Þjóðviljinn - 01.02.1968, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 01.02.1968, Blaðsíða 4
4 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN t- Fimmtudagur 1. febrníar 1968. Otgefandi: Sameinmgarflokkur alþýðu - Sósiaiistaflokkurinn. Ritstjórar: ívar H.. Jónsson. Cáb.), Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson. Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson,- Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson. Framkvstj.: Eiður Bergmann. Ritstjóm, afgreiðsla. auglýsingar prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. Sími 17500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 120.00 á mánuði. — Lausasöluverð krónur 7.00. Óðaverðbólga 'r-l J októbermánuði í haust hóf ríkisstjómin hinar svokölluðu efnahagsráðstafanir sínar, sem allar hafa þann tilgang að færa til fjármuni í þjóðfé- laginu á kostnað launafólks með skipulagðri verð- bólgu. Fyrst stórhækkaði ríkisstjórnin verð á hversdagslegustu neyzluvörum almennings með því að draga úr niðurgreiðslum eða fella þær nið- ur með öllu. Síðan tók gengislækkunin við og í kjölfar hennar ýmsar óskyldar verðhækkanir aðr- ar. Verðhækkanir þær sem gengislækkunin hefur í för með sér eru ekki enn komnar til fram- kvæmda nema að takmörkuðu leyti, því biðin eft- ir boðuðum tollalækkunum ríkisstjórnarinnar hef- ur orðið til þess að kaupsýslumenn hafa hikað við að leysa vörur úr tolli. Samt var svo komið um síðustu áramót að vísitala framfærslukostn- aðar var komin upp í 216 stig, og hafði hún hækk- að um sjö stig í desembermánuði einum saman. í októberbyrjun áður en verðbólguskriðan hófst var vísitala framfærslukostnaðar 195 stig. Á ein- um ársfjórðungi hefur hún þannig hækkað um 21 stig eða um 10,8%. Fyrir þessa stórfelldu verð- bólgu hafa launamenn fengið bætur sem nema 3,39% með síðasta vísitöluskammtinuim í desemb- erbyrjun. Launamenn áttu því inni hjá stjórnar- völdunum um síðustu áramót nær 7,5% kauphækk- un — en sú hækkun á sem kunnugt er ekki að koma til framkvæmda eftir að verðtrygging launa hefur verið felld niður úr lögum. þær tölur sem hér hafa verið nefndar segja þó engan veginn alla söguna. Vörur hafa hækkað mismikið i verði.s og það er mjög lærdómsrík stað- reynd að enginn vöruflokkur hefur hækkað jafn mikið og matvælin. í því birtist sú alkunna stefna stjórnarvaldanna að ná sérstaklega til þeirra þjóð- félagsþegna sem hafa af minnstum efnum að taka. Vísitalan fyrir.matvæli var 237 stig í októberbyrj- un. Um síðustu áramót var hún komin upp í 278 stig. Hún hafði því hækkað um 41 stig eða um 17% að meðaltali. Þannig hefur verðbólgan lagzt langþyngst á þá sem verja mestum hluta tekna sinna til matvælakaupa. Ætti ekki að þurfa að lýsa því hvaða veruleiki býr á bak við þessar töl- ur fyrir aldrað fólk sem á að lifa af ellilaunum sínum eða fyrir atvinnuleysingja sem fengið hafa bætur er námu fyrir nokkru hálfri annairi mál- tíð á dag. Ætli sé ekki þegar farið að saxast á hálfa skammtinn. gú er kenning stjórnarvaldanna að verklýðssam- tökin eigi að sætta sig við þessa þróun, ef þau geti samið um einhverjar sýndarlagfæringar á tak- mörkuðum sviðum; slíkt sé „ábyrgðartilfinning“. En verklýðshreyfingin er að sjálfsögðu ábyrg gagn- vart félagsmönnum sínum, því fólki sem stofnaði samtökin til þess að vernda hag sinn og rétt í þjóðfélaginu. Sú staðreynd má aldrei gleymast að þjóðartekjur íslendinga eru enn einhverjar þær hæstu sem um getur í víðri veröld, og það hlu't- skipti sem nú er verið að skammta verkafólki á íslandi er ekki í neinu samræmi við þann efnahag þj óAarHeiIcraxjrrir.ar. — in. Halldóra Ólafsdóttir skólameistarafrú I dag er gerð útför Halldóru Ólafsdóttur, er var skólameist- arafrú á Akureyri um rúmlega aldarfjórðungsskeið. Halldóra fæddist 7. aprfl 1892 að Kálfholti í Holtum í Rangárvallasýslu. Foreldrar hennar voru séra Ólafur Finns- son sóknarprestur i Kálfholti, ættaður frá Meðalfelli i Kjós. og kona hans Þórunn Ólafs- dót': • frá Mýrarhúsum á Sel- tjarnarnesi. Haflldóra stundaði nám f húsmæðraskóla f Danmörku og lauk þaðan prófi tvítug að aldri, stundaði síðan kennslu um fjögurra ára skeið, fyrst á Eyrarbakka, en síðar við Mál- leysingjaskólann í Reykjavík. Tuttugu og þriggja áragöm- ul giftist hún Sigurði Guð- mundssyni,. er þó var kennari við Kennaraskólann og Mennta- skólann í Reykjavík. Þau hjónin fluttust til Akureyrar sex árum síðar, árið 1921, er Sigurður tók við embætti skólameistara við Gagnfræða- skólann þar. Á Akureyri var heimili þeirra fram til 1947 er Sigurður lét af stö-fum fyrir afldurs sakir. Þá fluttust þau til Reykjavíkur á ný og þar andaðist Sigurður tveimur ár- um síðar. Skólameistarahjónin eignuðust fimm börn er upp komust: Ólaf yfiriækni við sjúkrahúsið á Akureyri, Þór- unni, sem gift er í Englandi, öriyg listmálara, Guðmund Ingva lögfræðing og Steingrím blaðamiann. Eftir lát manns sfns bjó frú Halldó-a f Reykjavík til dauða- dags. Hún bjó við vanheilsu hin síðustu ár ævinnar, og dvaldist í sjúkrahúsi síðustu mánuðina áður en hún lézrt. 1 vitund aflmennings eru nöfn Halldóru ólafsdóttur og SigurðarGuðmundssonar tengd Gagnfræðaskólanum og síðar Menntaskólanum á Akureyri, enda unnu þau þar það starf sem lengst verður munað. Sig- urður Guðmundsson var ein- hver merkasti og sérkennileg- asti skólamaður, sem íslenzka þjóðin hefur átt. Á þeim rúma aldarfjórðungi sem skólinn á Akureyri' naut Sigurðar óx hann úr smáum gagnfræða- skóla í stóran menntaskóla, einhverja heilsteyptustu \ menntastofnun þessa lands, enda sjaldgæft að maður helgi einni stofnun starfsþrótt sinn jafn heill og óskiptur og Sigurður gerði. Skólanum vann hann allt sem hann vann, vak- inn og sofinn; í hverju máli vakti fyrir honum 'yrst og síðast heill skólans og hagur skólaþegnanna. Út á við kom árangur þessa starfs í Ijós í vexti skólans, inn á við í ó- venju heilsteyptum og hlýleg- um skóflabrag. Sigurði var það mikið áhugamál að skólinn miðlaði nemendum sínum holl- um og mannbætandi áhrifum, ekki sfður en fróðleik og þekk- ingu. Hugsjón hans varaðgera nemendur skólans að dreng- skaparmönnum, venja þá á hlutlægt mat og rólega íhugun, „dæla ábyrgðartilfinningu f brjóst þeim og blóð,“ „ala upp handa þjóð sinni sem flesta umburðarlynda ábyrgðarmenn, raunsæja hugsjónamenn“, svo að orð hans sjálfs séu notuð. Vökull hf. tekur við umboði \ fírestone hérlendis -ý> fyrir Vökull hf. hefur nú formlega tekið við einkaumboði á ís- landi fyrir Firestone samsteyp- una I Bandarikjunum og þá jafnframt fyrir dótturfyrirtæk- in, hinar mörgu Firestone- dekkjaverksmiðjur f Evröpu. Komu hingað til lands í til- efni þessa aðalsölustjóri Fire- stone í Evrópu C. F. Mason og sölustjórinn fyrir Norður- lönd, E.V. Olesen, en blaða- menn hittu þá að máli fyrir helgina. Kynntu þeir í stórum drátt- um sögu og rekstur Firestone fyrirtækisins, sem var stofnað árið 1900 af Harvey S. Fire- stone, en hann lagði frá upp- hafi áherzlu á gæði og hefux því ætíð verið haldið áfram um leið og fyrirtækið stækk- aði, að því er þeir félagar sögðu, en Firestone Company er nú orðið eitt af stærstu fyrirtækjum í heimi með yfir 80 þúsund starfsmenn og verksmiðjur í 24 löndum. Fyrst um sinn mun Vökull hf. aðallega ieggja áherzlu á sölu Firestone hjólbarða, en síðar færa út kvíarnar og hafa fleiri vörutegundir það- an á boðstólum. Firestone er með elztu dekkjamerkjum hérlendis og var á tímabili aðalmerkið á ísl. markaði, en að undanfömu hafa japönsk dekk verið allsráðandi hér vegna lægra verðs. Að því er þeir sölustjórarnir sögðu eru þeir ekki færir um að keppa við Japani hvað verð snertir, — en við gerum okkur vonir um að gæðin komi á móti verðmismuninum, sögðu þeir og lýstu ströngu eftirliti með firamleiðslu Firestone-dekkj- anna til að tryggja öryggi og endingu. Eru hjólbarðarnir t.d. ekki settir á markað fyrr en eftir a.m.k. þriggja ára verkfræðilega útreikninga og prófanir og allar hugsanlegar tilraunir við ólíkustu aksturs- skilyrði. Fyrstu sendingamar af Fire- stone hjólbörðum eftir að Vök- ull tók við umboðinu. eru komnar til landsins og eru þeir til sölu hjá umboðinu, Hjól- barðanum hf. og Aðalstöðinni hf, í Keflavík. öllum sem til þekktu var ljóst að þáttur frú Halldóru i þessu starfi verður seint of metinn. Sigurður var sérstæöur maður, persónuleiki hans ofinn úr mörgum ólíkum þátt- um. Hann vair kappsmaður og geðríkur, málafyflgjumaður mikill, en jafnframt svo ofur- viðkvæmur að smá atvik gátu komið honum í uppnám. Slík- um manni er lífsnauðsyn að eiga góðan bakhjarl. Og óhætt er að fullyrða að Sigurður hefði aldrei orðið þaðsemhann varð, ef hann hefði ekki not- ið frú Halldóru. Þótt ólík væm, voru þau hjónin svo samhent og samhuga að þar virtist aldrei bera skugga á. Hún var sú heilladís er efldi hann til dáða, gekk undir hverja raun með nonum, var honum sú stoð er aldrei brást. Hún bjó honum heimili, sem gott var að hverfa til frá önn og amstri daganna, og hún átti sinn hlut í að gera skólann að öðru heimili þeirTa er þar dvöldust. Framkoma hennar og persónuleiki voru á þann veg að allir hflutu að bera virðingu fyrir henni, hún var drottning í ríki skólans — og hefði sómt sér s«m drottn- ing hvar sem var. Heimili þeirra skóflameistara- hjónanna var rómað fyrir rausnar og menningarbrag, svo að þangað var stundum stefnt merkum útlendiíngum er heim- sóttu ísland. Meðal þeirna gesta var norska skáldkonan Sigrid Undset. Skólameistarahjónin voru samvalin í því sem öðru að láta gestum sínum líðavel, hressa og fjörga andrúmsloftið með höfðinglegri gestrisni og samræðum sem oft leiftruðu af andríki og gáska, þótt um menningarieg og alvarleg efni væri fjallað. Þótt frú Haildóra væri hús- freyja á stóru heimili og hefði um margt að sýsla, komst hún einhvern veginn til að lesa mikið af bókum, og kunni vel að meta góðar bókmenntir. Jó- hann Kristófer var góðvinur hennar löngu áður en hann fékk sinn íslenzka búning, og svo var um margar fleiri per- sónur heimsbókmenntanna. Og svo átti frú Halldóira sér einn yndisarð enn: garðinn sinn sunnan og austan við skólann. Akureyri hefur löngum verið rómuð fyrir garða sína, en fá- ir tóku fram skólameistaira- garðinum, þegar hann stóð í b'óma. Þar orti hún sín ljóð f lifandi blóm og runna 1 og þar átti hún áreiðanlega marg- ar góðar stundir. Það voru mikil viðbrigði að hverfa frá margmenni og um- svifum og setjast að í lítilli í- búð í Reykjavík, er Sigurður lét af embætti. Þótí hann hefði fórnað skólanum starfsorku sinni heill og óskiptur ímeira en aldarfjórðung höfðu launin aldrei hrokkið nema rétt til framfæris. Hann reiddi enga sjóði með sér suður eftir unn- ið ævistarf, það var einungis fyrir framtak og samtökþakk- látra nemenda að þeim hjón- um tókst að fá þak yfir höf- uðið. Og þau voru ekki meira en svo búin að koma sér fyrir, er Sigurður félil í valinn, svip- lega og sorglega snemma, því að enn var hann fulflur af lífs- brótti, og hafði lengi horft fram til þeirrar stundar, er hann gæti unnið að hugðar- efnum sfnum óháður daglegum skyldum skólastjórans. Eftir lát Sigurðar bjó frú Halldóra áfram f fbúðinni við Barmahlíð, lifði kyrrlátu lífi, gladdist með vinum sínum og afkomendum, hafði sem fyrr lifandi áhuga á öllu mannlegu og menningarlegu. Margt varð henni þó mótdrægt hin sfð- ustu ár, ekki sízt alvarleg heilsubilun er gerði henni líf- ið örðugt á ýrnsa lund oglagði hana að velfli að lokum. En þessi síðasti þáttur ævi henn- ar sýndi á nýjan hátt hvað f henni bjó, hún tók öriögum sfnum æðrulaust, gerði að gamni sínu þótt hún væri sár- þjáð og hélt ró sinni tilhinztu stundar. Frú Halldóra var glæsileg kona, tíguleg í fasi og fram- göngu, en þó verður persónu- leiki hennar minnisstæðastur. Greind hennar og skapgerð hefðu getað haslað henni völl á mörgum sviðum í þjóðlífi okkar, en hún kaus sér vett- vang heimilisins og iðraði þess aldrei, enda skorti hana ekki verkefni. Hún stýrði stóru rausnarheimili og átti sinn þátt í mótun mikillar og heil- steyptrar menntastofnunar, hún var ung gefin miklum og sér- stæðum persórileika og stóðvið hlið hans upp frá þvf, mótaði hann og mótaðist sjálf. Hún varð þjóðkunn kona, þótt aldr- ei gegndi hún opinberu emb- ætti og hún hafði áhrif, bein' og óbein, á mjög marga upp- rennandi menntamenn þjóðar- innar. 1 dag minnast hennar margir með virðinguog þökk. f þeim hópi er sá sem þessar línur skrifar, hann hefur á- vallt talið sér það mikið lán, að hann réðist til Akureyrar ungur og óráðinn stúdent, og var undir handarjaðri skóla- meistarahjónanna er hann fór að glíma við það vandasama starf að kenna ungu fólki. Hvemig skólameidtarahjónin tóku þessum ókunna ferða- lang, umhyggja þeirra ogholl- usta við. ungan og óreyndan starfsmann er honum ógleym- anfleg ávallt sfðan, engu síður en vinátta þeirra, er hélzt trygg enda. og ■ óbrigðul er ævina á Guðmundur Amlaugsson. rmcRKi-tmiRKi innlend og erlend í úrvali. Útgáfudagar — Innstungubækur — Tengur og margt fleira. — Verðið hvergi lægra. Verzlun GUÐNYJAR, Grettisgötu 45. 1

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.