Þjóðviljinn - 03.03.1968, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 03.03.1968, Blaðsíða 6
g SÍDA — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 3. marz 1968. ■ Hvaða áhrif hefur menningarbyltingin haft á kínverskt menningarlíf? Hvað er nú kennt í landinu, hvað sungið, hvað gefið út? ■ Eftirfarandi grein, sem þýdd er úr sænska vikublaðinu Ny Dag (málgagni Vinstriflokks- ins - kommúnistanna) gefur nokkrar upplýs- ingar um málið. Hún er þar kölluð fremur já- kvæð gagnrýni á þínversku menningarlífi í dag, sem sumpart byggi á athugunum á stað og 'stund og sumpart á kínverskum ritum sem aðgengileg eru. verður að sfcyiija nemendur pólitískt og hiugmymdafiræðilegia. 5. Laskkajð verði laun háskóla- kennara (?>. / 6. Nemendwr miunu í aukn- uin mæft taka hátt í lí'kamlegri vinnu. 7. NámslaunuaTi er úthlutað i samraemd vtó pólitíslka frammi- stöðu en ekki efbir námsárangri. 8) Sameiginlegar umrsedur koma að verulegu leyti í stað hdninar hefðbundnu fyriiilestra- kennslu. og þar með er dregið úr áhrifavaldi kennara. 9) Tekið verður mið af Maó Tse-tung í öllum greinum, í- vitnanir í hann verða notaðar Menningarbylting Effcir að menndngarbyltingin hófst í stórum stíl sumarið 1966 hefur kemnslustarf verið lamað við æðri og Isegri menntastofn- anir í Kina. Þrátt fyrir hvatn- ingar frá stjóminni til allra nemenda um að taka affcur upp skólastarf. M.a. liggur kennsla að mestu niðri enn við þrjá stærstu háskóla Kína (í Peking, ca. 15.000 nemendur, í Albýðu- háskólanum í Peking — ca 12000 nememdur og í Tsinghua- háskóla, ca 15000 nemendur). Kersnsla i ritum Maos erhelzta undántekningin. Barnaskólamir hafa tekið upp störf aftur í takmörkuðum mæli og þá í fimm námsgreinum; kínverskú, staarðfræði, náttúrufræði, teikn- ingu og leákfimi. Takmörkuð kennsla Meðan á menningarbyiting- unni hefur staðið hafa kénn- arar, eða að líkindum um 75%, þeirra, orðið fyrir ýmiskonar gagnrýni. Sumir kennarar eru sakaðir um að vera „kapítal- istar“ eða „borgaralegir", sem hafi reyi t að hefta byltingar- anda nemendanna til dæmis með því að halda fram þýðingu serþekkingar á kostnað hug- myndafræðilegs náms. 1 öðrum tilvikum er rætt um það að kennarar hafi ekki verið nægi- lega gagnrýnir á „Krústjof- Kína“ Liu Sjaó-sí forseta. Þar eð hinir ungu rauðu varðliðar hafa flestir risiðgegn öllu áhrifavaldi — nema Maó — þá hafa ýrnsir kennarar tíæði orðdð fyrir ofbeldd og sterkum sálrænum þrýstingi og skólaagi hefur mjög spillzt fyrir bragðið. Arangurinn er sá að margir kennarar vil ja ekki snúa aftur til skólanna. Lág laun gætu og róðið einhverju um ’þetta. Málið er sve alvarlegt, að það hefur verið tekið fyrir i opinberum blöðum í fjölda greina, þar sem lögð er áherzla á skólaagann og að kennarinn skuii vera sá sem ráði ferð- inrii í bekknum. Það er til að myndi opinbert leyndarmál i Kína að hermenn eru einatt látnir sdtja í skólastofum, ef til vill til að vemda kerinarann með nærveru simni. í blöðum er sagt að kennsla eigi að fara fram með nýjum hætti. Það verði minna um fyrirlestra og tneira uim wn- ræður. Medri áherzla verði lögð á hugmyndafræðileg vandamál og minni á fræðileg atriðL ' í þessu felst róttæk breytimg á hinu klassíska, kínverska skólakerfi bar sem lagt var mikið kapp á að læra utam að. Nú eiga menn að „læra fyrir lifið“, læra pnaktíska hluti. Menn vilja einmig bdnda emdi á hinm mikla félagslega mun á ' himmi gömlu hástétt mennta- mamna og þeim sem vinna erf- iðisvinnu, og einnig vinna bug á andúð nrienntamanma á lík- amlegri viinnu. Bn. menningíH-byltingunini er ekki lokið og vera kann að hinni pólitfsku línu verði enn einu sinnd breytt. Og fyrirmæl- in um að hefja aftur kennslu eru lfka sett fram á rnjög ó- ljósan hátt. ýimsir æðri skóiar, t.d. Læknaháskólinn í Peking, ( hafa að vissu marfci byrjað kennslu, en það gemgur betur með náttúruvísimdi sem eru ekki eins háð þólitískum áveifl- utn og húmaníslc fræði. Gagnrýni á Sovét í umræðum í blöðum um kenmslumál hefur borið mikið á harðri gagnrýni á skólakerfið í Sovétríkjunum.. Þessi gagn- rýnd beinist fyrst og fremst að „þeirri stefnu endurskoðumar- manna sem, þegar öllu er á botninn hvolft, stuðlar að því að endurreisa kapítalisma með því að færa sér í nyt borgara- leg grumdvallaratriði“. Menn gagnrýna há laun rússneskra visindamanna, aðí Sovétríkjun- um sé pólitískri Xræðslu vikið til hliðar, að þar krefjistmenn fyrst og fremst gáfna en van- meti þýðingu líkamlegrar vinnu; að þar skapd monn hjátrú á sérfra>ðingum svo og það, að þegar námslaunum er úthlutað þá sé aðeins farið eftirkunn- áttu en ekki nægiloga eftir stéttarlegum upprana stúdenits- ins, pólitískri framtakssemi hans og meðvitund. Svo gotur að Jíkindum farið, að kfnverskir stúdontar muni halda námslaunum hver svo sem námsáramgurinn er. Að sjálfsögðu gæti þetta haft al- varlegar afleiðinigar í för með sér, en því má foæta við að undantekningairlítið eru kfn- verskir námsmenn mjög iðnir og bókþyrstir. Ellefu atriði Gera má ráð fyrir þvi — með tilliti til upplýsinga sem þegar hafa verið birtar — að f stórum dráttum verði eftirfar- andi atriði lögð til grundvaJlar hinu nýja kínverska skólakerfi: 1) Námiið er gert styttra, einibum æðra nám. 2. Meira mun bera en áður á pólitísku efni á námsskrá og þá sérstaMega á ritum Maós. 3. Meira tillit verður en áð- ur tekið til pólitísks bakgrunns nemenda, og fjölgað mun veru- lega stúdentum úr verkamamna- og bændafjölskyldum. 4. Helzta hlutverk námsins f hverskyns faglegri umræðu. 10. Aukin verða áhrif hersins á fræðslukerfið, m.a. með svo- nefndu Bandalaginiu mikla milli fjöldans (nemendanna), byl,tin.garliðs (hér kennara) og fulltrúa hersins, sem að lík- indum verður til þess að her- menn verði að finna í hverjum skóla, ef til vill í hverjum bekk. Langur tími Það skiptir rniklu að sjálf- sögðu hvemig þessd lína verð- ur framkvæmd í neynd, hvort breytingamar verða nógu djúp- stæðar til að koma í veg fyrir að aftur verði lögð aukin áherzla á sórkunmáttu. 1 þvi sambandi má mimna á það að þegar á fimmta áratug aldar-' innar talaðd Maó um að „bar- áttuaðferðir fyrir því að gjöra rétt“ muni þurfa nð ítreka í langan tírna í Kfna til að út- rýima að fullnustu öllum borg- aralegum hugsunarhætti. En mennimgarbyltimgin hefúr éldd aðedns skilið eftir sig spor innan fræðslukerfdsins á ýms- um stigum þess, hieldur ög á öðrum sviðum menningarlifs — t.d. tónlistar, bókmennta og myndlistar. Sem að, sjálfsögðu gefur mdklar upplýsfcngar um andlegt andrúmsloft — einnig í Kína. Sú tónlist sem nú heyrist er áberandi einföld bæði að formi og imntaki. Einnig í þeim fáu alvarlegu tónverkum, sem hafa verið gerð á síðustu áruim, er það réöaindd einkenni hve auð- velt er að segja frá efniþeirra. Kínverakri tónlist í dag má lýsa sem mjög ákveðinni pró- grammúsík, þar sem kúgun og erfiðleikum á liðnum tíma er lýst með mishl’jómum, en sigr- ar síðari ára eru túlkaðir með gjallandi • trompethljómum og bliðum fiðlutónium o.s.frv. Mars- ar verða æ vimsælld og það er eftirtektarvert að marsar þess- ir eru ekbi kínverskir að eðli heldur samdir undir sterkum rússneskum áhrifum. Bókmenntaleg stöðnun Að því er fagurbókmemntir varðar þá hefur menningarbylt- inigin á því sviði ekki borið fram nein ný verk sem mifcils séu um verð, ef miðað er við venjulegam alþjóðlegan mæli- kvarða. Það sem hefur verið skrifað síðan sumarið 1966 er svo ednfalt og einfaldað, að út- lendingi finnst það ófróðlegt — jafnvel þótt hamin hafi jákvæða afstöðu til tilrauma Kínverjatil að leysa hin margvíslegu vanda- mál sín. 1 þessu sambandi verðamenn að taka tillit til ihdns ríkjandi pólitíska andrúmslofts og þess þrýstings sem rithöfumdarpár ern undir. Og þá mnega menn einnig athuga, að Kínverjax hafa í dag þroskað til fiulln- ustu með sór þá list að lesa á mdlli llnanna. Gömul, sigild verk, eru ekki seld lengur, en þau eru enigu að síður í miikl- um metum, og margir Kínverj- ar leggja sig í nokkra hættu til að komast yfir þau. Ekki má heldur gleyma þvi, að mikiJÍ hlutd af hinum nýju bókmenmtum er skrifaður af „verkamönnum, bændum og hermöm,num“, ekki viðurkennd- uim rithöfiundum. Jafnvel á þessu sviði hafa menin reyntað brjóta niður vald sérfræðing- anna. Þessi nýju verk smúa sér til fjöldans, og margar þessar smásögur og skáldsögur eru bersýnilega i þó nokkrum met- um hjá ailmeniningi, sem ekki gerir háar bókmemntaleigar kröfiur. Hér er bersýtnilega póli- tískur bakþanki á ferð, til- hneiging til að gera bókmemnt- irnar lýðræðislegri, sem getur haft mikila þýðingu foegarfram í sækir. tJtgáfa sérfræðilegra bófca, sem áður var tiltölulega mdkil, hefur nú verið skorin niður i algert lágmark. Meirihluti tímarita um húmainísk fræði, sem • nofckur þeirra voru mdk- ils metin einmdg á Vesturlönd- «m, eru hæfct að koma út. a.m. k. um tíma. Þau fáu séríræði- tímarit, som fásit í almennum verzlunum, fást við náttúru- fræðileg efnii og að sjálfsögðu um póldtík einndg. Sömu að- stæður blasa nú við í bókaút- gáfu. Fombókaverzlanir í Pe- king (aðcins þrjár þeirra eru nú opnar), sem áður buðu upp á allgott úrval bóka um ólík efni sdlja nú aðeins rit um náttúruvísindaleg og pólitísk efni. Auk þess eru almenninigs- bókasöfn og flesi söfn lokuð. Sú staðreynd að húmanísk sérfræðirit eru ekki gefim út er talin sýma óvissu, fræðiman-na í þeim greinum um endanlegar niðurstöður menningarbylting- arinnar. Menn kjósa heldur að gefa ekkert út en gefa út verk sem síðar verða fordæmd. — Náttúruvísimdamenn eru betur settir þar eð þeiira fræðd eru ekífci eins háð póliuískri túlbun. Mennimgarbyltimgin hefiur og sýnt meiri varúð slfikum vís- indamönnum þar eð rannsókn- arstörf þeirra hafa úrslitaþýð- ingu fyrir framleiðslu Kína og hernaðarstyrk landsins. Ömerk líst Innam myndlistar gsetír sömu tilhineigingar og inmam bók- mennta. Fyrir sákár þedrmar 6- vissu sem ríkir um þaö, hvað leyfiilegt er frá sjónarmiðd efin- isvals og hugmyndafræði, hafa lisitamenn hallað sér að „ör- uggu“ efind — í 90% tilvika að því að mála mymdir afi Maó. Myndir af landslagi og blóm- um, sem hafa lengst af verið aðalviðfangsefni kinverskra listamanna eru mú ekki sýnd- ar opinberlega. Myndir af bændum, hermömnum og Maó eru allsráðandi. Hinar fáu list- sýningar sem hafa verið haldn- ar í Peking síðan mennimgar- byltingin hófst sýna þó tiltölu- lega góðan tæknilegan þroska, en einhæfnd í verkéfnavali ger- ir sýnimgarmar leiðinlegri. Ekkert hinna nýju verkaeru merfct — hin nýja list á að hafa áhrif fyrir sakdr sjálfssín, ekki frægðar höfundarins. Á- gæt hugsum út af fyrir sig! Greinileg er sú tilhneiging að gera listina að „eign allsfólks- ims“ — áhugamenn eru höf- undar meirihluta þeirra verka sem sýnd eru, Slik tilihm.eiging mun í upphafi hafa í för með sér mikið af mjög ófullkomfium verkum og skrani — en verið getur að þegar fram líðastund- ir kalli hún fram nýja snill- inga með aðstoð nýrra mögu- leika, sem munu bjóðast. Veggblöðin Að lokum verður áð mdnna á þýðingu veggblaðanna fyirir menningariegt amdrúmsloft i Kína. Meðan á menningarlbylt- ingunni hefur staðið hafa þau fengið nýfct hlutverk — að vera iumræðugrundvöllur, auk þess að direifa upplýsingium. Þau eru hluti af áróðri sem stjórnað er ofan frá, en þau innihalda eimnig allmikdð af efni, sem opinber blessun hefur ekki ver- ið lögð yfir. Af þessum sökum hefur afll- mikill hluti ibúanna vanizt við beinni fréttaþjónustu en í hinu tviræða og glósuboma máli venjulegra blaða. Veggblöð hafa fært út alimennar umræður í þeim mæli sem óhugsandi var fyrir byltingu. Kínverjar hafa margir hverjir getað gert sór grein fyrír því að það er alltaf hasgt að grípa til veggblaðanna þegar aðrar leiðir eru útilok- aðar. Þar með eru veggblöð- in orðin liður i lýðræðislegri þróun sem getur haft lang- varandi þýðingu. CHICAGO 273 — Brundage, for- maður alþjóðlegu Olympfunefind- arinnar, hefur faffizt á að kátia nefndina saman til sénstaks auika- fundar til athugiunar á því hvem- ig hún geti aðstoðað stjómMexí- kó við framkvaamd leikairma.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.