnir þá
á konur þeirra eða unn-
ustur, sem bíða heima.
En þegar ástin verð-
ur á vegi Clare, er hún
of önnum kafin við
starfið, til þess að veita
henni athygli. Það er
ekki fyrr en válegir at-
burðir fara að gerast,
að hún sér hlutina í
réttu Ijósi.
Allar ungar stúlkur
munu hafa ánægju af
að lesa þessa bók. Hún
er í senni skemmtileg,
spennandi og vekur til
umhugsunar um hina
háleitu köllun hjúkrun-
arkonunnar.
Gefið vinstúlkum yð-
ar hana, tmnustu, syst-
ur eða dóttur. — Þær
munu kunna að meta
slíka gjöf.
í þrjú ár höfðu öryggismál verið sérgrein David Laneasters. Er hann
tók sæti meðal örfárra útvaldra í hergagnadeild brezka vamarmálaráðu-
neytisins, hafði hann því gert sér grein fyrir, að varúð skiptir ætið
mestu.
Skyndilega hefst leit að föðurlandssvikara, er austur-þýzkur leyni-
þjónustumaður flýr vestur fyrir járntjald.
Samtímis verður Dav-
id Lancaster ástfang-
inn í fyrsta skipti. Við
leit að hættulegum
njósnara verða tilfinn-
ingar hins vegar að
víkja, og hver nýr dag-
ur einkennist af sívax-
andi grunsemdum, svik-
um og undirferli. Dag-
legt líf Lancasters verð-
ur sífellt þungbærara,
unz hann uppgötvar
loks, að atburðarás, sem
hafizt hefur fyrir hans
eigin tilverknað, nær
óhugnanlegu hámarki.
Og erlend blöð hafa
sagt þetta um „Gildru
njósnarans"
„Frábærlega vel sögð
saga — bók I sérflokki“.
THE SUNDAY
TIMES.
„Clifford er einn at-
hyglisverðasti rithöfund-
ur, sem komið hefur
fram á sjónarsviðið síð-
an Graham Greene
skrifaði beztu sögur sín-
ar ... Ritleikni Cliffords
er einstök“.
Dorothy Hughes
BOOK WEEK.
Magnús Már Lárusson
izt glámskyggnari athugendum
eða þeim hefur hreinlega sézt
yfir hana við lauslega athugun
óaðgengilegra frumheimilda.
Það dylst engum, sem les
greinarnar í þessari bók, að sá
óþrjótandi brunnur, sem pró-
fessorinn eys af, eru fornskjöl,
aðallega prentuð. En hann teng.
ir margræðar upplýsingar
þeirra jafnharðan annarri vit-
neskju, sem dregin er samán úr
ótrúlega mörgum þáttum al-
mennrar þekkingar og kunn-
áttu. Leynir sér þá ekki, hversu
frjótt honum hefur reynzt
starfið við Kulturhistorisk
Leksikon for Nordisk Middel-
alder.
Óhætt mun að fullyrða, að
svo til hver ritgerð umræddrar
bókar sp gulls ígildi hverjum
þeim, sem sannleikans leitar
um þau svið, sem þær snerta.
En þær gera allar meira en
meðalkröfur til lesenda sinna,
og því er freistandi fyrir þá,
sem lægra fljúga eða grynnra
kafa en höfundur þeirra að
mögla lítilsháttar.
— Hefði ekki við endurútgáf-
una verið hægt að taka meira
tillit til þeirra, sem brestur þá
sérkunnáttu, almenna þekkingu
eða þjálfun, er gert var ráð fyr-
ir hjá lesendum Kirkjuritsins
eða afnjælisrita prófessoranna
Alexanders Jóhannessonar og
Sigurðar Nordals, svo að dæmi
séu nefnd?
— Hefði ekki mátt gefa fleiri
skýringar en gert er, t.d. skýra
algengustu skammstafanir bók-
arinnar allar á einum stað, eða
þýða langar klausur úr munka-
latínu og birta íslenzkar klausur
fornbréfanna með samræmdri
stafsetningu og merkjasetningu
að mestu eða öllu leyti? — Að
vísu ætti engum læsum manni
að vera vorkunn að staulast
fram úr fornlegri stafsetningu
á prentuðu máli, þegar leyst
hefur verið úr böndum; en samt
er það staðreynd, að ótrúlega
margir setja slíkt fyrir sig.
Þótt ég vilji ógjarnan gera
upp á milli merkustu ritgerða
prófessors Magnúsar í bók hans,
tel ég ástæðu til að benda þeim,
sem enn hafa ekki kynnt sér
þær, á „Þróun íslenzkrar
kirkjutónlistar", „Nokkrar at-
hugasemdir um upphæð mann-
gjalda" og „Maríukirkja og
Valþjófsstaðahurð". En engin
þessara ritgerða verður lesin á
hlaupum. Þær heimta sannar-
lega alla og óskipta athygli les-
enda sinna, og flestir munu
þurfa að lesa þær oftar en einu
sinni, áður en þeir komast til
botns.
Mér býður í grun, að jafnvel
prófessor Magnúsi reynist um
megn að gera Pétur karlinn
Palladíus dáðan meðal ís.
lenzkra afkomenda Jóns Ara-
sonar, svo tregir sem þeir hafa
á síðari tímum reynzt til að
unna Gizuri Einarssyni sann-
mælis. Líka held ég að það sé
borin von, að Ólafur Hjaltason
verði leiddur til sama öndvegis
sem forveri hans á Hólastóli eða
eftirmaður. En vel má samt
vera, að hann verðskuldi veg-
legra sæti í kirkjusögunni en
honum hefur hlotnazt til þessa.
Víst er, að hafa ber um hann
sem aðra heldur það, sem sann.
ar reynist, þótt hætt sé við, að
sögugjarn almenningur sakni
þess, ef þessi móðuhuldi biskup
hefur ekki sannanlega reynzt ó-
nýtur til hjúskapar og fyrir þær
Framhald á 2. síðu.